Bài 30. Truyền tin qua xináp

Giấc mơ về dẫn truyền xung động thần kinh của nhà sinh vật học Otto Loewi
Đêm trước lễ phục sinh năm 1921, nhà sinh vật học người Áo Otto Loewi (1873 - 1961) trong giấc ngủ đã nằm mơ rồi bừng tỉnh lấy giấy ra, viết lại . Sáng hôm sau ông vào phòng thí nghiệm làm thí nghiệm với 2 con ếch. Ông mổ lấy 2 quả tim ngâm trong nước muối sinh lý: 1 quả còn dây TK số 10, 1 quả không có dây TK. Ông nhận định rằng có một số chất tiết ra từ dây TK, về sau tìm ra đó là axêtincôlin. Nhờ phát hiện này mà Loewi đã đạt giải Nobel sinh lý y học năm 1936.
Người dạy :
Nguyeãn Thò Baûo Traân MSSV: HC0775A037
Vuõ Kim Thaûo MSSV: HC0775A033
Truyền tin qua xi náp
Bài 30
TRUYỀN TIN QUA XINÁP
I./ KHÁI NIỆM XINÁP:
II./ CẤU TẠO CỦA XINÁP:
III./ QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINÁP:
I. KHÁI NIỆM XINÁP:
Quan sát hình vẽ chú ý vị trí của Xin�p và cho biết:
Có mấy kiểu Xináp? Kể tên các kiểu Xináp đó?
Em hãy so sánh điểm giống nhau giữa 3 hình A, B và C?
Xináp laø gì?
II./ CẤU TẠO CỦA XINAP
Có 2 loại: Xináp Điện và Xináp hoá học.
Trong đó Xináp hoá học là phổ biến nhất ở Động vật.
Quan saùt vaø cho bieát caáu taïo cuûa xinaùp hoùa hoïc treân baøi giaûng thuoäc kieåu Xinaùp hoùa hoïc naøo?
Vì sao?
II- CẤU TẠO XINÁP
1
3
4
5
2
1. Chuyø xinaùp
2. Maøng tröôùc
3. Khe xinaùp
4. Maøng sau coù thuï thể tieáp nhaän chất trung gian hoùa hoïc
5. Boùng chöùa chaát trung gian hoaù hoïc
2 HS/1 Nhóm
Thảo luận 1 phút
Điền từ hoặc cụm từ vào các số thứ tự sau:
Xináp điện: cấu tạo từ� các kênh ion nối giữa 2 tế bào cạnh nhau
III./ QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINÁP:
Các em theo dõi đọan video sau đây chú ý quá trình truyền tin qua Xináp để trả lời câu hỏi thảo luận nhóm sau :
? N 1: Tóm tắt lại 3 giai đọan trong quá trình truyền tin qua Xináp?
Gợi ý:
+ Xung thần kinh đến làm chất gì đi vào chùy Xináp.
+ Chất đó đi vào chùy tác động gì lên bóng Xináp, chất nào được giải phóng vào khe Xináp.
+ Chất vừa được giải phóng ra tác động như thế nào lên các thụ quan, xuất hiện điều gì tiếp theo để xung thần kinh được lan truyền đi tiếp.
? N 2: Vai trò chất trung gian hoá học trong lan truyền xung thần kinh qua Xináp ra sao?
Gợi ý:
+ Chất trung gian hóa học có tác động gì lên màng sau Xináp.
+ Màng sau xuất hiện điều gì?
? N 3: Tại sao thông tin thần kinh được truyền qua Xináp chỉ truyền theo 1 chiều?
Gợi ý:
+ Chú ý sự khác biệt giữa cấu tạo màng trước và màng sau của Xináp.
? N4: Tại sao chất trung gian hoá học không b? ứ đọng lại ở màng sau Xináp?
Gợi ý:
+ Enzim ax�tincơlinesteraza có tác dụng như thế nào?
+ Tại sao bóng Xináp chứa axêtincôlin luôn tồn tại trong chùy Xináp?
Thảo Luận Nhóm

 N 1: Quan sát H30.3 (sgk) hãy mô taû trình truyeàn tin qua Xinaùp?
 N4: Taïi sao chaát trung gian hoaù hoïc khoâng bị öù ñoïng laïi ôû maøng sau Xinaùp?
 N 3: Taïi sao thoâng tin thaàn kinh ñöôïc truyeàn qua Xinaùp chæ truyeàn theo 1 chieàu?
 N 2: Vai troø chaát trung gian hoaù hoïc trong lan truyeàn xung thaàn kinh qua Xinaùp ra sao?
Thảo luận trong 4 phút
Ca++
Xung thần kinh đến làm Ca++ đi vào trong chùy xinap.
