Bài 38. Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật

Hãy cho biết phát triển của ếch thuộc kiểu nào?
Phát triển qua biến thái hoàn toàn ở ếch
Phát triển của châu chấu thuộc kiểu nào?
Phát triển qua biến thái không hoàn toàn ở châu chấu
Bài 38
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT
1,6 kg
4,5 kg
? Hãy so sánh giới hạn lớn tối đa của 2 giống gà trên?
? Nguyên nhân của sự sai khác đó ?
Do nhân tố di truyền
? Ngoài nhân tố di truyền, quá trình sinh trưởng và phát triển ở động vật còn chịu ảnh hưởng của những nhân tố nào?
Nhân tố bên trong
Nhân tố bên ngoài
GIỚI TÍNH
HOOCMÔN
THỨC ĂN
ÁNH SÁNG
NHIỆT ĐỘ
1. Hoocmôn của cơ thể chủ yếu do bộ phận nào sinh ra?
Tuyến ngoại tiết B. Hệ thần kinh
C. Tuyến nội tiết D. Hệ hô hấp
2. Vai trò cuả hoocmôn trong cơ thể:
A. Điều hoà các quá trình sinh lí cuả cơ thể (trao đổi chất, chuyển hoá )
B. Đảm bảo tính ổn định của môi trường bên trong cơ thể
C. Tác động thông qua đường máu nên chậm nhưng kéo dài và trên diện rộng
D. Cả A, B, C đúng
3. Tính chất của hoocmôn:
A. có tính đặc hiệu ( mỗi hooc môn chỉ ảnh hưởng đến một hoặc một số cơ quan xác định)
B. có hoạt tính sinh học rất cao (chỉ với một lượng nhỏ cũng gây hiệu quả rõ rệt)
C. không mang tính đặc trưng cho loài (dùng insulin của bò để chữa bệnh tiểu đường cho người)
D. Cả A, B và C
? Nêu tên của các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của ĐVCXS?
? Các hoocmôn đó do các tuyến nội tiết nào tiết ra?
Kích thích phân chia tế bào và tăng kích thước của tế bào qua tăng tổng hợp prôtêin.
Kích thích phát triển xương (xương dài ra và to lên)
Kích thích chuyển hóa ở tế bào và kích thích quá trình sinh trưởng và phát triển bình thường của cơ thể
Kích thích sinh trưởng và phát triển mạnh ở giai đoạn dậy thì nhờ:
+ Tăng phát triển xương
+ Kích thích phân hóa tế bào để hình thành các đặc điểm sinh dục phụ thứ cấp.
- Riêng testostêrôn còn làm tăng mạnh tổng hợp prôtêin, phát triển mạnh cơ bắp
? Nêu các tác dụng sinh lí của các hooc môn ?
Dựa vào tác dụng sinh lí của các loại hoocmoon, hãy thảo luận nhóm (1bàn là 1 nhóm) để trả lời các câu hỏi trong mục I.1 trang 153 SGK (4 phút):
?1: Hình 38.2 minh họa 3 loại người: người bình thường, người bé nhỏ và người khổng lồ
a. Hãy chỉ ra trường hợp nào là do tuyến yên sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều hoocmôn sinh trưởng (GH) vào giai đoạn trẻ em?
b. Tại sao tuyến yên sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều hoocmôn sinh trưởng lại gây ra hậu quả như vậy?
?2: Tại sao trong thức ăn và nước uống thiếu iôt thì trẻ em sẽ chậm lớn (hoặc ngừng lớn), chịu lạnh kém, não ít nếp nhăn, trí tuệ thấp?
?3. Tại sao gà trống con sau khi cắt bỏ tinh hoàn thì phát triển không bình thường: mào nhỏ, không có cựa, không biết gáy và mất bản năng sinh dục?
Một số bệnh do rối loạn hoạt động của tuyến yên
1a ? Hãy chỉ ra trường hợp nào là do tuyến yên sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều hoocmon sinh trưởng vào giai đoạn trẻ em?
