Bài 37. Các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật

KIỂM TRA BÀI CŨ
1/ Quần thể là gì? Ví dụ một số quần thể mà em biết?
2/ Nêu các mối quan hệ trong quần thể? Ý nghĩa của các mối quan hệ đó?
QUẦN THỂ VOI VÀ QUẦN THỂ KIẾN
Mỗi quần thể sinh vật có các đặc trưng cơ bản,là
những dấu hiệu phân biệt quần thể này với quần
thể khác.




Các đặc trưng cơ bản của quần thể:
Tỉ lệ giới tính
Thành phần nhóm tuổi
Sự phân bố cá thể
Mật độ cá thể
Kích thước quần thể
Tăng trưởng của quần thể…




Khái niệm
Các nhân tố ảnh hưởng
Ý nghĩa
Bài 37:

CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
Là tỉ lệ giữa số lượng cá thể đực và cái trong QT.
Tỉ lệ giới tính thường 1/1





Tỉ lệ này thường là bao nhiêu? Và tại sao?
I. TỈ LỆ GIỚI TÍNH.
Tỉ lệ giới tính thay đổi theo điều
kiện môi trường sống (cụ thể ở
đây là nhiệt độ môi trường sống).
Do đặc điểm sinh sản và tập
tính đa thê ở động vật.
Do sự khác nhau về đặc điểm sinh lí
và tập tính của con đực và cái- muỗi
đực không hút máu như muỗi cái.
Muỗi đực tập trung ở một số chỗ còn
muỗi cái bay khắp nơi tìm động vật
hút máu.
Tỉ lệ giới tính phụ thuộc vào
lượng chấtdinh dưỡng tích lũy trong cơ thể.
Tỉ lệ giới tính thay đổi theo:
Điều kiện môi trường
Tỉ lệ tử vong
Đặc điểm sinh sản
Sinh lí và tập tính
Điều kiện dinh dưỡng…
Tỉ lệ giới tính có ý nghĩa sinh thái đối với QT như thế nào?
Đảm bảo hiệu quả sinh sản của quần thể trong điều kiện môi trường thay đổi.
Việc nghiên cứu tỉ lệ giới tính của các QT có ý nghĩa gì?
Điều khiển tỉ lệ đực/cái trong chăn nuôi để mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn.
Vd: Gà trống : gà mái = 1:4
II. Nhóm tuổi
A: Tháp phát triển.
B: Tháp ổn định.
C: Tháp suy giảm.

Ý nghĩa sinh thái của từng nhóm tuổi đối với quần thể?
Khối lượng và kích thước
Mức sinh sản
Không ảnh hưởng
Mức sinh sản 2. Không ảnh hưởng
3. Khối lượng và kích thước
Ngoài cấu trúc tuổi sinh sản còn có loại cấu trúc
Tuổi khác không? Đó là những loại nào?
Trong tự nhiên, các quần thể thường tồn tại ở dạng cấu trúc tuổi nào?
Cấu trúc tuổi của quần thể có thay đổi không và tùy thuộc vào yếu tố nào?
Điều kiện sống của môi trường.
Em có biết?
Trong tự nhiên có QT nào không có độ tuổi sau sinh sản không?
Những chú cá hồi đang nhảy múa trên những bậc thang trong
các sông Ettrick Selkirk, Scotland. Chúng tìm đường đến biển
cả để sinh sống và sau đó lại quay trở về vùng nước ngọt
để sinh sản trước khi chết vì kiệt sức. 





Độ dài các nhóm tuổi cũng khác nhau tùy từng loài phụ thuộc vào
điều kiện sống, sự chăm sóc lứa tuổi còn non và tuổi già…
Ví dụ như ở nhiều loài động vật, nhất là côn trùng, thời kỳ trước sinh sản
rất dài, thời kỳ sinh sản và sau sinh sản rất ngắn như thiêu thân, ve sầu,
chuồn chuồn...ở một số loài chuồn chuồn, thời kỳ trứng và ấu trùng kéo
dài 2 năm, sau khi lột xác thành dạng trưởng thành chỉ sống 4 tuần và
đẻ trong 1 hoặc 2 ngày.