Ca++ vào làm túi chứa axetylcolin gắn vào màng trước và vỡ ra, giải phóng axêtylcolin vào khe xinap.
Axetylcolin gắn vào thụ quan trên màng sau và làm xuất hiện điện thế hoạt động lan truyền đi tiếp.
N2: Em hãy cho biết vai trò chất trung gian hoá học trong lan truyền xung thần kinh qua Xinap?
Vai trò chất trung gian hoá học trong lan truyền xung thần kinh qua Xinap:
- Di qua khe Xinap l�m thay �ỉi t�nh th�m � m�ng sau xin�p
- L�m xu�t hiƯn �iƯn th� ho�t ��ng lan truyỊn �i ti�p
N3: Em hãy cho bieát: Taïi sao tin ñöôïc truyeàn qua Xinap chỉ theo 1 chieàu töø maøng tröôùc qua màng sau mà khoâng theå truyeàn theo chieàu ngöôïc laïi?
Chú ý: Vì màng sau không có bóng chöùa chaát trung gian hóa hoïc ñeå đi veà màng tröôùc và màng tröôùc cuõng không có các thuï theå nhaän chaát trung gian hóa hoïc nên thông tin chæ ñöôïc truyeàn theo 1 chieàu töø màng tröôùc tôùi màng sau mà không truyeàn ngöôïc laïi.
N4: Tại sao chất trung gian hoá học không b? ứ đọng lại ở màng sau Xináp?
Enzim axetylcolin esteraza ở màng sau sẽ phân hủy axetylcolin thành axetat và colin.
2 chất này quay lại màng trước, vào trong chùy và được tổng hợp lại thành axetylcolin chứa trong túi.
III./ QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINÁP:
Xináp
Khaùi nieäm Xinaùp
Cấu tạo Xináp
Quá trình truyền tin
Qua Xináp
Là diện tiếp xúc giữa tế bào TK
với tế bào TK hay tế bào khác
3 kiểu Xináp
TK - TK
TK - Cơ
TK - Tuyến
Chùy Xináp
Màng sau
Khe Xináp
Màng trước
Ty thể
Bóng Xináp
Ion Na+
Thụ thể nhận
chất TGHH
1. Xung TK đến làm Ca+ đi vào
chùy Xináp
3. Ach gắn vào thụ thể trên màng sau
xuất hiện ĐTHĐ lan truyền đi tiếp
2. Ca+ vaøo laøm boùng chöùa Ach gaén vaøo
maøng tröôùc vaø vôõ ra g.phoùng Ach vaøo khe
1./ Caâu coù noäi dung ñuùng veà Xinaùp laø:
CỦNG CỐ
a. Tốc độ truyền tin qua Xináp chậm hơn so với tốc độ lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh không có bao miêlin
b. Tất cả Xinap đều có chứa chất trung gian hóa học là axêtincôlin.
c. Truyền tin qua Xináp hoá học có thể không cần chất trung gian hoá học.
d. Xináp là diện tích tiếp xúc của các tế bào cạnh nhau.
(1) bóng
(3) điện hoạt động
(4) hoá học
(2) các thụ thể
2./ Quá trình truyền tin qua Xináp xảy ra như sau:
Khi thông tin dưới dạng xung thần kinh truyền đến chuỳ Xináp, sẽ tác động làm vỡ các ...(1)... chất trung hoá học lan truyền qua màng trước và khe Xináp đến tác dụng lên ... (2)... ở màng sau Xinap làm xuất hiện ...(3)... tức là xung thần kinh và từ đây xung thần kinh tiếp tục lan truyền.
Như vậy sự lan truyền qua Xináp có bản chất ...(4)... .
1/ Axetylcolin bị enzim phân giải thành ....... và colin.
1
2
3
4
5
6
7
9
2/ Đây là một bào quan biến đổi năng lượng cho mọi hoạt động sống của cơ thể.
3/ Màng miêlin trên sợi thần kinh không bao bọc liên tục mà ngắt quãng tạo thành ......
4/ Đây là một loại tế bào có diện tiếp xúc với tế bào thần kinh
5/ Đây là diện tiếp xúc giữa 2 tế bào thần kinh
6/ Mọi cơ thể sống đều có ....
7/ Khi xung thần kinh đến, .... được đưa vào chùy xinap.
8/ Đây là một thành phần tham gia "dọn sạch" màng sau xinap.
9/ Điện thế hoạt động lan truyền .... trên sợi thần kinh không có màng mielin.
8
DẶN DÒ
Trả lời câu hỏi SGK 1, 2 ,3,4
Đọc mục "em có biết"
Đọc, nghiên cứu bài 31 SGK :
Cho ví dụ về tập tính bẩm sinh và
tập tính học được ở động vật mà em biết