Bài 29. Quá trình hình thành loài

Cách li sinh sản là gì ? Cách li sinh sản có vai trò thế nào trong quá trình tiến hoá ?
Cách li sinh sản là các trở ngại trên cơ thể sinh vật ngăn cản các cá thể giao phối với nhau hoặc ngăn cản việc tạo ra con lai hữu thụ .
Cách li sinh sản có vai trò quan trọng trong quá trình tiến hoá vì chúng ngăn cản các loài trao đổi vốn gen cho nhau , do vậy mỗi loài duy trì những đặc trưng riêng.
Hãy nêu quan điểm của ĐacUyn về quá trình hình thành loài ?
THEO ĐAC UYN:
- Loài mới được hình thành dần dần qua nhiều dạng trung gian
dưới tác dụng của CLTN theo con đường phân ly tính trạng
QUAN ĐIỂM HIỆN ĐẠI

Hình thành loài mới là một quá trình lịch sử cải biến thành phần kiểu gen của quần thể ban đầu theo hướng thích nghi, tạo ra kiểu gen mới, cách ly sinh sản với quần thể gốc.
Các con đường hình thành loài chủ yếu:
I.Hình thành loài khác khu vực địa lý
II. Hình thành loài cùng khu vực địa lý:
1. Hình thành loài bằng cách li tập tính và cách li sinh thái.
2. Hình thành loài nhờ cơ chế lai xa đa bội hoá.
CON ĐƯỜNG NÀO CŨNG THẤY VAI TRÒ
CỦA CÁC NHÂNTỐ TIẾN HOÁ
( quá trình đột biến , quá trình giao phối , CLTN, yếu tố ngẫu nhiên, di - nhập gen )
VÀ CƠ CHẾ CÁCH LY
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài
a. Yếu tố thúc đẩy hình thành loài
Quan sát các hình vẽ sau và nghiên cứu SGK cho biết các yếu tố thúc đẩy hình thành loài

Khu phân bố của loài bị chia cắt.
Chướng ngại về địa lí.
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài
Quan sát các hình vẽ sau và nghiên cứu SGK cho biết các Yếu tố thúc đẩy hình thành loài

a. Yếu tố thúc đẩy hình thành loài
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài
b. Diễn biến quá trình hình thành loài
Các quần thể sống trong các khu vực địa lí khác nhau có điều kiện sinh thái khác nhau, chiều hướng tích lũy đột biến và biến dị tổ hợp so với nhau như thế nào? và điều đó qua thời gian dài làm cho mức độ sai khác giữa các quần thể sẽ thế nào?
Khi sự sai khác giữa các quần thể đó đạt đến mức nào thì tạo ra loài mới ?
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài
c.Vai trò của cách li địa lí
Cách li địa lí ảnh hưởng đến sự giao phối và sự trao đổi gen giữa các quần thể, đó là ảnh hưởng thế nào?
Điều đó có tác dụng gì đến sự sai khác giữa các quần thể trong quá trình tiến hóa ?
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài
c.Vai trò của cách li địa lí
- Ví dụ: trên quần đảo Galapagos có 13 loài chim sẻ. Theo Đacuyn chúng được tiến hóa từ một ít cá thể của một loài di cư từ đất liền ra đảo
Các loài chim sẻ Đacuyn trên quần đảoGalapagos
Theo Đacuyn, 13 loài chim sẻ đã tiến hóa trên quần đảo Galapagos có tổ tiên từ lục địa Nam Mỹ hoặc Trung Mỹ đến chiếm cứ các đảo. Con cháu của loài đến chiếm cứ đã cách li địa lí, theo thời gian đã thay đổi rất nhiều và trở nên khác xa với tổ tiên của chúng ở lục địa và hình thành nên các loài mới.
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài
c.Vai trò của cách li địa lí
- Hình thành loài trãi qua nhiều giai đoạn trung gian:
Quần thể gốc
Quần thể A
Quần thể B
Nòi B
Nòi A
Loài phụ A
Loài phụ B
Loài A
Loài B
CLTN tích luỹ ĐB và BDTH theo hướng mới
Loài A
Loài B
Chướng ngại địa lí
Sơ đồ động của quá trình hình thành loài bằng con đường địa lý
Quần thể ban đầu
Dưới tác dụng của các nhân tố tiến hóa, mỗi quần thể tích lũy các đột biến khác nhau do chọn lọc tự nhiên theo các hướng khác nhau ở những môi trường sống khác nhau Có sự khác biệt về tần số các alen và thành phần kiểu gen giữa các quần thể.
