Bài 34. Chất rắn kết tinh. Chất rắn vô định hình

Chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh
I.Chất rắn kết tinh
I.Chất rắn kết tinh
Hình dạng của hạt muối và thạch anh có các cạnh thẳng, các mặt phẳng,các góc đa diện
Về hình dạng bên ngoài chất rắn kết tinh có dạng hình học xác định
Các vật rắn có dạng hình học xác định được gọi là các tinh thể
I.Chất rắn kết tinh
1.Cấu trúc tinh thể


Cấu trúc tinh thể hay tinh thể là cấu trúc tạo bởi các hạt (nguyên tử, phân tử, ion )
Liên kết chặt với nhau bằng những lực tương tác và sắp xếp theo 1 trình tự hình học không gian xác định gọi là mạng tinh thể.
Trong đó mỗi hạt luôn dao động nhiệt quanh vị trí cân bằng của nó
Chất rắn có cấu trúc tinh thể gọi là chất rắn kết tinh
I.Chất rắn kết tinh
1.Cấu trúc tinh thể

Hạt ở mạng tinh thể có thể gồm những loại hạt :
Ion dương hoặc âm. VD:Mạng tinh thể NaCl, KCl…
Nguyên tử. VD:Tinh thể kim cương,silic,gemani…
Phân tử: VD: Tuyết cacbonic,nước đá…
Ion dương. VD:Mạng tinh thể kim loại…
Giữa các hạt trong mạng tinh thể có lực tương tác. Lực này phụ thuộc vào bản chất của các hạt
I.Chất rắn kết tinh
1.Cấu trúc tinh thể


VD:Tinh thể muối ăn:

Tinh thể muối ăn có dạng hình lập phương
Đựơc cấu trúc bởi các ion Cl - và Na+
Mỗi iôn luôn dao động nhiệt quanh 1 vị trí cân bằng trùng với mỗi đỉnh của khối lập phương
Liên kết giữa chúng là liên kết ion.liên kết này mạnh nên chất rắn thuộc loại này thường bền vững
I.Chất rắn kết tinh
1.Cấu trúc tinh thể

VD:Tinh thể than chì
Mỗi nguyên tử cacbon nằm ở đỉnh của 1 hình phẳng 6 cạnh đều
Các hình này sắp xếp nối tiếp nhau trên mặt phẳng tạo thành mạng phẳng
Các mạng phẳng sắp xếp song song cách đều nhau tạo thành mạng không gian
I.Chất rắn kết tinh
1.Cấu trúc tinh thể

Kích thước tinh thể của 1 chất có thể khác nhau không? Vì sao ?
Kích thước tinh thể của 1 chất có thể thay đổi từ vài xentimét đến cỡ phần mười nanômét tuỳ thuộc quá trình hình thành tinh thể diễn biến nhanh hay chậm
Tốc độ kết tinh càng nhỏ, tinh thể có kích thước càng lớn
I.Chất rắn kết tinh
2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

1.Cấu trúc tinh thể


VD:So sánh tính chất vật lý của chúng
Kim cương và than chì được cấu tạo từ cùng nguyên tử cacbon nhưng có cấu trúc tinh thể khác nhau nên có cấu trúc vật lý không giống nhau
Kim cương rất cứng và không dẫn điện
Than chì khá mềm và dẫn điện
I.Chất rắn kết tinh
2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

a) Các chất rắn kết tinh được cấu tạo từ cùng 1 loại hạt, nhưng cấu trúc tinh thể không giống nhau thì những tính chất vật lý rất khác nhau
b) Mỗi chất rắn kết tinh(ứng với 1 cấu trúc tinh thể) có1 nhiệt độ nóng chảy xác định không đổi ở mỗi áp suất cho trước
1.Cấu trúc tinh thể
I.Chất rắn kết tinh
2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

a) Các chất rắn kết tinh được cấu tạo từ cùng 1 loại hạt, nhưng cấu trúc tinh thể không giống nhau thì những tính chất vật lý rất khác nhau
b) Mỗi chất rắn kết tinh(ứng với 1 cấu trúc tinh thể) có1 nhiệt độ nóng chảy xác định không đổi ở mỗi áp suất cho trước
c) Chất rắn kết tinh có thể là chất đơn tinh thể, có thể là chất đa tinh thể
1.Cấu trúc tinh thể
I.Chất rắn kết tinh
2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

