Bài 37. Địa lí các ngành giao thông vận tải

địa lý giao thông vận tảI

1. Vai trò ngành giao thông vận tải trong nền kinh tế quốc dân.
Đặc điểm của ngành giao thông vận tải.
Những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải.








Tình hình phát triển và hoạt động của ngành giao thông vận tải.
Các ngành giao thông vận tải.
4.
5.
2.
3.
1. Vai trß ngµnh giao th«ng vËn t¶i trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
- Thóc ®Èy c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn:
+ C«ng nghiÖp:
• Mèi liªn hÖ bªn ngoµi cña nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ?



• Mèi liªn hÖ bªn trong ?




• Khèi l­îng hµng ho¸ lu©n chuyÓn vµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp:
Nhà máy, xí nghiệp
Các phân xưởng
? ? ? ? ?
? ? ? ? ?
Khối lượng hàng hoá vận chuyển (vận tải địa phương) và
giá trị sản xuất công nghiệp của Việt Nam năm 2002.
Nguồn: Niên giám thống kê VN 2003.
Triệu
tấn
Tỷ
đồng
+ N«ng nghiÖp:
• Mèi liªn hÖ.







• Vai trß cña giao th«ng vËn t¶i trong n«ng nghiÖp cã g× ®Æc biÖt ?
Trang trại
? ? ? ? ?
? ? ? ? ?
Hộ gia đình
. Trứng.
. Thịt.
. Rau.
. Quả.
+ Th­¬ng m¹i:
Ng­êi b¸n Ng­êi mua




N¬i s¶n xuÊt ThÞ tr­êng






+ Mét ho¹t ®éng ®ßi hái ph¶i cã sù di chuyÓn con ng­êi liªn quan rÊt chÆt chÎ víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i ?
Hàng hoá
Sản phẩm
Du : ®i ch¬i.
LÞch: tõng tr¶i.
• c¬ së h¹ tÇng nãi chung , giao th«ng vËn t¶i nãi riªng víi sù ph©n bè s¶n xuÊt.
- ¶nh h­ëng ®Õn
sù ph©n bè s¶n xuÊt:
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª tbkt vn 2003- 2004.
Giá một số mặt hàng trên thế giới:
FOB
CAO SU
CIF
DầU LạC
CIF
CAO SU
CIF
CAO SU
FOB
DầU LạC
CIF
GạO
CIF
GạO
CIF
GạO
FOB
GạO
• Chi phÝ vËn t¶i víi gi¸ FOB vµ gi¸ CIF.
KCX
Tân Thuận
.Sự hình thành và phát triển các khu chế xuất.

QUËN 7- TP Hå CHÝ MINH.
- TiÒn ®Ò vµ ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt cña ph©n c«ng lao ®éng
x· héi.
• B¶n chÊt vïng kinh tÕ.

Chuyªn chë s¶n phÈm
chuyªn m«n hãa ®i
NhËp hµng hãa tõ c¸c
vïng kh¸c vÒ

• Cïng víi hÖ thèng ®« thÞ lµ bé khung c¬ b¶n ®Ó tæ chøc l·nh thæ kinh tÕ - x· héi, t¹o nªn c¸c “d¶i, hµnh lang”


Vïng kinh tÕ
- T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®èi víi viÖc quÇn c­.
• C¸c ®Çu mèi, c¸c tuyÕn giao th«ng quan träng vµ sù tËp trung d©n c­.
M« h×nh d©n c­ tuyÕn chuæi
MËt ®é d©n sè n¨m 2003
(ng­êi/km2)
1000 - 1500
500 - 1000
400 - 500
200 - 400
0 - 200
• M¹ng
l­íi
giao
th«ng vËn
t¶i vµ mËt
®é d©n c­.

Lo¹i ®­êng:
------ : §­êng biÓn
........: §­êng s«ng
----- : §­êng hµng kh«ng
___ : §­êng bé
=== : §­êng s¾t
. Giao thông vận tải trong thành phố.
* Xe ô tô, xe buýt.
* Xe mô tô.
* Tàu điện.
* Xe đạp.
* Tàu điện ngầm.
- Lµm phong phó vÒ mÆt v¨n hãa, x· héi vµ cñng cè an ninh quèc phßng.
+ V¨n hãa, x· héi:
• Lý thuyÕt vÞ trÝ trung t©m cña Christaller.