Cách li sinh sản giữa các quần thể hình thành loài mới
Cách li địa lí ngăn cản sự giao phối giữa các cá thể của các quần thể khác nhau duy trì và thúc đẩy sự phân hóa về tần số các alen và thành phần kiểu gen của các quần thể
Cách li sinh sản
Loài mới
Loài mới
1. Vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài
2. Thí nghiệm chứng minh quá trình hình thành loài bằng cách li địa lí:
Hãy mô tả thí nghiệm của Dodd và nêu kết quả của thí nghiệm ? Em có nhận xét gì về kết quả của thí nghiệm?
Sự cách li về mặt địa lí và sự khác biệt về điều kiện sống đã làm xuất hiện sự cách li về tập tính giao phối dẫn đến cách li sinh sản giữa 2 quần thể ruồi.
Hiện tượng trên được giải thích như thế nào?
Nắm vững phần ghi nhớ SGK
- Hoàn thành các phiếu học tập sau:
Phiếu học tập số 1
Câu hỏi: vận dụng lí luận nêu trên(sự hình thành loài bằng con đường địa lí) giải thích quá trình hình thành 13 loài chim sẻ ở quần đảo Galapagos mà Đacuyn đã nêu trên
Gợi ý:
+ Các chim sẻ di cư đó tối thiểu phải sống ở bao nhiêu đảo biệt lập, các đảo đó có điều kiện sinh thái so với nhau và so với đất liền thế nào?
+ Sống trong điều kiện sinh thái mới CLTN tích lũy đột biến và biến dị tổ hợp của các quần thể ở 13 đảo như thế nào?
+ Các quần thể ở các đảo và quần thể gốc ở đất liền cách li địa lí đã ảnh hưởng gì đến mối quan hệ giao phối giữa các quần thể và điều ấy làm cho sự sai khác giữa chúng dần dần sẽ trở nên như thế nào?
+ Sự sai khác giữa các quần thể và với quần thể gốc đạt đến mức nào thì tạo nên 13 loài mới?
Nhóm I và II
Phiếu học tập số 2
Câu hỏi: giải thích quá trình hình thành loài trên hình 29SGK
Gợi ý: giải thích quá trình từ loài A hình thành loài B:
+ Một nhóm cá thể loài A di cư ra đảo hình thành quần thể mới có điều kiện sinh thái thế nào so với ở quần thể gốc ?
+ Sống trong điều kiện sinh thái mới, tích lũy đột biến và biến dị tổ hợp của quần thể ở đảo theo chiều hướng thế nào ?
+ Sự cách li địa lí đã ảnh hưởng gì đến sự giao phối giữa quần thể ở đảo với loài A, điều đó ảnh hưởng đến sự sai khác giữa quần thể ở đảo với loài A theo thời gian thế nào ?
+ Khi sự sai khác đạt đến mức nào sẽ tạo nên loài B ?
+ Với lí luận tương tự để giải thích quá trình từ loài B hình thành nên loài C,D
Nhóm III và IV
Phiếu học tập số 3
Câu hỏi: tại sao trên các đảo đại dương lại hay tồn tại các loài đặc hữu(loài chỉ có ở một nơi mà không có ở nơi nào khác trên trái đất)?
Gợi ý:
+ Điều kiện sinh thái ở đảo đại dương so với các nơi khác trên trái đất ?
+ Với điều kiện sinh thái ở các đảo đại dương mức độ tác động của các nhân tố tiến hóa đối với các sinh vật di cư tới đảo thế nào, điều đó ảnh hưởng gì tới tần số các alen và tần số các kiểu gen của quần thể
+ CLTN đã đưa đến kết quả gì về sự tích lũy các đột biến và biến dị tổ hợp đối với điều kiện sống đặc biệt của đảo ?
+ Ngoài các lí do trên thì sự di - nhập gen của sinh vật ở các đảo đại dương thế nào mà có các loài đặc hữu ?
Nhóm V và VI
Phiếu học tập số 1
Câu hỏi: vận dụng lí luận nêu trên(sự hình thành loài bằng con đường địa lí) giải thích quá trình hình thành 13 loài chim sẻ ở quần đảo Galapagos mà Đacuyn đã nêu trên
Gợi ý:
+ Các chim sẻ di cư đó tối thiểu phải sống ở bao nhiêu đảo biệt lập, các đảo đó có điều kiện sinh thái so với nhau và so với đất liền thế nào?
+ Sống trong điều kiện sinh thái mới CLTN tích lũy đột biến và biến dị tổ hợp của các quần thể ở 13 đảo như thế nào?
