Bài 3. DH HOẠT ĐỘNG CỦA GEN (cơ bản và nâng cao- kem film)

Bài 3.
ĐIỀU HOÀ HẠT ĐỘNG CỦA GEN
Sinh học 12 – Nâng Cao
I. KHÁI NIỆM:
Vd: ở người > 25.000 gen . Nhưng không phải tất cả chúng cùng hoạt động . Có gen hoạt động khi cơ thể còn nhỏ và ngược lại….
Điều hoà hoạt động của gen là gì?
 KN: Điều hoà hoạt động của gen là gen có được phiên mã hay không đảm bảo cho các gen hoạt động đúng thời điểm cần thiết trong quá trình phát triển của cá thể
II. CƠ CHẾ ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG CỦA GEN Ở SINH VẬT NHÂN SƠ
Được Jacôp và Mônô phát hiện năm 1961
Opêron là gi?
KN: Là cụm gen cấu trúc có liên quan về chức năng có chung 1 cơ chế điều hoà
1. Cấu tạo opêron Lac (O- Lac) theo mô hình Jacôp và Mônô
Hs quan sát hình và cho biết O - Lac có cấu tạo gồm mấy phần? Nêu rõ chức năng mỗi phấn của O- Lac?
GEN ĐIỀU HOÀ
Opêron lac
Chú thích:
P: Promoter: vùng khởi động
R: regulator: gen điều hoà
O: Operator: vùng vận hành
Z, Y, A : các gen cấu trúc quy định tổng hợp enzim phân giải Lactozo
Gồm:
+ Nhóm gen cấu trúc liên quan về chức năng
+ Vùng vận hành (O): là vị trí tương tác với chất ức chế.
+ Vùng khởi động ( P): vị trí tương tác của ARN polimeraza để khởi đầu phiên mã
2. Cơ chế hoạt động của O- Lac ở E- coli
Khi môi trường không có Lactozơ: gen điều hoà R điều khiển tổng hợp prôtêin ức chế . Prôtêin này liên kết với vùng vận hành làm ngăn cản quá trình phiên mã các gen cấu trúc không hoạt động .
Khi môi trường có lactozơ: lactozơ liên kết với prôtêin ức chế làm biến dạng cấu hình của nó  prôtêin ức chế không thể gắn vào vùng vận hành  vùng vận hành khởi động phiên mã
III. Điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân thực
Hs chỉ ra điểm khác nhau cơ bản của gen trên NST ở TB nhân thực vàTB nhân sơ?
* Sư khác biệt cơ bản Trong phiên mã ở TB nhân thực so với TB nhân sơ?
Vậy điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân thực có gì khác so với điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ ?
ở sinh vật nhân thực:
- Chỉ 1 phần nhỏ ADN mã hoá các thông tin di truyền số còn lại đóng vai trò điều hoà hoặc không hoạt động
Cơ chế điều hoà Điều hoà hoạt động của gen ở SV nhân thực qua nhiều mức ĐH:
+ NST tháo xoắn
+ Phiên mã
+ Biến đổi sau phiên mã
+ Dịch mã
+ Biến đổi sau dịch mã

Tác nhân điều hoà
Có những gen gây tăng cường , gen gây bất hoạt tác động lên gen điều hoà tăng cường hoặc ngừng phiên mã
Hãy chọn phương án trả lời đúng:

A. 1 vùng vận hành (O) và 1 nhóm gen cấu trúc
B. một vùng khởi động (P) và 1 nhóm gen cấu trúc
C. một vùng khởi động (P), 1 vùng vận hành (O) và 1 nhóm gen cấu trúc
D. một vùng khởi động (P), 1 vùng vận hành (O) 1 nhóm gen cấu trúc và gen điều hoà
Thành phần cấu tạo của O-lac bao gồm:
về nhà
học bài
làm bài tập