Bài 32. Tập tính của động vật (tiếp theo)

NGUYỄN THỊ NHÀN
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LẠNG SƠN
D
G
----------
SINH HỌC 11 – CƠ BẢN
Tổ: HÓA - SINH
Thực hiện: Nguyễn Thị Nhàn
Lạng sơn, tháng 1 năm 2010
NGUYỄN THỊ NHÀN
Chào các em
Chúc buổi học của chúng ta thành công tốt đẹp!!
NGUYỄN THỊ NHÀN
Hãy lựa chọn cụm từ thích hợp ( 1 – 10 ) mô tả tập tính bẩm sinh và tập tính học được?
KIỂM TRA BÀI CŨ

1. Chuỗi phản xạ không điều kiện
2. Chuỗi phản xạ có điều kiện:
3. Không bền vững.
4. Bền vững
5. Đặc trưng cho loài
6. Đặc trưng cho cá thể.
7. Được hình thành do học tập và rút kinh
nghiệm.
8. Sinh ra đã có
9. Không được di truyền.
10. Được di truyền.
Đáp án







Tập tính bẩm sinh:
Tập tính học được:
(2 – 3 – 6 – 7 – 9 )
(1 – 4 – 5 – 8 – 10)
NGUYỄN THỊ NHÀN
CO S? TH?N KINH C?A T?P T�NH
Liên hệ ngược
TK cảm giác
TK vận động
NGUYỄN THỊ NHÀN
- Nhiều tập tính của động vật hình thành và biến đổi được là do học tập.
- Chúng ta tìm hiểu một : số hình thức học tập chủ yếu của động vật
NGUYỄN THỊ NHÀN
Bài 32. TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TiẾP)
NGUYỄN THỊ NHÀN
Vịt con mới nở đi theo đồ chơi
Ngỗng con mới nở chạy theo người
Ngỗng con mới nở chạy theo mẹ
Học ngầm.
Học khôn.
H. Quan sát hình SGK và hình trên bảng cho biết các kiểu học tập ở động vật
IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
NGUYỄN THỊ NHÀN
IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
H. Quan sát hình SGK và hình trên bảng cho biết các kiểu học tập ở động vật
NGUYỄN THỊ NHÀN
H. Quan sát hình SGK và hình trên bảng cho biết các kiểu học tập ở động vật
IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
NGUYỄN THỊ NHÀN
1, Quen nhờn.
2. In vết.
3. Điều kiện hoá.
4. Học ngầm.
5. Học khôn.
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
IV. MỘT SỐ HÌNH
THỨC HỌC TẬP DO
ĐỘNG VẬT.
H. Cho biết khái niệm về các kiểu học tập ở động vật – ví dụ
NGUYỄN THỊ NHÀN
Động vật phớt lờ, không trả lời những kích thích lặp lại nhiều lần
Nếu những kích thích đó không kèm theo sự nguy hiểm nào.
IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
1.Quen nhờn.
H1. Đây là hiện tượng gì? Giải thích, Ví dụ?
H2.Hình thức quen nhờn của động vật do đâu mà có?
VD: mỗi khi có bóng đèn từ trên cao ập xuống , gà con vội vàng chạy đi ẩn nấp. Nếu kích thích lặp lại nhiều lần mà không kèm theo nguy hiểm nào thì sau đó khi thấy bóng đen gà con sẽ không chạy đi ẩn nấp nữa.
H3. Lấy ví dụ về hình thức quen nhờn ở động vật.
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
Mèo và chó có thể ở cạnh nhau mà không có xung đột?
Tại sao rùa không phản ứng gì khi có người ở bên?
NGUYỄN THỊ NHÀN
IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
2, In vết 
Tập tính in vết thường có
ở loài động vật nào?
Hãy quan sát hình vẽ, nghiên
cứu sgk và cho biết:
Nó có vai trò gì trong đời sống
của động vật
Vịt con mới nở đi theo đồ chơi
Ngỗng con mới nở chạy theo người
Ngỗng con mới nở chạy theo mẹ
Thường xảy ra với các loài chim, chim con (vài ngày tuổi) thường đi theo chim mẹ hoặc những con vật khác hay những vật chuyển động.
- Vai trò: Tạo mối ràng buộc giữa cha mẹ và con non. Con non được chăm sóc và bảo vệ
H4. Đây là hình thức HT gì? Ví dụ?
NGUYỄN THỊ NHÀN
IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
3./ Điều kiện hoá.
a. Điều kiện hóa đáp ứng
(điều kiện hóa kiểu Paplôp)
Điều kiện hoá
b.Điều kiện hóa hành động
(điều kiện hóa kiểu Skinnơ)
Mô tả thí
nghiệm
của Paplôp.
Thí ngiệm: vừa cho chó ăn vừa đánh chuông, sau vài chục lần kết hợp, chỉ cần nghe tiếng chuông là cho đã tiết nước bọt.
H3. Qua thí nghiệm trên, hãy nêu đặc điểm của hình thức điều kiện hoá đáp ứng. Lấy ví dụ thực tiễn ?
Điều kiện hoá đáp ứng là hình thành mối liên kết mới trong thần kinh trung ương dưới tác động của các kích thích kết hợp đồng thời.
Điều kiện hoá hành động là hình thành mối liên kết mới trong thần kinh trung ương dưới tác động của các kích thích kết hợp đồng thời
H5. Điều kiện hoá hành động là gì?
TN: thả chuột vào lồng, trong lồng có một bàn đạp gắn với thức ăn. Khi chuột chạy vào lồng và vô tình đạp phải bàn đạp thức ăn rơi ra. Sau 1 số lần ngẫu nhiên như vậy, mỗi khi thấy đói bụng chuột chạy đên nhấn bàn đạp để lấy thức ăn.
NGUYỄN THỊ NHÀN
4./ Học ngầm.
H6.Qua hình ảnh trên, hãy cho biết: học ngầm là gì? Đặc điểm và ý nghiã của hình thức học này?
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
H7.Học ngầm có ý nghĩa gì đối với đời sống của động vật?

