Bài 38. Sự chuyển thể của các chất

CHUYÊN ĐỀ : SỰ CHUYỂN THỂ CỦA CÁC CHẤT
VẬT LÍ 10

I. Xác định vấn đề cần giải quyết của chuyên đề
Kiến thức về Sự chuyển thể của các chất được trình bày trong chương trình phổ thông từ bậc tiểu học, THCS, THPT với mức độ kiến thức ngày càng cao theo các bậc học. Sự chuyển thể của các chất là hiện tượng gắn liền với đời sống sinh hoạt hàng ngày và có nhiều ứng dụng trong khoa học kĩ thuật. Với sự trình bày của SGK hiện nay sẽ không tạo điều kiện để học sinh chiếm lĩnh kiến thức vững chắc và rất khó để tổ chức các hoạt động nhằm phát triển năng lực của học sinh. Chuyên đề Sự chuyển thể của các chất dành thời gian 1 tuần cho học sinh tìm hiểu các hiện tượng có liên quan và 2 tiết lên lớp để tổ chức các hoạt động dạy học để xây dựng, kiểm nghiệm và ứng dụng kiến thức. Các nhiệm vụ học tập giao cho học sinh thực hiện trong thời gian 1 tuần trước khi tổ chức giờ học trên lớp sẽ góp phần trong việc phát triển các năng lực của học sinh. Sau khi học xong chủ đề học sinh sẽ có đầy đủ các kiến thức về sự chuyển thể của các chất và các năng lực chuyên biệt để giải thích các hiện tượng, ứng dụng có liên quan đến sự chuyển thể của các chất.
II. Nội dung kiến thức cần xây dựng trong chuyên đề
Việc xây dựng chuyên đề “ Sự chuyển thể của các chất” dựa trên cơ sở lí thuyết: Cấu tạo chất, thuyết động học phân tử để nghiên cứu các chất có thể chuyển thể từ rắn sang lỏng, từ lỏng sang khí và ngược lại. Nội dung kiến thức trong chuyên đề được tổ chức dạy học trong 2 tiết
+ Sự nóng chảy và sự đông đặc
+ Sự bay hơi và sự ngưng tụ
+ Sự sôi.
Phương pháp được sử dụng trong quá trình tổ chức dạy học là phương pháp tìm tòi khám phá và thực nghiệm. Các bước xây dựng kiến thức tuân theo tiến trình nghiên cứu khoa học, nhằm bồi dưỡng được nhiều năng lực thành phần của năng lực chuyên biệt môn Vật lý, cụ thể là giao cho học sinh tìm hiểu hiện tượng Băng tan và hậu quả của nó; Hiện tượng nền nhà “đổ mồ hôi”, quá trình chưng cất rượu, làm nước đá trong thời gian 1 tuần trước khi học chuyên đề “ Sự chuyển thể của các chất ”.
III. Chuẩn kiến thức, kĩ năng và một số năng lực có thể được phát triển
1. Kiến thức
- Nêu được định nghĩa và các đặc điểm về sự nóng chảy, đông đặc.
- Nêu được định nghĩa về sự bay hơi và sự ngưng tụ.
- Nêu được định nghĩa và đặc điểm về sự sôi.
- Viết được công thức tính nhiệt nóng chảy của vật rắn Q = (m.
- Phân biệt được hơi khô và hơi bão hoà.
- Viết được công thức tính nhiệt hoá hơi Q = Lm.
2. Kĩ năng
- Giải thích được nguyên nhân của các quá trình dựa trên chuyển động nhiệt của phân tử.
- Giải thích được trạng thái hơi bão hoà dựa trên sự cân bằng động giữa bay hơi và ngưng tụ.
- Vận dụng được công thức Q = (m, để giải các bài tập đơn giản.
- Vận dụng được công thức Q = Lm, để giải các bài tập đơn giản.
- Nêu được những ứng dụng liên quan đến các quá trình nóng chảy – đông đặc, bay hơi – ngưng tụ và sự sôi trong đời sống và kĩ thuật.
- Tìm tòi, khai thác thu thập thông tin, quan sát hiện tượng và phân tích, tổng hợp.
- Đọc và hiểu tài liệu

3. Thái độ
- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu
- Có tinh thần học hỏi, hứng thú học tập, tích cực tự chủ chiếm lĩnh kiến thức.
- Có tinh thần học tập hợp tác.
4. Năng lực có thể phát triển
- Bảng mô tả các năng lực có thể phát triển trong chủ đề
Nhóm năng lực
Năng lực thành phần
Mô tả mức độ thực hiện trong chủ đề

Nhóm NLTP liên quan đến sử dụng kiến thức vật lí

K1: Trình bày được kiến thức về các hiện tượng, đại lượng, định luật, nguyên lí vật lí cơ bản, các phép đo, các hằng số vật lí
- Nêu được định nghĩa về sự nóng chảy, đông đặc, nhiệt nóng chảy, sự bay hơi, sự ngưng tụ.
- Phát biểu được khái niệm hơi khô, hơi bão hòa
- Nêu được định nghĩa về sự sôi, nhiệt hóa hơi
- Nêu được đơn vị của nhiệt nóng chảy riêng và của nhiệt hóa hơi riêng


K2: Trình bày được mối quan hệ giữa các kiến thức vật lí
- Chỉ ra được mối liên hệ giữa nhiệt lượng,