Người bé nhỏ là hậu quả do tuyến yên tiết ra quá ít hoocmôn vào giai đoạn trẻ em
- Người khổng lồ là hậu quả do tuyến yên tiết ra quá nhiều hoocmôn sinh trưởng vào giai đoạn trẻ em
1b? Tại sao tuyến yên sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều hoocmôn sinh trưởng lại gây ra hậu quả như vậy?
Quá ít HM sinh trưởng: giảm phân chia tế bào, giảm sự tăng số lượng và kích thước tế bào, xương phát triển kém  trẻ em chậm lớn hoặc ngừng lớn.
Quá nhiều HM sinh trưởng: tăng cường quá trình phân chia tế bào, tăng số lượng và tăng kích thước tế bào, tăng cường phát triển xương  cơ thể phát triển quá mức và trở thành người khổng lồ
? Nếu biết người bị bênh lùn do thiếu hoocmôn sinh trưởng (GH) thì cần tiêm GH ở giai đoạn nào? Tại sao?
Hai anh em sinh đôi John Rice và Greg Rice (Mỹ)
Cần tiêm GH ở tuổi thiếu nhi vì khi đó tốc độ sinh trưởng diễn ra mạnh nên GH mới phát huy được tác dụng; còn đến giai đoạn trưởng thành, tốc độ sinh trưởng chậm lại và dừng hẳn thì GH không phát huy được tác dụng, trái lại có thể gây tác hại
Bàn chân người bệnh to đầu ngón
? Nếu hoocmôn sinh trưởng quá dư thừa ở giai đoạn trưởng thành có thể gây hậu quả gì?
Thừa GH ở giai đoạn trưởng thành làm tăng q.trình phân chia tế bào, tăng số lượng và kích thước tế bào ở mặt, đầu xương  Bệnh to đầu ngón.
Một số bệnh do rối loạn hoạt động của tuyến giáp
?2. Tại sao trong thức ăn và nước uống thiếu iốt thì trẻ em sẽ chậm lớn hoặc ngừng lớn, chịu lạnh kém, não ít nếp nhăn, trí tuệ thấp?
? Hãy nêu những biện pháp phòng tránh thiếu Iốt?
- Iôt là một trong hai thành phần cấu tạo nên tirôxin. Thiếu Iôt dẫn đến thiếu tirôxin.
Thiếu tiroxin làm giảm quá trình chuyển hóa nên giảm sinh nhiệt ở tế bào  chịu lạnh kém.
Thiếu tiroxin còn làm giảm quá trình phân chia và lớn lên bình thường của tế bào  trẻ em và động vật non chậm lớn hoặc ngừng lớn, não ít nếp nhăn, số lượng tế bào não giảm vì vậy trí tuệ thấp
Bướu cổ nhược giáp
Thiếu Iôt trong khẩu phần ăn  tirôxin không tiết ra  tuyến giáp tăng cường hoạt động gây phì đại tuyến  bướu cổ
Bướu cổ cường giáp (Bệnh Bazơđô)
- Bệnh bazơđô do tuyến giáp hoạt động mạnh tiết nhiều hoocmôn tirôxin làm tăng cường trao đổi chất, tăng tiêu dùng ôxi, nhịp tim nhanh, người bệnh luôn trong trạng thái hồi hộp, căng thẳng, mất ngủ, sút cân nhanh.
- Do tuyến giáp hoạt động mạnh nên cũng gây bướu cổ, mắt lồi do tích nước (phù nề) ở các tổ chức sau cầu mắt
Ở ếch nhái: Tiroxin do tuyến giáp tiết ra gây biến thái từ nòng nọc thành ếch. Thiếu Tiroxin: Nòng nọc không biến thành ếch được.
Khi cắt bỏ tuyến giáp của nòng nọc thì nòng nọc có biến đổi thành ếch được không? Vì sao?