• Thu hÑp sù c¸ch biÖt gi÷a c¸c vïng.
+ An ninh, quèc phßng.
• T¨ng c­êng sù qu¶n lý sù chÆt chÎ tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng.
• Nh÷ng con ®­êng trë thµnh huyÒn tho¹i trong kh¸ng chiÕn chèng Mü ë n­íc ta.
*Đường Trường Sơn


*Đường HCM trên biển
*Máy bay với tốc độ nhanh
NÕu giao th«ng vËn t¶i ng­ng ho¹t ®éng ?
• Trong n¨m 1999, 68 thµnh phè ë Hoa Kú do giao th«ng ®­êng bé t¾c nghÏn ®· lµm thiÖt h¹i lªn ®Õn 72 tû USD.
• Mét chuyÕn tµu löa Thèng NhÊt bÞ trÓ 5 -7 giê sÏ lµm thiÖt h¹i gÇn 1 tû ®ång.
§¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi th«ng qua GTVT:
• MËt ®é m¹ng l­íi giao th«ng.
• Khèi l­îng hµnh kh¸ch, hµng hãa vËn chuyÓn, lu©n chuyÓn.
• Sù an toµn, tiÖn nghi, tèc ®é vËn chuyÓn....
Mèi t­¬ng quan gi÷a sù ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi:
Vị trí xếp hạng của các nước G8 năm 2000.
Nguồn: Niên giám thống kê TBKTVN năm 2000-2001và Microsoft Encarta Word Atlas 2004.
2. §Æc ®iÓm cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i:
- Lµ 1 ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®Æc biÖt vµ thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng:
+ S¶n xuÊt vËt chÊt ®Æc biÖt:
• S¶n xuÊt ra gi¸ trÞ míi, liªn quan ®Õn sù chuyÓn dÞch cña hµnh kh¸ch vµ hµng hãa.

Khèi l­îng vËn chuyÓn (sè l­ît
kh¸ch, tÊn hµng).

Khèi l­îng lu©n chuyÓn ( sè l­ît
kh¸ch, tÊn hµng/km).

+ KÕt cÊu h¹ tÇng: giao th«ng vËn t¶i lµ quan träng nhÊt.
. Sản phẩm:
- Lµ 1 ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
VÝ nh­ hÖ thèng tuÇn hoµn cña nÒn kinh tÕ:
Ng­êi lao ®éng
c«ng cô lao ®éng
®èi t­îng lao ®éng
- Lµ 1 ngµnh tiªu thô nhiÒu n¨ng l­îng, kim lo¹i vµ c¸c vËt chÊt kh¸c.

Sản phẩm

lao động
Sản xuất
Tiêu thụ
Trong 4 ®Æc ®iÓm trªn, ®Æc ®iÓm nµo nãi lªn b¶n chÊt cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i ? V× sao ?
- Là 1 ngành phân bố theo
tuyến.
3. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè ngµnh giao th«ng vËn t¶i.
- YÕu tè tù nhiªn:
+ VÞ trÝ ®Þa lý.
+ §Þa h×nh.
+HÖ thèng thñy v¨n.
+ KhÝ hËu.
+ Ngoµi ra cßn cã ®Þa chÊt, chÕ ®é thñy triÒu...
- YÕu tè kinh tÕ - x· héi:
+ T×nh h×nh ph¸t triÓn vµ ph©n bè c¸c ngµnh kinh tÕ.
+ MËt ®é vµ ph©n bè d©n c­.
+ Ngoµi ra cßn cã ®Æc ®iÓm c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu l·nh thæ, møc ®é tham gia cña ®Êt n­íc vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ...

+ VÞ trÝ ®Þa lý.
Nhật Bản
Hoa Kỳ
Nga
Trung Quốc
Indônêxia
Hàn Quốc
Na Uy
Panama
Singapore
Philippin
- Các yếu tố tự nhiên.
Các nước có nhiều tàu thủy nhất thế giới năm 2001 (chiếc).

Nguồn: Hãng bảo hiểm LLoyd `s.
quyÕt ®Þnh sù cã mÆt vµ vai trß cña 1 sè lo¹i h×nh GTVT.
+ §Þa h×nh vµ hÖ thèng thñy v¨n ¶nh h­ëng ®Õn viÖc khai th¸c.
• §­êng hÇm qua nói, qua biÓn, qua s«ng.

. Cầu qua sông, qua vịnh.
. Kênh đào qua các eo đất.
* Kªnh Kiel.
* Kªnh suez.
* Kªnh Panama.


