Bài 29. Quá trình hình thành loài

Người thực hiện: PHẠM NGỌC MẬU
Trường THPT KRÔNGBUK - ĐĂKLĂK
I. HÌNH THÀNH LOÀI KHÁC KHU VỰC ĐỊA LÍ
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới
Cách li địa lí là gì?
- Cách li địa lí là những trở ngại về mặt địa lí như sông, biển, núi…
Cách li địa lí có vai trò gì trong quá trình hình thành loài?
- Cách li địa lí ngăn cản các cá thể của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao phối với nhau do đó duy trì được sự khác biệt về vốn gen giữa các quần thể do các nhân tố tiến hóa tạo ra.
Quá trình hình thành loài khác khu vực địa lí diễn ra như thế nào?
Do có trở ngại về mặt địa lí, một quần thể ban đầu được chia thành nhiều quần thể cách li với nhau
Những quần thể nhỏ sống cách biệt trong các môi trường khác nhau và chịu tác động của các nhân tố tiến hóa (đột biến, chọn lọc tự nhiên..)
Các quần thể riêng biệt có thể tích lũy các đột biến khác nhau, một gen đột biến xuất hiện trong một quần thể không thể lan truyền qua quần thể khác do cách li địa lí.
Các quần thể cách li sẽ chịu một áp lực chọn lọc của môi trường khác nhau, vì chúng có vùng phân bố khác nhau.
Kết quả : Các quần thể khác biệt nhau về tần số các alen và thành phần kiểu gen. Sự khác biệt này được tích lũy dần cho đến lúc xuất hiện các trở ngại dẫn đến cách li sinh sản và các quần thể trở thành các loài mới riêng biệt.

Chướng ngại địa lí
Quần thể ban đầu
Dưới tác dụng của các nhân tố tiến hóa, mỗi quần thể tích lũy các đột biến khác nhau do chọn lọc tự nhiên theo các hướng khác nhau ở những môi trường sống khác nhau Có sự khác biệt về tần số các alen và thành phần kiểu gen giữa các quần thể.
Cách li sinh sản giữa các quần thể hình thành loài mới
Cách li địa lí ngăn cản sự giao phối giữa các cá thể của các quần thể khác nhau duy trì và thúc đẩy sự phân hóa về tần số các alen và thành phần kiểu gen của các quần thể
Cách li sinh sản
Loài mới
Loài mới
I. HÌNH THÀNH LOÀI KHÁC KHU VỰC ĐỊA LÍ
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới
- Cách li địa lí là những trở ngại về mặt địa lí như sông, biển, núi…
- Cách li địa lí ngăn cản các cá thể của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao phối với nhau
- Quần thể mở rộng khu phân bố hình thành những quần thể mới, mỗi quần thể chiếm một khu phân bố riêng.
Dưới tác dụng của các nhân tố tiến hóa, do cách li địa lí, mỗi quần thể tích lũy các đột biến khác nhau, do chọn lọc tự nhiên theo các hướng khác nhau ở những môi trường sống khác nhau Có sự khác biệt về tần số các alen và thành phần kiểu gen giữa các quần thể. Khi sự khác biệt giữa các quần thể ngày càng nhiều có thể xuất hiện sự cách li sinh sản và dẫn đến hình thành các loài mới.
Trong các khu vực địa lí thì quần đảo có các điều kiện lí tưởng để một loài phát sinh thành nhiều loài khác nhau.
Ví dụ quần dảo Galapagos
Quần đảo Galapagos nằm trên đường xích đạo trong vùng Thái bình dương, cách khoảng 950 km về phía Tây bờ biển của Ecuador. Các đảo này không nối liền nhau, chúng nổi lên từ đáy biển là miệng núi lửa cách đây 35 triệu năm.