c) Chất rắn kết tinh có thể là chất đơn tinh thể, có thể là chất đa tinh thể
Chất đơn tinh thể là chất được cấu tạo từ 1 tinh thể
VD:Muối, thạch anh
Chất rắn đơn tinh thể có tính dị hướng
1.Cấu trúc tinh thể
Chất rắn đơn tinh thể ?
Tính chất?
Chất rắn đơn tinh thể có tính dị hướng
VD:Ở tinh thể than chì
Các nguyên tử cacbon được xắp xếp thành các mạng phẳng song song
Liên kết giữa các nguyên tử trong mạng lớn hơn liên kết giữa các nguyên tử ở 2 mạng
Do đó tách than chì theo lớp phẳng dễ hơn theo các phương khác
Các tính chất vật lý của nó(độ nở dài, độ bền…) không giống nhau theo các hướng khác nhau trong tinh thể
I.Chất rắn kết tinh
2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

c) Chất rắn kết tinh có thể là chất đơn tinh thể, có thể là chất đa tinh thể
Chất đơn tinh thể là chất được cấu tạo từ 1 tinh thể
Chất rắn đơn tinh thể có tính dị hướng
Chất đa tinh thể được cấu tạo từ vô số tinh thể rất nhỏ liên kết hỗn độn với nhau
Chất rắn đa tinh thể có tính đẳng hướng
VD:Hầu hết các kim loại (sắt, đồng…) và hợp kim
I.Chất rắn kết tinh


1.Cấu trúc tinh thể
2. Các đặc tính của chất rắn kết tinh
3. Ứng dụng của các chất rắn kết tinh
Ứng dụng:
Đơn tinh thể: - Si, Ge được dùng làm các linh kiện bán dẫn…
- Kim cương rất cứng dùng làm mũi khoan, dao cắt kính, đá mài…
Kim loại và hợp kim dùng trong các nghành công nghệ: luyện kim, chế tạo máy, sản xuất đồ gia dụng…
II.Chất rắn vô định hình
Quan sát và nhận xét hình dạng bên ngoài của các chất
II.Chất rắn vô định hình
Là các chất không có cấu trúc tinh thể
VD: Thuỷ tinh, nhựa đường, các chất dẻo,…
Chất rắn vô định hình
Có tính đẳng hướng
Không có nhiệt độ nóng chảy xác định
Ứng dụng: Dùng phổ biến trong nhiều nghành công nghệ khác nhau
Ưu điểm:dễ tạo hình, không bị gỉ, không bị ăn mòn, giá thành rẻ….
II.Chất rắn vô định hình
Chú ý: Một số chất rắn như: Lưu huỳnh, đường,…có thể tồn tại ở dạng tinh thể hoặc vô định hình

Vẽ bảng sơ đồ phân loại các chất rắn và so sánh đặc điểm của chúng về cấu trúc và các tính chất vật lý
Trắc nghiệm
Câu 1: Đặc điểm và tính chất nào dưới đây không liên quan đến chất rắn kết tinh:
A. Có dạng hình học xác định
B. Có cấu trúc tinh thể
C. Có nhiệt độ nóng chảy
không xác định
D. Có nhiệt độ nóng chảy xác định


Câu2:Phân loại chất rắn theo cách nào dưới đây là đúng?
A. Chất rắn đơn tinh thể và chất rắn vô định hình
B. Chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình
C. Chất rắn đa tinh thể và chất rắn vô định hình
D. Chất rắn đơn tinh thể và chất rắn đa tinh thể
Câu 3:Đặc điểm và tính chất nào dưới đây liên quan đến chất rắn vô định hình
A. Có dạng hình học xác định
B. Có cấu trúc tinh thể
C. Có tính dị hướng
D. Không có nhiệt độ nóng chảy xác định
Câu 4 chất rắn nào dưới đây thuộc loại chất rắn kết tinh?
A. Thuỷ tinh
B. Nhựa đường
C. Kim loại
D. Cao su
Câu 5: Chất rắn nào dưới đây thuộc loại chất rắn vô định hình?
Nhựa đường
Băng phiến
Kim loại
Hợp kim