+ Khí hậu ảnh hưởng đến hoạt động giao thông vận tải.
. lủ lụt, mưa.
Lủ lụt


. tuyết.
. sương mù, mưa đá.
Thảm họa sương mù
Bảo
C¸c yÕu tè tù nhiªn cña ViÖt Nam ®· ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®èi víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i ?
- Các yếu tố kinh tế - xã hội.
+ Tình hình phát triển và phân bố các ngành kinh tế.
. ảnh hưởng đến hướng và cường độ vận chuyển.
tû träng gdp toµn cÇu n¨m 2003 (%)
Tây
Âu
BắC Mỹ
ĐÔNG,
NAM á
Các hướng chính và cường độ vận chuyển mạnh trên thế giới.
• ¶nh h­ëng ®Õn lo¹i h×nh vËn t¶i.
* Hµng hãa nhá, nhÑ, chuyªn
chë cù ly trung b×nh vµ ng¾n.
* Hµng hãa gi¸ trÞ, dÓ h­ háng cÇn chuyªn chë nhanh, trªn nh÷ng kho¶ng c¸ch xa.
* Hµng hãa cång kÒnh, nÆng, cÇn chuyªn chë xa.
* Hµng hãa dÇu, khÝ ®èt.
+ Mật độ và phân bố
dân cư.
Mật độ dân cư và khối lượng hàng hoá vận chuyển
(vận tải địa phương) của Việt Nam năm 2002 theo các vùng.
Nguồn: Niên giám thống kê VN 2003.
Người/km2
NghìnTấn
YÕu tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn vµ
ph©n bè giao th«ng vËn t¶i ? V× sao ?
- Hiện nay chủ yếu có những loại hình giao thông vận tải cơ bản sau: đường bộ, đường sắt, đường sông, đường biển, đường hàng không và đường ống.
4. Tình hình phát triển và hoạt động của ngành giao thông vận tải.
- Ngoài 6 loại hình chính trên, còn có các loại hình khác như kinh khí cầu, lạc đà, xe tuần lộc, ngựa, băng chuyền, dây cáp....
- Khối lượng luân chuyển hành khách tăng nhanh so với sự phát triển dân cư và sản xuất.
- Những loại hình giao thông như đường sắt, đường sông hiện nay phát triển tương đối chậm, ngược lại đường bộ, đường hàng không, đường ống phát triển khá nhanh.
- Việc hình thành các đầu mối giao thông quan trọng có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội các vùng lãnh thổ.

Hoạt động giao thông vận tải 1
5. C¸c ngµnh giao th«ng vËn t¶i.
- Ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®­êng s¾t.
+ ­u ®iÓm:
Vận chuyển hàng nặng, vật tư kỷ thuật trên
quãng đường xa với tốc độ nhanh.
+ Hạn chế :
Không thể hoạt động trên độ dốc 9?
+ Tình hình phát triển và phân bố:
* Tàu hoả hơi nước.
* Tàu hoả điezen.
* Tàu hoả chạy trên đường sắt một ray.
* Tàu hoả chạy trên đệm không khí.
*Tầu TGV Eurostar của Pháp.
*Tầu chạy trên đệm từ Thượng Hải (2003).
* Tiện nghi trên tàu.
Đang hoạt động
Đang xây dựng
Trong kế hoặch
Các tuyến đường sắt
siêu tốc của Nhật Bản
Chiều dài đường sắt thế giới thời kỳ 1967 - 2000
Nguån: §Þa lý kinh tÕ - x· héi ®¹i c­¬ng, NXB ®¹i häc s­ ph¹m-2005
Năm
Triệu km
Chiều dài đường sắt từng châu lục năm 2000
(% thế giới )
Nguån: TÝnh to¸n dùa trªn sè liÖu cña Microsoft Encarta World Atlas 2004.
mười nước có đường sắt dài nhất thế giới
Nguồn: Tính toán từ Microsoft Encarta World Atlas 2004
km
km/100km2
Hoạt động giao thông vận tải 2
- Ngành giao thông vận tải đường bộ.
+ ưu điểm:
Thuận lợi và cơ động, phù hợp cho việc vận chuyển nhỏ nhẹ, ở các loại địa hình khác nhau, trên các quãng đường trung bình và ngắn.
+ Hạn chế:
Dễ kẹt xe và không có chổ để xe, ô nhiễm môi trường, tai nạn.
+ Tình hình phát triển và phân bố:

