Bài 35. Hoocmôn thực vật

Kiểm tra bài cũ: Phân biệt sinh trưởng sơ cấp với sinh trưởng thứ cấp? Nêu cách tính tuổi của cây gỗ?
Người ta tạo các loại quả không hạt như nho, dâu tây, cam, dưa hấu, hồng,... bằng cách nào?
I. Khái niệm
Hoocmôn thực vật là gì? Đặc điểm chung của thực vật?
- Khái niệm:
Hoocmôn thực vật là các chất hữu cơ do cơ thể thực vật tiết ra có tác dụng điều tiết hoạt động sống của cây.
- Đặc điểm chung:
+ Được tạo ra ở một nơi nhưng gây ra phản ứng ở một nơi khác trong cây.
+ Với nồng độ rất thấp nhưng gây ra những biến đổi mạnh trong cơ thể.
+ Tính chuyên hoá thấp hơn nhiều so với hoocmôn ở động vật bậc cao.
GV: Trong cây, hoocmôn được vận chuyển theo mạch gỗ và mạch rây cùng dòng nước.
GV yêu cầu học sinh đọc mục I SGK trả lời câu hỏi:

HS đọc nội dung SGK và nêu ra khái niệm và các đặc điểm của hoocmôn thực vật.
GV chính xác hoá kiến thức.
II. Các loại hoocmôn
GV: Tuỳ mức độ biểu hiện tính kích thích hay tính ức chế sinh trưởng mà chia thành 2 nhóm là hoocmôn kích thích và hoocmôn ức chế.
GV chia lớp theo nhóm, phát phiếu học tập. Cho học sinh quan sát tranh hình, giới thiệu tranh, ý nghĩa của hình vẽ (giải thích mô callus là gì,...)
HS nghiên cứu SGK, tranh hình 35.1, 35.2, 35.3, 35.4 SGK thảo luận, trả lời câu hỏi lệnh ở phần II hoàn thành phiếu học tập trong 15 phút.
Hình 10: Vị trí hình thành và phương hướng vận chuyển của các phytohoocmon trong cây
Từ lâu, nông dân châu Á đã biết đến bệnh lúa von (foolish seedling hay bakanae): thân sinh trưởng dài nhưng sản lượng thấp.
Các nhà khoa học Nhật Bản sau đó đã phát hiện bệnh này thực chất do một loại chất hoá học có trong nấm bệnh kí sinh trên lúa gibberella fujikuroi gây ra.
Chất này được đặt tên gibberellin (GA) theo tên loài nấm đó.
Gibberellin - chất điều hoà phân chia tế bào thực vật
Kích thích sự sinh trưởng kéo dài của thân (được xác định do vai trò của GA1)
Sinh trưởng các đột biến lùn (thiếu gene chịu trách nhiệm tổng hợp enzyme trong con đường tổng hợp GA)
Kích thích sự nảy mầm của hạt, củ
Kích thích sự vươn dài của các gióng cây họ lúa
Kìm hãm sự già hoá của cây
Bên trái: cây được xử lí với cytokinin
Bên phải: cây đối chứng
Trong sự chín quả
Trong sự rụng lá, hoa, quả: hình thành tầng rời ở cuống lá
Bên trái: cây được phun 50ppm ethylene trong 3 ngày
Bên phải: cây đối chứng
Tăng kích thước quả và tạo quả không hạt: GA kích thích cuống nho sinh trưởng, tạo không gian cho quả phát triển
Kích thích sự sinh trưởng của cây: phun GA
Điều hoà phân chia tế bào
Bên trái: cây thuốc lá biình thường
Bên phải: 2 cây thuốc lá đột biến, biểu hiện quá mức enzyme cytokinin oxidase  tế bào không phân chia
phá bỏ ưu thế ngọn  kích thích cành giâm ra rễ phụ; cây đâm cành
sử dụng auxin kích thích sự hình thành etilen  kích thích cây ra hoa
auxin ức chế sự rụng lá và hoa
Sau 15 phút đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
GV chính xác hoá kiến thức.
Đỉnh của thân và cành

Kích thích quá trình phân bào nguyên nhiễm và sinh trưởng kéo dài của TB

Ở lá và rễ

Tham gia vào quá trình sống của cây như hướng động, ứng động, kích thích nảy mầm của hạt, chồi; kích thích ra rễ phụ, .v.v.

Tăng số lần nguyên phân và tăng sinh trưởng kéo dài của mọi tế bào

Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi, củ; kích thích sinh trưởng chiều cao cây; tạo quả không hạt; tăng tốc độ phân giải tinh bột.
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết, tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực vật, diệt cỏ
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha và sử dụng trong công nghiệp sản xuất đồ uống

Ở rễ



Kích thích sự phân chia TB làm chậm quá trình già của TB

Sử dụng phổ biến trong công tác giống đểtrong công nghệ nuôi cấy mô và tế bào thực vật (giúp tạo rễ hoặc kích thích các chồi khi có mặt của Auxin); sử dụng bảo tồn giống cây quý
Khởi động tạo rễ lông hút ở cây mầm rau diếp xoắn, cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc quả chín, tạo quả trái vụ
Trong lá, chóp rễ hoặc các cơ quan đang hoá già
Kích thích sự rụng lá, sự ngủ của hạt (rụng quả), chồi cây, (rụng cành).
Tương quan AAB/ GA điều tiết trạng thái ngủ và hoạt động của hạt, chồi.
IV. Tương quan Hoocmôn thực vật
GV yêu cầu học sinh đọc SGK mục IV, quan sát hình 35.3 và hình vẽ sau:
Auxin/cytokinin cao  kích thích ra rễ
Auxin/cytokinin thấp  kích thích nảy chồi
Hiện tượng gì xảy ra ở mô Callus khi nồng độ Auxin chiếm ưu thế hoặc nồng độ Xitôkinin chiếm ưu thế?
Tương quan giữa cặp hm đối kháng trực tiếp với sinh trưởng là gì?
- Tương quan của hm kích thích so với hm ức chế sinh trưởng là ABB và Gibêrin.
Tương quan này điều tiết trạng thái ngủ và nảy mầm của hạt và chồi.
- Tương quan giữa các hoocmôn kích thích với nhau: Auxin/Xitôkynin
Củng cố: Ghép tên Hoocmôn với ứng dụng của nó.
Bài tập về nhà:

- Học bài và trả lời câu hỏi SGK.
- Trong sản xuất nông nghiệp, người nông dân cần phải sử dụng hoocmôn thực vật như thế nào để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm?
- Tại sao cây lúa nước sâu (lúa ngoi) có thể luôn ngoi lên trên mặt nước khi nước lũ tràn về (25cm/ngày)?