+ Các quần thể ở các đảo và quần thể gốc ở đất liền cách li địa lí đã ảnh hưởng gì đến mối quan hệ giao phối giữa các quần thể và điều ấy làm cho sự sai khác giữa chúng dần dần sẽ trở nên như thế nào?
+ Sự sai khác giữa các quần thể và với quần thể gốc đạt đến mức nào thì tạo nên 13 loài mới?
Nhóm I và II
Trả lời:
+ Các chim di cư tới 13 đảo có các điều kiện sinh thái khác nhau và khác với quần thể ở đất liền
+ Trong điều kiện sinh thái khác nhau các quần thể chim ở các đảo tích lũy đột biến và biến dị tổ hợp theo hướng khác nhau
+ Do cách li địa lí làm cho các quần thể cách li giao phối vì thế ngày càng khác xa nhau
+ Sự sai khác giữa các quần thể và với quần thể gốc khi đạt đến mức cách li sinh sản thì tạo ra 13 loài mới
Phiếu học tập số 2
Câu hỏi: giải thích quá trình hình thành loài trên hình 29SGK
Gợi ý: giải thích quá trình từ loài A hình thành loài B:
+ Một nhóm cá thể loài A di cư ra đảo hình thành quần thể mới có điều kiện sinh thái thế nào so với ở quần thể gốc ?
+ Sống trong điều kiện sinh thái mới, tích lũy đột biến và biến dị tổ hợp của quần thể ở đảo theo chiều hướng thế nào ?
+ Sự cách li địa lí đã ảnh hưởng gì đến sự giao phối giữa quần thể ở đảo với loài A, điều đó ảnh hưởng đến sự sai khác giữa quần thể ở đảo với loài A theo thời gian thế nào ?
+ Khi sự sai khác đạt đến mức nào sẽ tạo nên loài B ?
+ Với lí luận tương tự để giải thích quá trình từ loài B hình thành nên loài C,D
Nhóm III và IV
Trả lời:
+ Một nhóm cá thể loài A trên đất liền di cư ra đảo liền kề có các điều kiện sinh thái mới
+ Trong điều kiện sinh thái mới CLTN tích lũy các đột biến và biến dị tổ hợp theo hướng mới
+ Do cách li địa lí mà quần thể đã biến đổi không giao phối với loài A làm cho sự sai khác giữa chúng ngày càng sâu sắc và khi đạt đến mức cách li sinh sản thì hình thành nên loài B
+ Từ loài B hình thành 2 loài C,D cũng được giải thích tương tự
+ Một nhóm cá thể loài C di cư sang đảo có loài B và D sinh sống
Phiếu học tập số 3
Câu hỏi: tại sao trên các đảo đại dương lại hay tồn tại các loài đặc hữu(loài chỉ có ở một nơi mà không có ở nơi nào khác trên trái đất)?
Gợi ý:
+ Điều kiện sinh thái ở đảo đại dương so với các nơi khác trên trái đất ?
+ Với điều kiện sinh thái ở các đảo đại dương mức độ tác động của các nhân tố tiến hóa đối với các sinh vật di cư tới đảo thế nào, điều đó ảnh hưởng gì tới tần số các alen và tần số các kiểu gen của quần thể
+ CLTN đã đưa đến kết quả gì về sự tích lũy các đột biến và biến dị tổ hợp đối với điều kiện sống đặc biệt của đảo ?
+ Ngoài các lí do trên thì sự di - nhập gen của sinh vật ở các đảo đại dương thế nào mà có các loài đặc hữu ?
Nhóm V và VI
Trả lời:
+ Ban đầu chỉ một ít cá thể di cư tới đảo, điều kiện sinh thái ở đảo đại dương khác với các nơi khác trên trái đất
+ Điều kiện sinh thái đặc biệt trên đảo làm cho sự tác động của các nhân tố tiến hóa đối với sinh vật sống trên đảo diễn ra rất mạnh mẽ làm cho vốn gen của nhóm cá thể di cư ra đảo biến đổi rất nhanh chóng .
+ CLTN, tích lũy các đột biến và biến dị tổ hợp thích nghi với điều kiện sống đặc biệt trên đảo
+ Mặt khác không có sự di - nhập gen nên các sinh vật trên đảo đảo hình thành nên các đặc điểm thích khác biệt với các nơi khác trên Trái Đất
Làm các bài tập SGK và sách bài tập
Chuẩn bị bài mới : Bài 30: Quá trình hình thành loài ( Tiếp)