Một số bệnh do rối loạn hoạt động của buồng trứng và tinh hoàn
- HM ơstrôgen :
+ Nếu nồng độ quá cao : gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ, ung thư vú…
+ Nếu nồng độ giảm quá thấp (trường hợp suy buồng trứng hoặc cắt tử cung): dễ mắc chứng loãng xương và tăng mỡ máu
HM Testostêrôn:
+ quá cao: dậy thì sớm, u tinh hoàn…
+ quá thấp: chậm dậy thì, có thể vô sinh…
?3. Tại sao gà trống con sau khi cắt bỏ tinh hoàn thì phát triển không bình thường: mào nhỏ, không có cựa, không biết gáy và mất bản năng sinh dục?
- Hoocmôn testostêrôn do tinh hoàn tiết ra kích thích quá trình sinh trưởng và hình thành các đặc điểm sinh dục sơ cấp và thứ cấp (phát triển mào, cựa, thanh quản…) ở động vật
- Vì vậy thiếu hoocmôn testostêrôn (sau khi cắt bỏ tinh hoàn) sẽ gây ra hậu quả là gà trống con phát triển không bình thường
Hươu cái
Hươu đực
Sư tử đực
Sư tử cái
Có sừng, có bờm…
tiết sữa, nuôi con,…
? Thế nào là đặc điểm sinh dục phụ thứ cấp?
Là những tính trạng hình thái hoặc tập tính khác nhau giữa con đực và con cái
Hãy kể một số đặc điểm sinh dục phụ thứ cấp ở người?
Nam: có râu, giọng trầm
Nữ: không râu, giọng thanh, có hiện tượng rụng trứng…
Phát triển biến thái hoàn toàn ở bướm
“Các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của ĐV không xương sống”
Quan sát hình sau, hoàn thành phiếu học tập số 2:
Ở côn trùng: Sự sinh trưởng và phát triển chịu ảnh hưởng chủ yếu của 2 loại hoocmôn là: Ecđixơn và Juvenin.
? Hãy kể tên các loại hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật không xương sống?
Cho biết nơi sản xuất và tác dụng sinh lí của hoocmôn ecđixơn và juvenin?
“Các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của ĐV không xương sống”
Quan sát hình sau, hoàn thành phiếu học tâp số 2:
Giải thích nguyên nhân lột xác ở sâu bướm và sâu bướm biến thành nhộng và bướm?
Sâu bướm lột xác nhiều lần là do tác dụng chủ yếu của ecđixơn, nhưng không thể biến đổi thành nhộng và bướm được là do tác dụng ức chế của juvevin. Khi nồng độ juvenin giảm (thể hiện bằng vạch đỏ mảnh dần đến mức không còn gây tác dụng ức chế nữa) thì ecđixơn làm cho sâu biến đổi thành nhộng sau đó thành bướm
CỦNG CỐ
Ở người nữ, hoocmôn nào kích thích sự phân hoá tế bào để hình thành các đặc điểm sinh dục phụ thứ cấp?
Tirôxin
Ơstrôgen.
Testostêrôn.
Hoocmôn sinh trưởng.
Liên hệ thực tế:
? Có nên tự ý mua các sản phẩm thuốc có chứa hoocmôn ơstrôgen hoặc testosterôn không? Tại sao?
Sự biến thái của côn trùng được điều hoà bởi những hoocmôn nào sau đây:
Đáp án đúng là:
1, 2
2, 3
1, 3
1, 2, 3
1. Tirôxin
2. Ecđixơn
3. Juvenin
Hoocmôn tirôxin có tác dụng trong giai đoạn nào ở hình dưới đây?
4
2
3
1
Hậu quả của việc thiếu Iôt ở động vật non
Sự phát triển trí tuệ kém
Chậm lớn hoặc ngừng lớn
3. Chịu lạnh kém
Đáp án đúng là:
1, 2
2, 3
1, 3
1, 2, 3
Vào thời kì dậy thì của nam và nữ, hoocmôn nào được tiết ra nhiều làm
cơ thể thay đổi mạnh về thể chất
và tâm sinh lý?
Hướng dẫn học tập ở nhà:
Học bài và trả lời 3 câu hỏi sgk
Đọc sgk và trả lời câu hỏi lệnh ở bài 39
Tìm ví dụ minh họa cho các nhân tố bên ngoài ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật.