Bài 32. Bằng chứng giải phẫu học so sánh và phôi sinh học so sánh

Phần VI
Tiến hóa

Chương I: Bằng chứng tiến hóa.
Chương II: Nguyên nhân và cơ chế tiến hóa.
Chương III: Sự phát sinh và phát triển sự sống trên trái đất.
CHƯƠNG I: BẰNG CHỨNG TIẾN HOÁ
Phân loại bằng chứng tiến hóa:
Bằng chứng
tiến hóa
Bằng chứng
gián tiếp
Bằng chứng
trực tiếp
Giải phẫu so sánh
Phôi sinh học so sánh
Địa lý sinh học
Sinh học tế bào và phân tử
Hóa thạch
Tiết 33, Bài 32:
Bằng chứng giải phẫu học so sánh
và phôi sinh học so sánh.
Tiến hoá là sự biến đổi có kế thừa theo thời gian, dẫn tới sự hoàn thiện trạng thái ban đầu và sự nảy sinh “cái mới”
I. Bằng chứng giải phẫu học so sánh:

Giống: về tổng thể đều gồm các xương cánh, xương cổ, xương bàn và xương ngón( phân bố theo thứ tự từ trong ra ngoài).
Khác: về chi tiết cấu tạo.
So sánh cấu tạo xương chi
trước của các loài ?
1.cơ quan tương đồng
tay
chân
chân
cánh
Chi trước
Chi trước
Chi trước
Chi trước
Cầm, nắm linh hoạt
Đi, chạy…
Đi, đào bới…
Bay lượn
Lá dạng vảy ở cây phi lao
Lá biến thành gai ở xương rồng
Lá bắt mồi
Tua cuốn ở đậu Hà Lan
Gai xương rồng
(biến dạng từ lá)
Gai hoa hồng
( biến dạng từ thân)
Thế nào là cơ quan tương đồng ?
Là các cơ quan nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể ,có thể cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi nên có kiểu cấu tạo giống nhau
Ý nghĩa :cơ quan tương đồng phản ảnh sự tiến hoá phân ly
2. Cơ quan tương tự:
Giúp cho sinh vật bay lượn
Giúp cho sinh vật đào bới
Bảo vệ
cơ quan tương tự:
Là những cơ quan khác nhau về nguồn gốc nhưng đảm nhiệm những chức phận giống nhau nên có hình thái tương tự nhau
* Ý nghĩa: phản ánh sự tiến hoá đồng quy
Phân biệt cơ quan tương đồng và cơ quan tương tự về nguồn gốc, chức năng?
Cùng nguồn gốc
Khác nguồn gốc
Khác nhau
Giống nhau
Quan sát các ví dụ về cơ quan thoái hoá
Thế nào là cơ quan thoái hoá?
- Đó là những cơ quan phát triển không đầy đủ ở cơ thể trưởng thành.Do điều kiện sống của loài này đã thay đổi các cơ quan này mất dần chức năng ban đầu, tiêu giảm dần chỉ thể hiện 1 vài vết tích xưa kia của chúng
Thế nào là cơ quan thoái hóa?
Thế nào là cơ quan thoái hóa?
Thế nào là cơ quan thoái hóa?
cơ quan thoái hóa
*Ý nghĩa :cơ quan thoái hoá cho biết nguồn gốc phát sinh của nó
Ví dụ:
Trăn: có hai mấu xương hình vuốt nối với xương chậu -> bò sát không chân đã xuất phát từ bò sát có chân.

Hoa đực của cây đu đủ có 10 nhị, ở giữa vẫn còn di tích nhuỵ; hoa ngô có một số trường hợp xuất hiện các hạt ngô trên bông cờ => thực vật đơn tính có nguồn gốc từ động vật lưỡng tính.
- Cá voi: các chi sau bị tiêu giảm, hiện chỉ còn di tích của xương đai hông, xương đùi và xương chày hoàn toàn không dính với cột sống => cá voi là động vật có vú.
Hiện tượng lại tổ ở người
Người có lông
Người mọc đuôi
HIỆN TƯỢNG LẠI TỔ Ở NGƯỜI
II. Bằng chứng phôi sinh học so sánh:
1. Sự giống nhau trong phát triển phôi:
Sự phát triển phôi của động vật có ba lá phôi
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
Mô bì
Mô thần kinh
Hệ cơ xương.
Mô liên kết
Ống tiêu hóa
Nội tạng
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
Mô bì
Mô thần kinh
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
Mô bì
Mô thần kinh
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
Hệ cơ xương.
Mô liên kết
Mô bì
Mô thần kinh
Hợp tử
Phôi dâu
Phôi nang
Phôi vị ba lá
Lá phôi ngoài
Lá phôi giữa
Lá phôi trong
So sánh sự phát triển phôi của một số động vật có xương sống
Nhận xét điểm giống nhau trong giai đoạn đầu của phát triển cá thể (phôi) ?

