Bài 35. Môi trường sống và các nhân tố sinh thái

Bài 35:
Môi trường sống của các sinh vật
I- Môi trường sống và các nhân tố sinh thái
Hãy tham khảo SGK và trả lời các câu hỏi sau:
Môi trường sống của sinh vật là gì?
Có mấy loại môi trường sống cơ ban?
Môi trường sống bao gồm tất cả các nhân tố xung quang sinh vật, có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới sinh vật; làm ảnh hưởng đến sự tồn tại, sinh trưởng và những hoạt động khác của sinh vật
Các loại môi trường sống chủ yếu: Môi trường trên cạn, môi trường nước, môi trường đất và môi trường sinh vật
Nhân tố sinh thái lầ gì? Có mấy nhóm nhân tố sinh thái?
Nhân tố sinh thái là tất cả những nhân tố môi trường có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp tới đời sống sinh vật. Tất cả các nhân tố sinh thái gắn bó với nhau thành một tổ hợp sinh thái tác động lên sinh vật
Người ta chia các nhân tố sinh thái thành 2 nhóm:
- Nhóm nhân tố sinh thái vô sinh: là tất cả các nhân tố vật lí và hoá học can môi trường xung quanh sinh vật.
- Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh: là thế giới hữu cơ can môi trường và là những mối quan hệ giữa sinh vật này với sinh vật khác sống xung quanh.
II - Giới hạn sinh thái và ổ sinh thái
1. Giới hạn sinh thái:
Hãy tham khảo SGK, quan sát tranh vẽ H35.1 và H35.2 trả lời các câu hỏi sau:
Giới hạn sinh thái là gì?
Ổ sinh thái là gì?
Phân biệt ổ sinh thái với nơi ở?
1.Giới hạn sinh thái: là khoảng giá trị xác định can một nhân tố sinh thái mà trong khoảng đó mà sinh vật có thể tồn tại và phát triển ổn định theo thời gian.
Trong giới hạn sinh thái có khoảng thuận lợi và khoảng chống chịu đối với hoạt động sống của sinh vật
- Khoảng thuận lợi là khoảng các nhân tố sinh thái ở mức độ phù hợp, đảm bảo cho sinh vật thực hiện các chức năng sống tốt nhất
2. Ổ sinh thái:
- Ổ sinh thái của loài về một nhân tố sinh thái là giới hạn sinh thái của một nhân tố sinh thái.
- Ổ sinh thái của một loài là một “ không gian sinh thái” mà ở đó tất cả các nhân tố sinh thái của môi trường nằm trong giới hạn sinh thái cho phép loài đó tồn tại và phát triển
-Các nhóm nhân tố sinh thái chính:
+ Nhóm nhân tố hữu sinh
+ Nhóm nhân tố vô sinh
Chú ý: -Ta có thể phân biệt ổ sinh thái và nơi ở của sinh vật
Nơi ở là nơi cư trú của sinh vật
Ổ sinh thái không chỉ là nơi ở mà còn là cách sống của loài
- Do ổ sinh thái tạo ra sự cách biệt về mặt sinh thái giữa các loài sinh vật nên nhiều loài có thể sống chung được với nhau trong một khu vực mà không dẫn đến cạnh tranh quá gay gắt điều này rất có ý nghĩa trong chăn nuôi và trồng trọt
III- Sự thích nghi của sinh vật với môi trường sống:
1. Thích nghi của sinh vật với ánh
Nghiên cứu SGK, mục III và trả lời các câu hỏi sau:
Thực vật thích nghi như thế nào với điều kiện chiếu sáng của môi trường? Ví dụ minh hoạ?
So với thực vật thì động vật thích nghi như thế nào với điều kiện chiếu sáng của môi trường?
- Thực vật: thực vật thích nghi khác nhau với điều kiện chiếu sáng khác nhau. Người ta chia thực vật thành các nhóm cây: nhóm cây ưu sáng và nhóm cây ưu bóng
- Động vật có cơ quan chuyên hoá tiếp nhận ánh sáng. Nhờ đó, chúng thích ứng tốt hơn với điều kiện chiếu sáng luôn thay đổi của môi trường. Ánh sáng giúp cho động vật có khả năng định hướng trong không gian và nhận biết các vật xung quanh.
- Có hai nhóm động vật khác nhau: nhóm động vật hoạt động ban ngày và nhóm động vật ưu hoạt động ban đêm.
2. Thích nghi của sinh vật với nhiệt độ:
a) Quy tắc về kích thước cơ thể (quy tắc Becman)
- Động vật hằng nhiệt sống ở vùng ôn đới (nơi có nhiệt độ lạnh) thì kích thước cơ thể lớn hơn so với động vật cùng loài hay với loài có quan hệ họ hàng gần sống ở vùng nhiệt đới ấm áp.
b) Quy tắc về kích thước các bộ phận tai, đuôi, chi...của cơ thể
(quy tắc Anlen)
Động vật hằn nhiệt sống ở vùng ôn đới có tai, đuôi và các chi,...thường bé hơn tai, đuôi, chi,... Của động vật tương tự sống ở vùng nóng.
Kết luận: động vật hằng nhiệt sống nơi nhiệt độ thấp có tỉ số giữa diện tích bề mặt cơ thể với thể tích cơ thể giảm.
Nơi ở (habitats)
Sự thay đổi của các nhân tố sinh thái
trong rừng mưa nhiệt đới
Nơi ở (habitats)
Sự thay đổi của các nhân tố sinh thái
trong rừng mưa nhiệt đới
Củng cố: Hãy hoàn thiện bảng 35.1 và bảng 35.2