Bài 37. Các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật

CHÀO MỪNG THẦY CÔ VÀ CÁC EM
Bài giảng Sinh học 12
Người ta phân biệt được các quần thể trên dựa vào các tiêu chí nào???
Bài 37:

CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT




Các đặc trưng cơ bản của quần thể:
Tỉ lệ giới tính
Thành phần nhóm tuổi
Sự phân bố cá thể
Mật độ cá thể
Kích thước quần thể
Tăng trưởng của quần thể…




KN: Là tỉ lệ giữa số lượng cá thể đực và cái trong QT.
Đặc điểm:
+ Tỉ lệ giới tính thường 1/1
+ Tuy nhiên, tỉ lệ này có thể thay đổi tùy thuộc vào từng loài, từng thời gian và điều kiện sống
Nguyên nhân: Do sự phân li của các cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử, trong đó:
P: ♂ : XY x ♀ : XX
GP: ½ X, ½ Y 1 X
F1: ½ XX, ½ XY ( 1:1)






Tỉ lệ giới tính là gì?
I. TỈ LỆ GIỚI TÍNH.
VD1:
+ Quần thể người: Nam/nữ ≈1:1.
+ Quần thể chim bồ câu: Trống/mái ≈ 1:1
+ Quần thể gà : Trống/ mái ≈ 1:4
Cơ chế nào làm tỉ lệ giới tính ở hầu hết các loài ≈1/1?
Làm việc theo nhóm, hoàn thành bảng 37.1 – SGK 161
Bảng 37.1.Sự khác nhau về tỉ lệ giới tính ở các quần thể sinh vật
Tỉ lệ giới tính thay đổi theo:
Điều kiện môi trường
Tỉ lệ tử vong
Đặc điểm sinh sản
Đặc điểm sinh lí và tập tính
Điều kiện dinh dưỡng…
Tỉ lệ giới tính có ý nghĩa gì trong QT?
Ý nghĩa: Đảm bảo hiệu quả sinh sản của quần thể
trong điều kiện môi trường thay đổi.
Theo em,việc nghiên cứu tỉ lệ giới tính có ý nghĩa gì trong chăn nuôi?
Trống/mái = 1: 4
Việc nghiên cứu tỉ lệ giới tính nhằm mục đích điều khiển tỉ lệ đực/cái trong chăn nuôi để mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn.
Tỉ lệ giới tính phụ thuộc vào những yếu tố nào?
II. Nhóm tuổi
Nhóm tuổi là gì?
KN: Nhóm tuổi là tập hợp các cá thể cùng tuổi đặc trưng cho quần thể
1. Phân loại
Dựa theo khả năng sinh sản, người ta chia nhóm tuổi ra thành 3 nhóm:
+ Nhóm tuổi trước sinh sản
+ Nhóm tuổi đang sinh sản
+ Nhóm tuổi sau sinh sản