*Chất lượng đường
ngày càng được cải thiện.
*Hệ thống đường cao
tốc ngày càng phát triển
*Phương tiện ngày càng hiện đại và số lượng nhiều.
Mười nước đứng đầu thề giới về tổng số xe ô tô
tính trên 1000 dân
Nguồn: Tính toán dựa trên số liệu của MS Encarta World Atlas 2004
Chiều dài đường ô tô từng châu lục năm 2000
(% thế giới )
mật độ đường ô tô từng châu lục năm 2000
( km/km2 )
lƯợC Đồ Tỷ Lệ ĐƯờNG RảI NHựA TRÊN THế GIớI NĂM 2000
c¸C N¦íC Cã §¦êNG ¤ T¤ DµI NHÊT THÕ GIíI
Hoạt động giao thông vận tải 3
- Ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®­êng s«ng, hå.
+ ­u ®iÓm:
Cước phí vận chuyển rẻ, đường có sẳn
+ Hạn chế:
Phụ thuộc vào hướng sông, địa hình dòng sông, chế độ thuỷ văn của sông.
+ Tình hình phân bố và phát triển:
*Từ thuyền độc mộc, thuyền máy đến nay.........
*.......đã có tàu cao tốc cánh ngầm, tàu chạy trên mặt nước.......
*Nhiều hệ thống kênh, rạch nhân tạo đã được xây dựng để phát triển đường sông.
Chiều dài đường sông một số nước trên thế giới (km)
Nguån: World Bank, Ports, Maritime & Logistics:
Inla Water Transportation (IWT) Development.
Khèi l­îng lu©n chuyÓn hµng hãa
b»ng ®­êng s«ng ë c¸c n­íc T©y ¢u
Nguồn: EU Energy and Transport in Figures
Hoa Kỳ và vùng ngũ hồ.
- Ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®­êng biÓn.
+ ­u ®iÓm:
Cước phí vận chuyển rẻ nhất, chuyên chở được hàng hoá cồng kềnh xuyên qua các đại dương.
+ Hạn chế:
« nhiÔm n­íc biÓn, bÞ c¸c eo ®Êt lµm gi¸n ®o¹n, tèc ®é chËm.
+T×nh h×nh ph¸t triÓn vµ ph©n bè:

* Từ thuyền buồm, tàu hơi nước........
* .......đến nay chủ yếu là tàu chạy dầu diezen.
* Các tàu có trọng tải ngày càng lớn v� chuyên dụng.
Kênh đào Panama.
Kênh đàoKiel.
*Các kênh đào được xây dựng đã tạo
điều kiện cho đường biển phát triển.
Kênh đào Suez.
Âu tàu hạ độ cao ở kênh đào Panama.
Bản đồ sự cố tầu gây tràn dầu lớn trên thế giới 1967-2003
Mười nước có đội tàu buôn lớn nhất thế giới năm 2002
Nguồn: Microsoft Encarta World Atlas 2004
Mười cảng có lượng hàng hoá thông qua lớn nhất
thế giới năm 2003 (Đơn vị : Triệu tấn )
Nguồn: Microsoft Encarta World Atlas 2004
Mười cảng contenơ có lượng hàng hoá thông qua lớn nhất
thế giới năm 2003 (Đơn vị : NghìnTEU)

* TEU: Twenty Feet Equyvalent Units
Nguồn: Microsoft Encarta World Atlas 2004
Hoạt động giao thông vận tải 4
- Ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®­êng hµng kh«ng.
+ ­u ®iÓm:
Tốc độ nhanh, tiết kiệm thời gian.
+ Hạn chế:
Cước phí đắt.
+ Tình hình phát triển và phân bố:
* Phát triển rất nhanh......
* .....máy bay ngày càng lớn, tiện nghi.....
* ......và có tốc độ cao.
* Hệ thống sân bay ngày càng phủ kín.
Số lượng hành khách luân chuyển và khối lượng hàng hóa luân chuyển
bằng máy bay 1950 - 2002
Mười sân bay bận rộn nhất thế giới năm 2002
Mười công ti hàng không chở khách lớn nhất thế giới
và 10 công ti hàng không chở hàng lớn nhất thế giới
Các máy bay chở khách thương mại chủ yếu trên thế giới
Nguån: T.R. Leinbach and J.T. Bowen (2004) Airspaces: Air Transport, Technology
and Society. DÉn theo Jean-Paul Rodrigue - Geography of transport systems.


Hoạt động giao thông vận tải 5
- Ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®­êng èng.
+ ­u ®iÓm:
Xây dựng tương đối dể dàng, phương tiện ít hao mòn, khối lượng luân chuyển liên tục, không hao hụt hàng hoá, an toàn.
+ Hạn chế:
Chủ yếu chỉ vận chuyển dầu và khí, sự "chuyên môn hẹp" khó khắc phục, phải xây dựng kho bãi lớn.
+Tình hình phát triển và phânbố:
* Từ chỉ có trên và ngầm dưới đất......
* .....đến nay đã có đường ống dưới biển......
*.......và chiều dài đường ống ngày càng lớn.
Sự phân bố đường ống hiện nay trên thế giới (%)
Kết thúc chương Giao thông vận tải