Thời kỳ ấu trùng của ve kéo dài 13-17 năm. Khi ve đực thực hiện xong
việc truyền giống, ve đực ...chết. Ve cái tìm chỗ làm ổ đẻ trứng
đẻ xong, ve cái...chết. 6-8 tuần sau đó, trứng nở ra thành nhộng và một
chu kỳ 17 năm lại bắt đầu. Sâu con lột xác trong vòng 1 đêm thành con ve. 
Đời sống của ve trưởng thành chỉ kéo dài từ 30 - 40 ngày.
Hình 37.2. Cấu trúc tuổi của quần thể cá
ở 3 mức độ đánh bắt khác nhau.
A: quần thể bị đánh bắt…….

B: QT bị đánh bắt …………..

C: QT bị đánh bắt ………..
Cho biết mức độ đánh bắt cá ở ba quần thể A,B,C ?
Ít
Vừa phải
Quá mức
Nhiều mẻ lưới đều có tỉ lệ cá lớn chiếm ưu thế, cá bé rất ít
Chưa khai thác hết tiềm năng cho phép
Nhiều mẻ lưới chủ yếu chỉ có cá con, cá lớn rất ít
Tình trạng khai thác quá mức.
Ý nghĩa của việc nghiên cứu nhóm tuổi?
Bảo vệ và khai thác tài nguyên sinh vật có hiệu quả hơn.
Ví dụ, khi đánh cá:
Có mấy kiểu phân bố cá thể của quần thể? Đó là những kiểu nào?
Phân bố theo nhóm Phân bố đồng đều Phân bố ngẫu nhiên

III. SỰ PHÂN BỐ CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
Dựa vào bảng 37.2 hãy cho biết kiểu phân bố nào là phổ biến nhất và kiểu nào ít phổ biết nhất?
phổ biến nhất là phân bố theo nhóm và ít phổ biến nhất là phân bố đồng đều.

Sự phân bố của các cá thể trong quần thể có ý nghĩa gì?
Sự phân bố của các cá thể trong quần thể ảnh hưởng đến khả năng khai thác nguồn sống trong khu vực phân bố
IV. MẬT ĐỘ CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
Mật độ cá thể của quần thể là gì?
Mật độ cá thể của quần thể là số lượng cá thể trên một đơn vị
diện tích hay thể tích của quần thể.
Tại sao nói mật độ cá thể là một trong những đặc trưng cơ
bản của quần thể?
Mật độ cá thể ảnh hưởng đến mức độ sử dụng nguồn sống
Trong môi trường, tới khả năng sinh sản và tử vong của cá
Thể.
Mật độ cá thể thay đổi theo:
mùa
năm
tùy theo điều kiện của môi trường sống.
Dân số của tớ tăng lên vào mùa nào?
Còn ta nữa, nói nhanh!

Mật độ cá thể của quần thể có thay đổi hay không? Phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Điều gì sẽ xảy ra với
quần thể cá lóc nuôi
trong ao khi mật độ cá
Thể quá cao?
Các cá thể cạnh tranh nhau thức ăn, nhiều cá bé và yếu thiếu
thức ăn sẽ chậm lớn và có thể bị chết.
Các con non mới nở ra rất dễ bị cá lớn ăn thịt, nhiều khi cá bố
mẹ ăn thịt chính con của chúng.
Hai hiện tượng trên dẫn tới quần thể bị điều chỉnh mật độ
cá thể.
Kiểm tra củng cố

Để đàn gà nuôi phát triển ổn định, đỡ lãng phí, thì tỉ lệ trống : mái hợp lí nhất là
1:1
2:1
2:3
1:4
Kiểm tra củng cố



Khi đánh bắt được nhiều con non thì nên:
Tiếp tực, vì quần thể ở trạng thái trẻ.
Dừng ngay, nếu không sẽ bị cạn kiệt.
Hạn chế, vì quần thể sẽ bị suy thoái.
Tăng cường đánh, vì quần thể đang ổn định.
Kiểm tra củng cố




Sự phân bố của một loài trong quần thể thường phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố :
diện tích của quần xã
thay đổi do hoạt động của con người
thay đổi do các quá trình tự nhiên
nhu cầu về nguồn sống của loài đó

Kiểm tra củng cố






Để xác định mật độ của một quần thể, người ta cần biết số lượng cá thể trong quần thể
và:
A. Tỉ lệ sinh sản và tỉ lệ tử vong của quần thể
B. Kiểu phân bố của các cá thể trong quần thể
C. Diện tích hoặc thể tích khu vực phân bố của chúng
D. Các yếu tố giới hạn sự tăng trưởng của quần thế