+ Khái niệm:Học ngầm là kiểu học không có ý thức, không biết rõ mình đã học được . Sau này, khi có nhu cầu thì kiến thức đó tái hiện giúp động vật giải quyết được những tình huống tương tự.
+ Học ngầm giúp động vật nhanh chóng tìm được thức ăn và nơi tránh thú săn mồi
NGUYỄN THỊ NHÀN
5./ Học khôn.
Tinh tinh đang tìm cách lấy chuối treo ở trên cao
Quạ đang kéo dây buộc mồi
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
H8. Mô tả tình huống trong tranh.
H9. học khôn là gì?
H10. Học khôn chỉ có ở loài động vật nào?
NGUYỄN THỊ NHÀN
Khái niệm: Học khôn là kiểu học phối hợp các kinh nghiệm cũ để tìm cách giải quyết những tình huống mới.
Chỉ có ở động vật có HTK phát triển
H9. Vậy, học khôn là gì?

H10. Học khôn chỉ có ở những động vật nào?
H8. Mô tả tình huống trong tranh.

Tinh tinh uống nước dừa
Tinh tinh dùng cây đào mối
Khỉ bóc chuối
NGUYỄN THỊ NHÀN
Hãy thực hiện lệnh sgk. (chọn phương án đúng)
1. Một con mèo đang đói chỉ nghe thấy tiếng bày bát đĩa lách cách, nó đã vội vàng chạy xuống bếp. Đây là một ví dụ về hình thức học tập:
a. Quen nhờn. b. Điều kiện hoá đáp ứng.
c. Học khôn. d. Điều kiện hoá hành động.
b. Điều kiện hoá đáp ứng.
2. Thầy dạy toán yêu cầu bạn giải một bài tập đại số mới. Dựa vào những kiến thức đã có, bạn đã giải được bài tập đó. Đây là một ví dụ về hình thức học tập:
a. Điều kiện hoá đáp ứng. b. In vết.
c. Học ngầm. d. Học khôn.
3. Nếu thả một hòn đá nhỏ bên cạnh con rùa, rùa sẽ rụt đầu và chân vào mai. Lặp lại hành động đó nhiều lần thì rùa sẽ không rụt đầu vào mai nữa. Đây là một ví dụ về hình thức học tập:
a. In vết. b. Quen nhờn. c. Học ngầm. d. Học khôn
d. Học khôn.
b. Quen nhờn.
NGUYỄN THỊ NHÀN
V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.






