Bài 32. Bằng chứng giải phẫu học so sánh và phôi sinh học so sánh

Phần VI
Tiến hóa
Tiến hoá là sự biến đổi có kế thừa theo thời gian, dẫn tới sự hoàn thiện trạng thái ban đầu và sự nảy sinh “cái mới”

Chương I: Bằng chứng tiến hóa.


Chương II: Nguyên nhân và cơ chế tiến hóa.


Chương III: Sự phát sinh và phát triển sự sống trên trái đất.
Phân loại bằng chứng tiến hóa:
Bằng chứng
tiến hóa
Bằng chứng
gián tiếp
Bằng chứng
trực tiếp
Giải phẫu so sánh
Phôi sinh học so sánh
Địa lý sinh học
Sinh học tế bào và phân tử
Hóa thạch
Bài 32:
Bằng chứng giải phẫu học so sánh
và phôi sinh học so sánh.
I. Bằng chứng giải phẫu học so sánh:

Giống: về tổng thể đều gồm các xương cánh, xương cổ, xương bàn và xương ngón( phân bố theo thứ tự từ trong ra ngoài).
Khác: về chi tiết cấu tạo.
So sánh cấu tạo xương chi
trước của các loài ?
Sự giống nhau về cấu trúc là do chúng thừa hưởng “vốn gen” di truyền từ tổ tiên chúng.
Sự khác nhau là do trong quá trình tiến hoá, có sự biến đổi “vốn gen” ban đầu để tạo ra những tổ hợp gen mới thích nghi với môi trường.
Tại sao chi trước của các loài khác nhau thì
giống nhau về đại thể nhưng lại khác nhau về chi tiết?
I. cơ quan tương đồng
tay
chân
chân
cánh
Chi trước
Chi trước
Chi trước
Chi trước
Cầm, nắm linh hoạt
Đi, chạy…
Đi, đào bới…
Bay lượn
Thế nào là cơ quan tương đồng ?
Là các cơ quan nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể ở các loài, có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển của phôi cho nên có kiểu cấu tạo giống nhau.
Hãy cho biết ý nghĩa của việc nghiên cứu cơ quan tương đồng trong tiến hoá ?
Cơ quan tương đồng phản ánh sự tiến hoá phân ly
Tại sao cơ quan tương đồng lại phản ánh sự tiến hóa, phân li?
Vì cơ quan tương đồng phản ánh sự tiến hoá diễn ra theo những hướng khác nhau. Qua thời gian rất dài, từ loài gốc phân hoá thành các loài khác nhau => Toàn bộ sinh giới đa dạng phong phú ngày nay có chung nguồn gốc.
? Những cơ quan nào dưới đây là cơ quan tương đồng?
A. Cánh sâu bọ và cánh dơi.
B. Gai hoa hồng và gai xương rồng.
C.Chân của chuột chũi và chân của dế dũi.
D.Gai xương rồng và tua cuốn đậu Hà Lan.
Lá dạng vảy ở cây phi lao
Lá biến thành gai ở xương rồng
Lá bắt mồi
Tua cuốn ở đậu Hà Lan
Gai xương rồng
(biến dạng từ lá)
Gai hoa hồng
( biến dạng từ thân)
2. Cơ quan tương tự:
Giúp cho sinh vật bay lượn
Giúp cho sinh vật đào bới
Bảo vệ
Thế nào là cơ quan tương tự?
Là những cơ quan có nguồn gốc khác nhau nhưng thực hiện những chức năng như nhau nên có hình thái tương tự
Ý nghĩa của việc nghiên cứu cơ quan tương tự trong tiến hóa?
Cơ quan tương tự phản ánh sự tiến hoá đồng quy
Vì sao cơ quan tương tự lại phản ánh sự tiến hoá đồng quy?
Cơ quan tương tự phản ánh sự tiến hoá diễn ra theo cùng một hướng trên những loài có nguồn gốc khác nhau, qua thời gian rất dài, đã tích luỹ những biến dị tương tự => cơ thể mang những nét đại cương về hình dạng hoặc hình thái tương tự của một vài cơ quan
Phân biệt cơ quan tương đồng và cơ quan tương tự về nguồn gốc, chức năng?
Cùng nguồn gốc
Khác nguồn gốc
Khác nhau
Giống nhau
- Đó là những cơ quan phát triển không đầy đủ ở cơ thể trưởng thành, các cơ quan này mất dần chức năng ban đầu, tiêu giảm dần và hiện chỉ để lại một vài vết tích xưa kia.
Thế nào là cơ quan thoái hóa?
Thế nào là cơ quan thoái hóa?
Thế nào là cơ quan thoái hóa?
Thế nào là cơ quan thoái hóa?
Ví dụ:
Trăn: có hai mấu xương hình vuốt nối với xương chậu -> bò sát không chân đã xuất phát từ bò sát có chân.