A: Tháp phát triển.
B: Tháp ổn định.
C: Tháp suy giảm.
Có 3 dạng tháp tuổi:
Dạng phát triển => QT trẻ
Dạng ổn định => QT trưởng thành
Dạng suy giảm => QT già
1 - c
2 - a
3 - b
Đáp án
 Nối thông tin ở cột A với cột B, sao cho đúng
Các nhóm tuổi có ý nghĩa gì trong quần thể?
Tháp dân số Việt Nam qua các năm
Ngoài cấu trúc tuổi sinh sản còn có loại cấu trúc
tuổi khác không? Đó là những loại nào?
Các yếu tố ảnh hưởng đến cấu trúc nhóm tuổi?
Trâu chết vì rét đậm, rét hại ở các tỉnh miền núi
Cá hồi chết sau khi đẻ trứng
Yếu tố nào ảnh hưởng tới cấu trúc nhóm tuổi?
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến cấu trúc nhóm tuổi
Nhóm tuổi có ý nghĩa gì trong quần thể?
Ý nghĩa sinh học: Cấu trúc thành phần nhóm tuổi cho thấy
khả năng tồn tại và sự phát triển của QT trong tương lai
Yếu tố ảnh hưởng đến cấu trúc nhóm tuổi:
+ Điều kiện môi trường sống
+ Đặc điểm của loài
Hình 37.2. Cấu trúc tuổi của quần thể cá
ở 3 mức độ đánh bắt khác nhau.
Cho biết độ tuổi đánh bắt ở mỗi quần thể? Theo em, đánh bắt ở độ tuổi nào cho hiệu quả cao nhất?
Sau 4 - 5 tháng nặng 80-100kg, nuôi thêm 5 tháng trọng lượng 120-130kg.
Trong chăn nuôi, người ta thường khai thác vật nuôi, khi chúng đạt tới mức sinh trưởng gần tối đa ( <5 tháng) để đạt hiệu quả cao.
Ý nghĩa thực tiễn: Nghiên cứu về nhóm tuổi giúp chúng ta bảo vệ và khai thác tài nguyên sinh vật một cách có hiệu quả.
Việc nghiên cứu về nhóm tuổi có ý nghĩa gì trong thực tiễn?
Ngoài ra, người ta còn nghiên cứu cấu trúc nhóm tuổi ở QT người để xác định được những cơ hội, thách thức mà vấn đề dân số đặt ra., đồng thời đưa ra các giải pháp để điều chỉnh cơ cấu dân số một cách hợp lí.
III. SỰ PHÂN BỐ CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
Phân bố theo nhóm
Phân bố đồng đều
Phân bố ngẫu nhiên
Dựa vào bảng 37.2, hãy cho biết: kiểu phân bố nào là phổ biến nhất và kiểu nào ít phổ biết nhất? Vì sao?
Phân bố theo nhóm là phổ biến nhất, bởi :
+ Tăng khả năng sống sót , khả năng tự vệ của các cá thể
+ Hỗ trợ nhau trong việc lấy thức ăn
Phân bố đồng đều ít gặp, bởi : chỉ xảy ra khi các cá thể của
quần thể cùng sống trong 1 môi trường đồng nhất
=> Sự phân bố các thể trong không gian tạo thuận lợi cho các cá thể khai thác tối ưu nguồn sống
IV. MẬT ĐỘ CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
Mật độ cá thể của quần thể là gì?
Mật độ cá thể của quần thể là số lượng cá thể trên một đơn vị
diện tích hay thể tích của quần thể.
Tại sao nói: Mật độ cá thể là một trong những
đặc trưng cơ bản của quần thể?
Mật độ cá thể ảnh hưởng đến mức độ sử dụng nguồn sống trong
môi trường, cũng như khả năng sinh sản và tử vong cá thể
- VD2:
+ Mật độ dân số của nước ta( 2013): 271 người/ km2
+ Mật độ cá mè nuôi thâm canh trong ao là: 2-3 con/ m3 nước
+ Mật độ cây thông : 1000 cây/ha
Mật độ cá thể thay đổi theo:
mùa
năm
tùy theo điều kiện của môi trường sống.
Loài cá cơm ở Peru có chu kì là 7 năm. Khi có dòng nước nóng chảy về thì cá chết hàng loạt
Cháy rừng
Ở ếch, số lượng cá thể tăng vào mùa hè
Xác định các yếu tố ảnh hưởng tới mật độ cá thể của quần thể?
Mật độ dân số có ảnh hưởng như thế nào đến kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường đến những khu vực đông dân cư?
Những khu vực đông dân thường kéo theo hệ quả đó là sự phát triển về mọi mặt: kinh tế, văn hóa, xã hội,…..bên cạnh đó, một vấn đề đáng lo ngại đặt ra đó là vấn đề xử lí môi trường đang bị ô nhiễm trầm trọng ở các khu vực có mật độ dân số cao.
Các cây sẽ cạnh tranh nhau về ánh sáng, chất dinh dưỡng
Cây mọc trước sẽ vươn lên cao để lấy ánh sáng, cây nhỏ sẽ
ngày càng còi cọc và có thể bị chết.
Hai hiện tượng trên cho thấy QT này đang tự điều chỉnh mật độ
để có mật độ hợp lí.
Điều gì sẽ xảy ra?Nếu như: Luống rau
được gieo trồng với mật độ quá cao?
Việc nghiên cứu về mật độ của các cá thể trong QT có ý nghĩa gì?
Ý nghĩa sinh học : Mật độ như một tín hiệu sinh học, thông tin cho quần thể về tình trạng số lượng của mình để QT tự điều chỉnh sao cho phù hợp.
Ý nghĩa thực tiễn: Biết mật độ các cá thể trong QT:
+ Trong trồng trọt, chăn nuôi: Nuôi trồng sinh vật với mật độ hợp lí => cho hiệu quả kinh tế cao.
+ Trong vấn đề phát triển xã hội: Xác định tiềm năng, phương hướng phát triển kinh tế - xã hội ,đồng thời đưa ra các biện pháp khắc phục những vấn đề còn tồn tại của từng địa phương,vùng miền, khu vực,….…
Kiểm tra củng cố

Để đàn gà nuôi phát triển ổn định, đỡ lãng phí, thì tỉ lệ trống : mái hợp lí nhất là:
1:1
2:1
2:3
1:4
Kiểm tra củng cố



Khi đánh bắt được nhiều con non thì nên:
Tiếp tục, vì quần thể ở trạng thái trẻ.
Dừng ngay, nếu không sẽ bị cạn kiệt.
Hạn chế, vì quần thể sẽ bị suy thoái.
Tăng cường đánh, vì quần thể đang ổn định.
Kiểm tra củng cố




Sự phân bố của một loài trong quần thể thường phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố :
diện tích của quần xã
thay đổi do hoạt động của con người
thay đổi do các quá trình tự nhiên
nhu cầu về nguồn sống của loài đó

Kiểm tra củng cố




Để xác định mật độ của một quần thể, người ta cần biết số lượng cá thể trong quần thể và:
A. Tỉ lệ sinh sản và tỉ lệ tử vong của quần thể
B. Kiểu phân bố của các cá thể trong quần thể
C. Diện tích hoặc thể tích khu vực phân bố của chúng
D. Các yếu tố giới hạn sự tăng trưởng của quần thế

Hoàn thành nội dung bảng:
Đáp án:
Chân thành cảm ơn!!!