- Tác nhân kích thích: Hình ảnh, âm thanh, mùi phát ra từ con mồi.
- Tập tính kiếm ăn ở động vật khác nhau.
- Chủ yếu là tập tính học được. Động vật có hệ thần kinh càng phát triển thì tập tính càng phức tạp.
H11. Mô tả cách kiếm ăn
của hổ, báo, gấu?
Nêu những đặc điểm về tập tính
kiếm ăn ở động vật.
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
Tập tính kiếm ăn. Tập tính bảo vệ lãnh thổ. Tập tính sinh sản.
Tập tính di cư. Tập tính xã hội.
1./ Tập tính kiếm ăn.
Phần lớn tập tính kiến ăn và săn mồi là tập tính thứ sinh hình thành qua quá trình học tập từ bố mẹ, từ đồng loại hoặc do kinh nghiệm bản thân.
H12. Nghiên cứu SGK và cho biết: tập tính kiếm ăn được hình thành như thế nào?
NGUYỄN THỊ NHÀN
2./ Tập tính bảo vệ lãnh thổ
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.
1./ Tập tính kiếm ăn.
H12. Hãy cho biết thế nào là tập tính bảo vệ lãnh thổ?
- KN: Động vật có tập tính bảo vệ lãnh thổ của mình chống lại các cá thể khác cùng loài để bảo vệ nguồn thức ăn, nơi ở và sinh sản.
H13. Động vật có những tập tính nào để bảo vệ lãnh thổ của chúng?
- VD: Hươu đực có tuyến nằm ở cạnh mắt tiết ra 1 loại dịch có mùi đặc biệt quệt vào cành cây để BV lãnh thổ
H14. Tại sao động vật phải có tập tính này?
-ÝNghĩa:+BV nguồn TA, nơi ở, sinh sản
+ Đảm bảo phân bố hợp lí để tồn tại
NGUYỄN THỊ NHÀN
H 15. Trình bày một số
tập tính của động vật
vào mùa sinh sản,
VD minh họa?
H16. Tập tính sinh
sản có đặc điểm gì?
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.
1.Tập tính kiếm ăn.
2. Tập tính bảo vệ lãnh thổ
3. Tập tính sinh sản.
- Hiện tượng khoe mẽ, làm tổ ấp trứng…
- VD: Công đực nhảy múa và khoe mẽ bộ lông sặc sỡ để quyến rũ công cái …
- Phần lớn tập tính sinh sản mang tính bẩm sinh, bản năng.
NGUYỄN THỊ NHÀN
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.
1.Tập tính kiếm ăn.
2. Tập tính bảo vệ lãnh thổ
3. Tập tính sinh sản.
4./ Tập tính di cư.
Cá hồi về đẻ ở nước ngọt
Chim di cư trú đông
- Động vật di cư để tìm nơi có nguồn thức ăn phong phú hoặc đi trú đông.
- Định hướng nhờ vị trí mặt trời, trăng, sao, địa hình ( Bờ biển, các dãy núi).
H17. Động vật di cư nhờ
những yếu tố nào?
H16. Vì sao ở động vật lại có tập tính di cư?

Vịt trời
NGUYỄN THỊ NHÀN
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.
1.Tập tính kiếm ăn.
VD:ong thợ, kiến,…
3. Tập tính sinh sản.
4. Tập tính di cư.
Bằng kiến thức thực tế, nghiên cứu SGK, hãy cho biết những thông tin về tập tính Xã hội?
5.Tập tính xã hội.
- Là tập tính sống bầy đàn, như: gà, hươu, nai, ong, kiến, mối,…
H18.Thế nào là tập
tính xã hội? VD?
H19.Ở động vật có
những tập tính
xã hội nào?