Các loài chim sẻ Đacuyn trên quần đảo Galapagos
Các loài chim sẻ Đacuyn trên quần đảo Galapagos
Theo Đacuyn, 13 loài chim sẻ đã tiến hóa trên quần đảo Galapagos có tổ tiên từ lục địa Nam Mỹ hoặc Trung Mỹ đến chiếm cứ các đảo. Con cháu của loài đến chiếm cứ đã cách li địa lí, theo thời gian đã thay đổi rất nhiều và trở nên khác xa với tổ tiên của chúng ở lục địa và hình thành nên các loài mới.
Các loài chim sẻ Đacuyn trên quần đảo Galapagos
Giả sử đàn chim ban đầu đến một trong các đảo này là do gió mạnh từ đất liền( dạng A), Tần số alen trong đàn mới dần dần khác với dạng A ban đầu do các nhân tố tiến hóa tác động và trở thành dạng mới( dạng B).Nếu như A và B cách li đủ lâu để có những khác biệt lớn thì A và B sẽ cách li bên trong và trở thành 2 loài mới riêng biệt. Sau đó một số cá thể dạng B bay đến đảo khác và lập đàn mới và có những biến đổi lớn trở thành dạng C. Nếu như dạng B và dạng C phân cách đủ lâu để có những khác biệt lớn trước khi một số cá thể dạng B và một số cá thể dạng C cùng bay đến một đảo khác sống chung với nhau nhưng không giao phối với nhau thì C trở thành 1 loài mới. B tiếp tục bị biến đổi để trở thành loài D.
Giải thích quá trrình hình thành loài trên hình dưới đây (hình 29 SGK) và cho biết tại sao trên các đảo đại dương lại hay tồn tại các loài đặc hữu?
Hình thành loài bằng con đường cách li địa lí có đặc điểm gì?
- Hay xảy ra đối với các loài động vật có khả năng phát tán mạnh vì khả năng phát tán cao tạo điều kiện hình thành nên các quần thể cách li nhau về mặt địa lí dẫn đến hình thành loài mới.
- Xảy ra chậm qua nhiều giai đoạn trung gian chuyển tiếp
- Quá trình hình thành loài gắn liền với quá trình hình thành quần thể thích nghi. Tuy nhiên quá trình hình thành quần thể thích nghi không nhất thiết dẫn đến hình thành loài mới.
I. HÌNH THÀNH LOÀI KHÁC KHU VỰC ĐỊA LÍ
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới
2. Thí nghiệm chứng minh quá trình hình thành loài bằng cách li địa lí:
Hãy mô tả thí nghiệm của Dodd và nêu kết quả của thí nghiệm ? Em có nhận xét gì về kết quả của thí nghiệm?
Sự cách li về mặt địa lí và sự khác biệt về điều kiện sống đã làm xuất hiện sự cách li về tập tính giao phối dẫn đến cách li sinh sản giữa 2 quần thể ruồi.
Hiện tượng trên được giải thích như thế nào?
TÓM TẮT NỘI DUNG BÀI
Cách li địa lí là những trở ngại địa lí làm cho các cá thể của các quần thể bị cách li và không thể giao phối với nhau. Cách li địa lí có vai trò duy trì sự khác biệt về vốn gen của các quần thể do các nhân tố tiến hóa tạo ra.
Do các quần thể được sống cách biệt trong những khu vực địa lí khác nhau nên CLTN và các nhân tố tiến hóa khác có thể tạo nên sự khác biệt về vốn gen giữa các quần thể. Khi sự khác biệt về di truyền giữa các quần thể được tích tị dẫn đến xuất hiện sự cách li sinh sản thì loài mới được hình thành.
CỦNG CỐ
Giải thích vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới?
Tại sao quần đảo được xem là phòng thí nghiệm nghiên cứu quá trình hình thành loài mới?
Tại sao cách li địa lí là cơ chế chủ yếu dẫn đến hình thành loài mới ở động vật?
BÀI TẬP VỀ NHÀ
Ôn bài theo các câu hỏi ở cuối bài trong sách giáo khoa
Người thực hiện: PHẠM NGỌC MẬU
Trường THPT KRÔNGBUK - ĐĂKLĂK