Bài 3. Cấu trúc chương trình

Tiết 4
CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH.
MỘT SỐ KIỂU DỮ LIỆU CHUẨN.
KHAI BÁO BIẾN
I. Cấu trúc chương trình
1. Cấu trúc chung
Mở bài
Thân bài
Kết luận
Cấu trúc bài văn
Cấu trúc phân tử
Cấu trúc máy tính
[]

- Phần khai báo có thể có hoặc không.
Trong đó:
- Phần thân chương trình bắt buộc phải có.
Gồm hai phần:
a. Phần khai báo

2. Các thành phần của chương trình
Với Pascal, phần khai báo này có dạng:
Ví dụ 1:
Khai báo tên chương trình:
Program ;
Trong đó: tên chương trình là tên do người lập trình đặt theo đúng quy định về tên.
Ví dụ 2:
Có ý nghĩa để ghi nhớ tên bài toán cần giải, phần này có thể có hoặc không.
Program Giai_PTB2;
Program Baitoan;
Khai báo thư viện
Các thư viện chương trình trong ngôn ngữ lập trình cung cấp một số chương trình thông dụng đã được lập sẵn.
Muốn sử dụng các chương trình này cần khai báo thư viện chứa nó.
Ví dụ:
Khai báo hằng:
Thường sử dụng cho những giá trị xuất hiện nhiều lần trong chương trình.
Ví dụ:
Khai báo biến:
- Mọi biến dùng trong chương trình đều phải đặt tên và khai báo cho chương trình dịch biết để lưu trữ và xử lí.
- Biến chỉ nhận một giá trị tại mỗi thời điểm được gọi là biến đơn.
Ví dụ:
Giải phương trình bậc hai ax2 + bx + c = 0
với các hệ số a, b, c bất kì.
a, b, c: các biến cần nhập.
Delta, X1, X2: các biến cần tính.
b. Phần thân chương trình
Tạo bởi dãy câu lệnh trong phạm vi được xác định bởi cặp dấu hiệu bắt đầu và kết thúc.
THÂN CHƯƠNG TRÌNH TRONG PASCAL
BEGIN
[< CÁC CÂU LỆNH >]
END.
3. Ví dụ chương trình đơn giản
Chương trình đưa ra màn hình dòng chữ: “Chuc ban hoc gioi”
Ví dụ:
Main ()
{
Printf(“Chuc ban hoc gioi”);
Getch();
}
BEGIN
Writeln(‘Chuc ban hoc gioi’);
Readln;
END.
#include
USES Crt;
PROGRAM Vi_du;
Phần
khai báo thư viện
Phần thân chương trình
Phần
khai báo tên chương trình
II. Một số kiểu dữ liệu chuẩn
- Số tự nhiên
- Số nguyên
- Số thực
Mỗi ngôn ngữ lập trình thường cung cấp một số kiểu dữ liệu chuẩn cho biết:
 Phạm vi giá trị.
 Dung lượng bộ nhớ cần thiết để lưu trữ.
 Các phép toán có thể tác động lên dữ liệu.
* Một số kiểu dữ liệu chuẩn trong Pascal
1. Kiểu nguyên

Từ - đến +
Trong Pascal có các kiểu dữ liệu nguyên sau:
2. Kiểu thực
Số thực trong Pascal thường dùng các kiểu sau:
3. Kiểu kí tự
Là các kí tự thuộc bộ mã ASCII. Trong Pascal được kí hiệu là Char
Ví dụ:
‘a’ có mã ASCII là 97
‘A’ có mã ASCII là 65
 Biến kiểu kí tự dùng 1 byte bộ nhớ để ghi giá trị.
4. Kiểu lôgic
Có giá trị TRUE hoặc FALSE. Trong Pascal kí hiệu là Boolean
 Mỗi giá trị lôgic lưu trữ trong 1 byte.
Cần tìm hiểu đặc trưng của các kiểu dữ liệu chuẩn được xác định bởi bộ dịch và sử dụng để khai báo biến cho phù hợp.
 Có tất cả 256 kí tự với mã từ 0 đến 255.
III. Khai báo biến
Bài toán đặt vấn đề: Tính chu vi (CV) và diện tích (S) của hình tròn có bán kính nguyên (R) bất kì.
 Mọi biến dùng trong chương trình đều phải khai báo tên và kiểu dữ liệu của biến. Mỗi biến chỉ khai báo một lần.
Trong Pascal:
Ví dụ:
VAR R: Integer;
CV,S: Real;
VAR : ;
Trong đó:
- Danh sách biến là một hoặc nhiều tên biến được viết cách nhau bởi dấu “,”
- Kiểu dữ liệu thường là một trong các kiểu dữ liệu chuẩn hoặc kiểu dữ liệu do người dùng định nghĩa.
Cần đặt tên biến gợi nhớ ý nghĩa của biến.
Không nên đặt tên biến quá ngắn hoặc quá dài.
Khai báo biến cần lưu ý đến phạm vi giá trị của biến.
LUYỆN TẬP
Trăm trâu trăm cỏ
Trâu đứng ăn năm
Trâu nằm ăn ba
Lụ khụ trâu già
Ba con một bó.
Hỏi số trâu đứng, trâu nằm, trâu già?
Gọi số trâu đứng, trâu nằm, trâu già lần lượt là x, y, z.
Hãy xác định kiểu của các biến x, y, z?
Biến nguyên
Biến thực
Biến kí tự
Biến lôgic
Đ
S
S
S
?
Bài toán 1:
Bài toán 2:
Chọn cách khai báo đúng nhất?
Var a,b: Byte;
S: Word; d: Real;
Tính diện tích (S) và độ dài đường chéo (d) của hình chữ nhật, biết chiều dài (a) và chiều rộng (b) là các số nguyên nhỏ hơn 100.
Hãy nhớ!
PROGRAM Baitoan;
Cấu trúc một chương trình viết bằng ngôn ngữ lập trình bậc cao:
[]

Phần khai báo:
Khai báo tên chương trình.
Khai báo hằng.
Khai báo biến.
Khai báo thư viện.
Phần thân chương trình:
Dãy câu lệnh trong phạm vi được xác định bởi cặp dấu hiệu bắt đầu và kết thúc.
USES Crt;
CONST Max = 100;
Pi = 3.14;
BEGIN
[< CÁC CÂU LỆNH >]
END.
Bắt đầu
Kết thúc
VÍ DỤ TRONG PASCAL
Hãy nhớ!
VAR
:;
Các kiểu dữ liệu chuẩn
Khai báo biến.
Mọi biến dùng trong chương trình đều phải khai báo tên và kiểu dữ liệu của biến.
TRONG PASCAL
Kiểu nguyên.
Kiểu thực.
Kiểu kí tự.
Kiểu lôgic.