Từ đó rút ra kết luận gì về mối quan hệ của chúng?
Giai đoạn đầu đều giống nhau về hình dạng chung cũng như quá trình phát sinh các cơ quan.
=> Chúng có quan hệ họ hàng với nhau.
31
? Trong giai đoạn 3 so sánh sự phát triển phôi người với phôi khỉ và phôi cá?
? Qua đó rút ra kết luận về quan hệ nguồn gốc giữa các loài?
Trong giai đoạn này đã có sự phân hóa dần các cơ quan theo sự tiến hóa của từng loài.
Giống nhau: Phôi của chúng đều trải qua giai đoạn có dây sống biến thành cột sống sụn rồi thành cột sống xương.
Khác nhau: +Ở phôi cá: các khe mang biến thành mang, xuất hiện vây bơi.
+Ở phôi người và phôi khỉ: khe mang tiêu biến, xuất hiện chi năm ngón.
+Riêng ở phôi người: hộp sọ chứa não bộ rất phát triển, còn đuôi thì tiêu biến.
Kết luận :
-Sự giống nhau trong phát triển phôi của các loài thuộc các nhóm phân loạ khác nhau là 1 bằng chứng về nguồn gốc chung của chúng
-Những đặc điểm giông nhau đó càng nhiều và càng kéo dài trong giai đoạn phát triển muộn của phôi chứng tỏ quan hệ họ hàng càng gần
Phôi 18  20 ngày: có khe mang ở cổ
Phôi 1 tháng: - Não chia làm 5 phần giống não cá
- Tim phôi có 2 ngăn
Phôi 2 tháng có đuôi dài
Phôi 6 tháng: cơ thể phủ đầy lông mịn,(trừ môi, gan bàn tay, bàn chân)
2. Định luật phát sinh sinh vật:
a . Nội dung:
- Sự phát triển của cá thể phản ánh một cách rút gọn sự phát triển của loài.
b . Ý nghĩa:
-định luật phát sinh sinh vật phản ảnh mối quan hệ giữa phát triển cá thể và phát sinh chủng loại,có thể vận dụng để xem xét mối quan hệ họ hàng giữa các loài
III. Củng cố:
1. Để xác định quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật người ta không dựa vào:
a. Bằng chứng phôi sinh học.
b. Cơ quan tương đồng.
c. Cơ quan thoái hóa.
d. Cơ quan tương tự.
Những cơ quan nào dưới đây là cơ quan tương đồng?
A. Cánh sâu bọ và cánh dơi.
B. Gai hoa hồng và gai xương rồng.
C.Chân của chuột chũi và chân của dế dũi.
D.Gai xương rồng và tua cuốn đậu Hà Lan.
2. Ở ngô hoa đực mọc ở ngọn, hoa cái mọc ở nách lá, hiện tượng trên bông cờ của cây ngô có xuất hiện hạt ngô là do:
a. cây ngô bị đột biến nhiễm sắc thể.
b. một số cây ngô có hiện tượng mọc ngược lại: hoa đực ở nách lá, hoa cái ở trên ngọn.
c. di tích nhụy của hoa đực phát triển nên xảy ra thụ phấn và thụ tinh tạo hạt.
d. di tích nhị của hoa cái phát triển nên xảy ra thụ phấn và thụ tinh tạo hạt
Bài tập về nhà:
Tại sao các cơ quan thoái hoá không còn chức năng gì vẫn được di truyền từ đời này sang đời sau mà không bị chọn lọc tự nhiên loại bỏ?
Hoàn thành câu hỏi và bài tập cuối bài (trang 132 – sgk)
Sưu tầm những bằng chứng địa lý sinh vật học về mối quan hệ nguồn gốc giữa các loài.

*Dặn dò
-Học bài cũ
-Trả lời câu hỏi SGK
-Đọc phần “EM CÓ BIẾT”