- Có 2 tập tính xã hội Tập tính thứ bậc
Tập tính vị tha
H20. Tập tính thứ bậc
là gì? Cho VD.
?
a. Tập tính thứ bậc:
Tập tính thứ bậc: duy trì trật tự trong đàn, tăng cường truyền tính trạng tốt của con đầu đàn cho thế hệ sau.
VD: gà, hươu, nai,…
H21. Tập tính này có
vaitrò gì đối với loài?
- Duy trì trật tự trong đàn, tăng cường truyền tính trạng tốt của con đầu đàn cho thế hệ sau.
Tập đoàn kiến
Bầy nai
Ngựa vằn
Ong mật
Tập đoàn kiến
H22. Thế nào là
tập tính vị tha VD?
b. Tập tính vị tha:
Tập tính vị tha là tập tính hy sinh quyền lợi bản thân vì lợi ích của loài.
H23. Tập tính này có
ở loàiđộng vật nào?
H24. Tập tính vị tha
giúp gì cho động vật?
Giúp nhau kiếm ăn, tự vệ.
Duy trì sự tồn tại của cả đàn.
2.Tập tính bảo vệ lãnh thổ
NGUYỄN THỊ NHÀN
VI. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÁO ĐỜI SỐNG VÀ SẢN XUẤT
* Ứng dụng:
Giải trí: Dạy hổ, voi làm xiếc, cá heo nhảy vòng.
- Săn bắn: Dạy chó, chim ưng săn mồi.
Bảo vệ mùa màng: Làm bù nhìn đuổi chim phá hoại mùa màng...
Chăn nuôi: Nghe tiếng kẻng trâu bò nuôi trở về chuồng...
An ninh Q. phòng:Sử dụng chó để phát hiện ma tuý, bắt kẻ gian…
BÀI 32: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT ( TIẾP)
Dạy chó làm xiếc
NGUYỄN THỊ NHÀN
* Tập tính học được ở người:
- Con người cũng có những tập tính giống ĐV.
- Do HTK, đặc biệt là vỏ não phát triển, tuổi thọ cao, thuận lợi cho việc HT, hình thành nhiều tập tính phù hợp với xã hội loài người
- Có nhiều tập tính chỉ có ở người mà không có ở động vậtnhư trong học tập, rèn luyện đạo đức, tạo thói quen tốt.
- Kiềm chế cảm xúc (tức giận), ăn ngủ đúng giờ, tuân thủ luật pháp và đạo đức xã hội.
* Ví dụ:
- Đoàn kết, không đánh nhau
- Vệ sinh nơi công cộng, không tiểu tiện trên đường phố,
- Thực hiện nội quy tập thể: Đi học đầy đủ, đúng giờ(để chuông báo thức)
- Thực hiện nếp sống văn minh: Cư sử đúng mức với mọi người xung quanh , nhặt được của rơi trả lại người mất.
- Bảo vệ sinh vật, môi trường sống của SV
- Bảo vệ trật tự an ninh Xã hội….
H26.Con người cónhững tập tính giống động vật không? Vì sao? Lấy ví dụ.(lệnh2)mục IV. Sgk.
NGUYỄN THỊ NHÀN
Tập chó làm xiếc
NGUYỄN THỊ NHÀN
Ghép các gợi ý ở cột 1 với cột 2 và điền kết quả vào cột 3 sao cho phù hợp:
b
c
d
a
NGUYỄN THỊ NHÀN
a,g
b,c
d,e
NGUYỄN THỊ NHÀN
NGUYỄN THỊ NHÀN
Chọn phương án trả lời đúng nhất cho câu hỏi sau:
Một nhà tập tính học đã nghiên cứu cóc, chim sẻ, cá mập, sâu róm vào những thời điểm khác nhau. Tập tính nào dưới đây ông quan sát được ít nhất?
A. Tập tính kiếm mồi. B. Điều kiện hóa.
C. In vết. D. Tập tính di cư.
E. Học khôn.
Đáp án E.
Bài tập về nhà.
Trả lời câu hỏi SGK.
Học thuộc phần ghi nhớ
Chuẩn bị bài thực hành.
NGUYỄN THỊ NHÀN
Xin chào
và hẹn gặp lại!!!