Bài 3. Điều hoà hoạt động gen

Tiết 3 - Bài 3:
Điều hoà hoạt động gen
Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
Ví dụ :
- Ở thú, các gen tổng hợp prôtêin sữa chỉ hoạt động ở cá thể cái, vào giai đoạn sắp sinh và nuôi con bằng sữa.
- Ở E.coli các gen tổng hợp enzim chuyển hoá đường lactôzơ chỉ hoạt động khi môi trường có lactôzơ.
I. KHÁI QUÁT VỀ ĐHHĐ CỦA GEN
1. KN:
- Là điều hoà lượng sản phẩm của gen được tạo ra
Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
2. Các cấp độ ĐHHĐ của gen:
- SV nhân sơ: chủ yếu cấp phiên mã
- SV nhân thực: tất cả các cấp độ
Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
II. ĐHHĐ CỦA GEN Ở SINH VẬT NHÂN SƠ
1. Mô hình cấu trúc của Ôpêrôn Lac
a. KN Ôpêrôn:
- Là cụm gen cấu trúc có liên quan về chức năng, thường phân bố liền nhau, có chung 1 cơ chế điều hoà
Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
b. Cấu trúc operôn Lac:
* Nhóm gen cấu trúc: quy định tổng hợp các E phân giải Lactôzơ ở môi trường.
* Vùng khởi động: Tương tác với E. ARN pôlimêraza khởi đầu phiên mã
* Vùng vận hành: tương tác với Pr ức chế (của gen điều hoà) ức chế phiên mã
Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
2. Sự ĐHHĐ của ôpêrôn Lac
- Pr ức chế: gắn vào vùng vận hành ức chế phiên mã.
- Gen điều hoà: tổng hợp Pr ức chế.

- Khi Lactôzơ bị phân giải hết, Pr ức chế lại gắn vào vùng vận hành → phiên mã dừng lại.
* Khi môi trường có lactôzơ (gen hoạt động):
- Lactôzơ (chất cảm ứng): làm bất hoạt Pr ức chế → E. ARN pôlimêraza tương tác với vùng khởi động tiến hành phiên mã
* Khi môi trường không có lactôzơ (gen bị ức chế):
Sơ đồ cơ chế điều hòa hoạt động của Operon Lac ở E.coli
I. ỨC CHẾ
II. HOẠT ĐỘNG
Chất cảm ứng (lactôzơ)
Prôtêin ức chế bị bất hoạt
Các prôtêin được tạo thành bởi các gen Z, Y, A
mARN
ADN
ADN
Z
Y
A
Z
Y
A
Không phiên mã
Vùng vận hành (O)
(Khi môi trường không có lactôzơ)
(Khi môi trường có lactôzơ)
Prôtêin ức chế
Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
Tổng hợp chất ức chế
Tổng hợp chất ức chế
Tương tác với vùng vận hành
Gắn với lactôzơ, bị bất hoạt
Không phiên mã
Hoạt động tổng hợp prôtêin