Bài 31. Ôn tập về dấu câu (Dấu chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm than)

Ngữ Văn 6
Tiết 130
Ôn tập về dấu câu
(Dấu chấm, dấu châm hỏi, dấu chấm than)
I. Coâng duïng:
Bài tập 1: đặt các dấu chấm (.), dấu chấm hỏi (?), dấu chấm than (!) vào chỗ thích hợp có dấu ngoặc đơn.

Ôi thôi, chú mày ơi ( ) Chú mày có lớn mà chẳng có khôn. (Theo Tô Hoài)
Con có nhận ra con không ( )
(Theo Tạ Duy Anh)
Cá ơi, giúp tôi với ( ) Thương tôi với ( )
(Theo ông lão đánh cá và con cá vàng)
d) Giờ chớm hè ( ) Cây cối um tùm ( ) Cả làng thơm ( )
(Theo Duy Khán)
!
?
!
!
.
.
.
? Hãy giải thích vì sao lại đặt các dâu như vậy?
I. Coâng duïng:
- Dấu chấm đặt cuối câu trần thuật.
- Dấu chấm hỏi đặt cuối câu nghi vấn.
- Dấu chấm than đặt cuối câu cầu khiến hoặc câu cảm thán.
2. Bài tập 2:
Cách dùng các dấu chấm, dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong nh?ng câu sau đây có gỡ đặc biệt?
a) Tôi phải bảo:
Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. (2)
[...] Rồi, với bộ điều khinh khỉnh, tôi mắng:
[... ] Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. (4)
(Tô Hoài)

? Cách dùng dấu chấm trong đoạn văn trên có gì đặc biệt?
TL: dấu chấm được đặt cuối câu cầu khiến
b) AFP đưa tin theo cách ỡm ờ: “Họ là 80 người sức lực khá tốt nhưng hơi gầy” (!?)
? Cách dùng dấu chấm than và dấu chấm hỏi trong câu b có gì đặc biệt?
TL: Dấu chấm than và dấu chấm hỏi đặt trong dấu ngoặc đơn đặt cuối câu trần thuật.
? Đặt dấu câu như vậy có tác dụng gì ?
TL : Biểu thị thái độ nghi ngờ hay châm biếm với ý nói trong câu
? Hãy cho biết những trường hợp đặc biệt của dấu chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm than?
I. Coâng duïng:
- Dấu chấm đặt cuối câu trần thuật.
- Dấu chấm hỏi đặt cuối câu nghi vấn.
- Dấu chấm than đặt cuối câu cầu khiến hoặc câu cảm thán.
* Ngoài ra, dấu chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm than còn dùng trong một số trường hợp sau:
- Dấu chấm được đặt cuối câu cầu khiến.
- Dấu chấm than và dấu chấm hỏi đặt trong dấu ngoặc đơn thể hiện thái độ nghi ngờ hoặc châm biếm đối với nội dung của một từ ngữ đứng trước hoặc cả câu.
II. Chöõa moät soá loãi thöôøng gaëp:
So sánh cách dùng dấu câu trong từng cặp câu dưới đây.
a/ “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc khối núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình . Có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường [... ]
(Trần Hoàng)
- “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc khối núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình, có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường.
.
,
? Hai đoạn văn trên khác nhau ở chỗ nào?
? Cách dùng dấu câu nào đúng, vì sao?
a/ Việc dùng dấu phẩy làm cho câu thành một câu ghép nhưng hai vế này không có liên quan chặt chẽ với nhau. Do vậy, dùng dấu chấm để tách thành hai câu riêng là đúng.
b)
Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm. Lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.

Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm ; lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.
(Trần Hoàng)
? Hai đoạn văn trên khác nhau ở chỗ nào?
.
;
? Cách dùng dấu câu nào đúng, vì sao?
+ Dùng dấu chấm không hợp lý, làm cho phần vị ngữ thứ 2 bị tách khỏi
chủ ngữ, nhất là khi vị ngữ được nối với nhau bằng cặp quan hệ từ “vừa...vừa...”
+ Do vậy, dùng dấu chẩm phẩy ở đây là hợp lý.
Cách dùng dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong các câu vì sao không đúng? Hãy chữa lại các câu ấy cho đúng?
a) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì? (1) Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa?(2) Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.(3)
Dấu chấm hỏi ở cuối câu 1 và câu 2 sai vì đây là câu trần thuật.
Sửa: Thay dấu (?) bằng dấu (.)
b) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì.(1) Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa(2). Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên!(3)
? Cách dùng dấu chấm trong những câu trên có gì không đúng, hãy chữa lại cho đúng?
Câu 3 là câu trần thuật nên đặt dấu chấm than cuối câu này là không đúng.
Sửa: Thay dấu (!) bằng dấu (.)
Bài tập 1: Đặt dấu chấm vào những chỗ thích hợp trong đoạn văn sau đây:
III. Luyeän taäp:
Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương mùa xuân đã điểm các chùm hoa gạo đỏ mọng lên những cành cây gạo chót vót giữa trời và trải màu lúa non sáng dịu lên khắp mặt đất mới cách ít ngày còn trần trụi đen xám trên những bãi đất phù sa mịn hồng mơn mởn, các vòm cây quanh năm xanh um đã dần dần chuyển màu lốm đốm, như được rắc thêm một lớp bụi phấn hung vàng: các vuờn nhãn, vườn vải đang trổ hoa […] Mùa xuân đã đến những buổi chiều hửng ấm, từng đàn chim én từ dãy núi biếc đằng xa bay tới, lượn vòng trên những bến đò, đuổi nhau xập xè bên những mái nhà toả khói những ngày mưa phùn, người ta thấy trên mẫy bãi soi dài nổi lên đây đó ở giữa sông, những con giang, con sếu cao gần bằng người, không biết từ đâu về, theo nhau lững thững bước thấp thoáng trong bụi mưa trắng xoá có những buổi, cả một quãng sông phía chân núi bỗng rợp đi vì hàng nghìn đôi cánh của những đàn sâm cầm tới tấp sà xuống, chẳng khác nào từng đám mây bỗng rụng xuống, tan biến trong các đầm bãi rập rạp lau sậy.
Luy?n T?p
Bài tập 1:
Đặt dấu chấm vào những chỗ thích hợp trong đoạn văn sau đây:
Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương. Mùa xuân đã điểm các chùm hoa gạo đỏ mọng lên những cành cây gạo chót vót giữa trời và trải màu lúa non sáng dịu lên khắp mặt đất mới cách ít ngày còn trần trụi đen xám. Trên những bãi đất phù sa mịn hồng mơn mởn, các vòm cây quanh năm xanh um đã dần dần chuyển màu lốm đốm, như được rắc thêm một lớp bụi phấn hung vàng: các vuờn nhãn, vườn vải đang trổ hoa […] Mùa xuân đã đến. Những buổi chiều hửng ấm, từng đàn chim én từ dãy núi biếc đằng xa bay tới, lượn vòng trên những bến đò, đuổi nhau xập xè bên những mái nhà toả khói. Những ngày mưa phùn, người ta thấy trên mẫy bãi soi dài nổi lên đây đó ở giữa sông, những con giang, con sếu cao gần bằng người, không biết từ đâu về, theo nhau lững thững bước thấp thoáng trong bụi mưa trắng xoá. Có những buổi, cả một quãng sông phía chân núi bỗng rợp đi vì hàng nghìn đôi cánh của những đàn sâm cầm tới tấp sà xuống, chẳng khác nào từng đám mây bỗng rụng xuống, tan biến trong các đầm bãi rập rạp lau sậy.
(Theo Nguyễn Đình Thi)
Bạn đã đến thăm động Phong Nha chưa?

Chưa? Thế còn bạn đã đến chưa?

Mình đến rồi. Nếu tới đó, bạn mới hiểu vì sao mọi người lại thích đến thăm động như vậy?
Bài tập 2: Đoạn đối thoại dưới đây có dấu chấm hỏi nào dùng chưa đúng không? Vì sao?
Đúng
Đúng
Sai
Sai
Bài tập 3: Đặt dÊu c©u thÝch hợp vµo chç cã dÊu ngoÆc ®¬n d­íi ®©y:
ChÞ Cèc qu¸t lín:
- Mµy nãi gì ( )
- L¹y chÞ, em nãi gì ®©u ( )
Råi DÕ Cho¾t lñi vµo ( )
- Chèi h¶ ( ) Chèi nµy ( ) Chèi nµy ( )
Mçi c©u “Chèi nµy” chÞ Cèc l¹i gi¸ng mét má xuèng ( )
Theo Tô Hoài
?
!
!
!
!
.
.
? Hãy nhắc lại công dụng của dấu chấm ?
TL: Dấu chấm đặt cuối câu trần thuật
? Hãy nhắc lại công dụng của dấu chấm hỏi ?
TL: Dấu chấm hỏi đặt cuối nghi vấn
? Hãy nhắc lại công dụng của dấu chấm than ?
TL: Dấu chấm đặt cuối câu cảm thán
? Hãy cho biết những trường hợp đặc biệt của dấu chấm, dấu chấm hỏi và dấu chấm than?
- Dấu chấm được đặt cuối câu cầu khiến.
- Dấu chấm than và dấu chấm hỏi đặt trong dấu ngoặc đơn thể hiện thái độ nghi ngờ hoặc châm biếm đối với nội dung của một từ ngữ đứng trước hoặc cả câu.
* Tiết này:
Về nhà tìm các ví dụ về việc sử dụng nhiều dấu câu trong một văn bản tự chọn.
Dặn dò
* Tiết sau:
- Trả bài : Ôn tập dấu câu ( dấu chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm than )
- Soạn bài : Ôn tập dấu câu (dấu phẩy).
Tiết học kết thúc