Bài 39. Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật

BÀI 39: BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
TỔ 4 – LỚP 12A1
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
- Khái niệm: Biến động số lượng cá thể của quần thể là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể
- Biến động số lượng cá thể có 2 hình thức:
+ Biến động theo chu kì.
+ Biến động không theo chu kì.
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
1. Biến động theo chu kỳ.
a) Chu kì ngày đêm: Thường gặp ở sinh vật có kích thước nhỏ, tuổi thọ thấp.
Vd: các loài thực vật nổi có số lượng tăng vào ban ngày, giảm vào ban đêm. Còn với loài động vật nổi thì ngược lại, số lượng tăng vào ban đêm, giảm vào ban ngày
- Là biến động xảy ra do những thay đổi có tính chu kì của môi trường.
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
1. Biến động theo chu kỳ.
b) Chu kì tuần trăng và hoạt động của thủy triều
Ví dụ:
Rươi sống ở nước lợ ven biển Bắc Bộ đẻ rộ nhất vào các ngày thuộc pha trăng khuyết, sau rằm tháng 9 và pha trăng non đầu tháng 10 âm lịch, làm cho kích thước quần thể tăng vọt vào thời điểm đó.
Số lượng cá thể của cá suốt ở ven biển Califoocnia tăng liên quan với sự sinh sản của đàn bố mẹ theo con nước triều
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
1. Biến động theo chu kỳ.
c) Chu kì mùa
Trong năm mùa xuân và mùa hè là thời gian thuận lợi nhất cho sinh sản và phát triển của hầu hất các loài động vật và thực vật
Mùa mưa là mùa sinh sản của ếch
Vào thời gian có nhiệt độ ấm áp và độ ẩm cao, muỗi sinh sản nhiều
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
1. Biến động theo chu kỳ.
d) Chu kì nhiều năm
Đồ thị biến động số lượng thỏ và mèo rừng Canađa theo chu kỳ 9 – 10 năm
Đồ thị biến động của cá thể nai sừng tấm và chó sói
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
1. Biến động theo chu kỳ.
d) Chu kì nhiều năm
Loài chuột thảo nguyên có chu kì biến động số lượng theo chu kì từ 3 - 4 năm.
Cá cơm ở vùng biển Pêru có chu kì biens động khoảng 10 - 12 năm, khi có dòng nước nóng chảy về làm cá chết hàng loạt.
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
2. Biến động không theo chu kỳ.
Là kiểu biến động số lượng cá thể của quần thể tăng hoặc giảm đột ngột do điều kiện thất thường của thời tiết: lũ lụt, bão, cháy rừng…hay do hoạt động khai thác tài nguyên quá mức của con người.
Ví dụ
Nguyên nhân gây biến động
ĐV rừng U Minh Thượng giảm mạnh vào năm 2002
Do cháy rừng
Miền Bắc nước ta ếch nhái giảm mạnh vào những mùa đông giá rét
Nhiệt độ quá thấp (< 8oC)
Ở Ôxtrâylia số lượng thỏ giảm bất thường.
Do nhiễm virut gây bệnh u nhầy
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
2. Biến động không theo chu kỳ.
Đồ thị biến động số lượng cá thể thỏ không theo chu kì ở Ôxtrâylia
Cháy rừng U Minh Thượng năm 2002
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
3. Ý nghĩa
- Giúp nhà nông xác định đúng lịch thời vụ, để vật nuôi, cây trồng sinh trưởng trong điều kiện tốt nhất trong năm, nhằm đạt năng suất cao
Giúp các nhà bảo vệ môi trường chủ động trong việc hạn chế sự phát triển quá mức của các loài sinh vật gây hại, gây mất cân bằng sinh thái
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể
Ví dụ:
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể
a) Do thay đổi của các nhân tố sinh thái vô sinh
- Là nhân tố không phụ thuộc vào mật độ của quần thể.
-Ảnh hưởng tới trạng thái sinh lí của cá thể  mức ss, mức tử vong,…  Biến động.
-Tác động vào giai đoạn sinh sản hay giai đoạn con non thì gây biến động lớn.
Lũ lụt
Cháy rừng
Hạn hán
Khí hậu ấm áp
- Nhân tố ảnh hưởng  lớn, rõ rệt nhất là: Khí hậu
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể
b) Do thay đổi của các nhân tố sinh thái hữu sinh
-Là nhân tố phụ thuộc mật độ quần thể
Cạnh tranh, số lượng kẻ thù ăn thịt, dịch bệnh, tác động của con người…  mức sinh sản, mức tử vong, phát tán  Biến động
Phá rừng
Mật độ cao
Dịch bệnh
Kẻ thù
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
– Là xu hướng tự điều chỉnh số lượng cá thể bằng cách làm giảm hoặc tăng số lượng cá thể của quần thể.
- Môi trường thuận lợi:
- Môi trường khó khăn:
Sinh sản tăng
Tử vong giảm
Nhập cư tăng
Sinh sản giảm
Tử vong tăng
Di cư tăng
Số lượng tăng
Số lượng giảm
thức ăn khan hiếm, chật chội, ô nhiễm,…
thức ăn dồi dào, ít kẻ thù,…
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
3. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
- Là trạng thái khi quần thể có số lượng cá thể ổn định và phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường.
Tăng
Giảm
Tăng
Giảm
- Quần thể có xu hướng tự điều chỉnh về trạng thái cân bằng do có số lượng các cá thể ổn định và cân bằng với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
3. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
Cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể là sự thay đổi mối quan hệ chủ yếu giữa mức sinh sản – tử vong, thông qua các hình thức sau:
- Cạnh tranh
- Di cư
- Vật ăn thịt, vật kí sinh và dịch bệnh
Sơ đồ điều chỉnh số lượng cá thể ủa quần thể trở lại mức cân bằng
Số lượng cá thể
Mức cân bằng
CẢM ƠN THẦY CÔ VÀ CÁC BẠN ĐÃ CHÚ Ý THEO DÕI