Hoa đực của cây đu đủ có 10 nhị, ở giữa vẫn còn di tích nhuỵ; hoa ngô có một số trường hợp xuất hiện các hạt ngô trên bông cờ => thực vật đơn tính có nguồn gốc từ động vật lưỡng tính.
- Cá voi: các chi sau bị tiêu giảm, hiện chỉ còn di tích của xương đai hông, xương đùi và xương chày hoàn toàn không dính với cột sống => cá voi là động vật có vú.
hiện tượng lại tổ ở người
Người có lông
Người mọc đuôi
Sự tương đồng về nhiều đặc điểm giải phẫu giữa các loài, giữa cấu tạo và chức năng của các cơ quan, giữa cơ thể với môi trường là những bằng chứng gián tiếp cho thấy các loài sinh vật hiện nay đều được tiến hóa từ một tổ tiên chung.
Qua việc nghiên cứu cơ quan tương đồng, cơ quan thoái hóa và cơ quan tương tự => rút ra nhận xét gì về nguồn gốc chung của các loài?
II. Bằng chứng phôi sinh học so sánh:
1. Sự giống nhau trong phát triển phôi:
Sự phát triển phôi của động vật có ba lá phôi
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
Mô bì
Mô thần kinh
Hệ cơ xương.
Mô liên kết
Ống tiêu hóa
Nội tạng
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
Mô bì
Mô thần kinh
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
Mô bì
Mô thần kinh
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
Hệ cơ xương.
Mô liên kết
Mô bì
Mô thần kinh
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
So sánh sự phát triển phôi của một số động vật có xương sống
Nhận xét điểm giống nhau trong giai đoạn đầu của phát triển cá thể (phôi) ?

Từ đó rút ra kết luận gì về mối quan hệ của chúng?
Giai đoạn đầu đều giống nhau về hình dạng chung cũng như quá trình phát sinh các cơ quan.
=> Chúng có quan hệ họ hàng với nhau.
30
? Trong giai đoạn 3 so sánh sự phát triển phôi người với phôi khỉ và phôi cá?
? Qua đó rút ra kết luận về quan hệ nguồn gốc giữa các loài?
Trong giai đoạn này đã có sự phân hóa dần các cơ quan theo sự tiến hóa của từng loài.
Giống nhau: Phôi của chúng đều trải qua giai đoạn có dây sống biến thành cột sống sụn rồi thành cột sống xương.
Khác nhau: +Ở phôi cá: các khe mang biến thành mang, xuất hiện vây bơi.
+Ở phôi người và phôi khỉ: khe mang tiêu biến, xuất hiện chi năm ngón.
+Riêng ở phôi người: hộp sọ chứa não bộ rất phát triển, còn đuôi thì tiêu biến.
- Như vậy phôi sinh học cung cấp những bằng chứng xác nhận và phỏng đoán sự tiến hóa.
- Sự tương đồng trong sự phát triển của phôi chứng tỏ các loài có chung nguồn gốc.
- Những đặc điểm giông nhau đó càng nhiều và càng kéo dài trong những giai đoạn phát triển muộn của phôi chứng tỏ quan hệ họ hàng càng gần.
Phôi 18  20 ngày: có khe mang ở cổ
Phôi 1 tháng: - Não chia làm 5 phần giống não cá
- Tim phôi có 2 ngăn
Phôi 2 tháng có đuôi dài
Phôi 6 tháng: cơ thể phủ đầy lông mịn,(trừ môi, gan bàn tay, bàn chân)
2. Định luật phát sinh sinh vật:
a . Nội dung:
- Sự phát triển của cá thể phản ánh một cách rút gọn sự phát triển của loài.
b . Ý nghĩa:
- Phản ánh quan hệ giữa phát triển cá thể và phát triển chủng loại.
- Vận dụng để xem xét mối quan hệ họ hàng giữa các loài.
III. Củng cố:
1. Để xác định quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật người ta không dựa vào:
a. Bằng chứng phôi sinh học.
b. Cơ quan tương đồng.
c. Cơ quan thoái hóa.
d. Cơ quan tương tự.
2. Ở ngô hoa đực mọc ở ngọn, hoa cái mọc ở nách lá, hiện tượng trên bông cờ của cây ngô có xuất hiện hạt ngô là do:
a. cây ngô bị đột biến nhiễm sắc thể.
b. một số cây ngô có hiện tượng mọc ngược lại: hoa đực ở nách lá, hoa cái ở trên ngọn.
c. di tích nhụy của hoa đực phát triển nên xảy ra thụ phấn và thụ tinh tạo hạt.
d. di tích nhị của hoa cái phát triển nên xảy ra thụ phấn và thụ tinh tạo hạt
Bài tập về nhà:
Tại sao các cơ quan thoái hoá không còn chức năng gì vẫn được di truyền từ đời này sang đời sau mà không bị chọn lọc tự nhiên loại bỏ?
Hoàn thành câu hỏi và bài tập cuối bài (trang 132 – sgk)
Sưu tầm những bằng chứng địa lý sinh vật học về mối quan hệ nguồn gốc giữa các loài.