Bài 29. Cấu trúc các loại virut

Theo số liệu tình hình nhiễm HIV trên thế giới và Việt nam như sau
Số người nhiễm HIV đang còn sống: 40 triệu người Trong đó người lớn 37 Triệu người; Trẻ em <15 tuổi là 2.5 triệu người
Số người nhiễm trong năm 2003 là 3 triệu trong đó người lớn là 2.5 triệu; Trẻ em <15 tuổi là 500 nghìn
Việt nam tính đến 31-03-2003 số người nhiễm 73 660; chuyển sang AIDS 11254; Số chết do AIDS 6325
Vậy virut là gì? Cấu trúc như thế nào? Phương thức sống ra sao?
Chương III
Virut - Bệnh truyền nhiễm và Miễn dịch
Tiết 30
Cấu trúc các loại virut
Đặc điểm chung của virut
Theo dõi thí nghiệm của Ivanopxki (1892)
Thí nghiệm của Ivanôpxki (năm 1892)
Dịch lọc

Nhiễm vào lá cây lành
Soi dưới kính hiển vi quang học
Nuôi trên môi trường thạch
Không thấy mầm bệnh
Không thấy khuẩn lạc
Cây vẫn bị bệnh
Gọi mầm bệnh là
virut
Lá cây thuốc lá
bị bệnh

Dịch chiết

Nghiền
Lọc qua nến lọc vi khuẩn

Qua thí nghiệm trên, em có nhận xét gì về kích thước của virut ?
Rất nhỏ bé, nhỏ hơn rất nhiều so với kích thước của vi khuẩn.
Thí nghiệm của Ivanopxki (1892)
1. Kích thước của virut
- Rất nhỏ bé: Khoảng 10 –100nm (1nm=10-4A0 = 10-6mm)
Chỉ có thể quan sát bằng kính hiển vi điện tử
Virut lớn nhất = 1/10 kích thước Vi khuẩn
Virut nhỏ nhất = 1/100 kích thước Vi khuẩn
Kết luận
2. Hình dạng của virut
Qua quan sát em thấy virut có những hình dạng nào?
Quan sát hình thái một số virut sau
Gồm 3 dạng cơ bản
Hình trụ xoắn
Hình khối
Dạng phối hợp
Kết luận về hình thái của virut:
Virut có 3 dạng hình thái cơ bản:
- Hình trụ xoắn: Capsome sắp xếp theo chiều xoắn của axit nucleic
- Hình khối: Capsome sắp xếp theo hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều hoặc dạng khối cầu
- Hình phức hợp: Ví dụ phge đầu cấu trúc khối đuôi có cấu trúc trụ xoắn
Hình dạng của virut do yếu tố nào qui định?
Hình dạng do cấu trúc của virut qui định
3. Cấu trúc của virut
Quan sát sơ đồ cấu trúc của virut
Qua quan sát em thấy virut được cấu tạo bởi những thành phần nào? Bản chất mỗi thành phần là gì?

Lõi( bộ gen): Axit Nuclêic
Vỏ (capsit): Prôtêin
Phức hợp gồm axit nuclêic và prôtêin được gọi là Nuclêôcapsit
Bộ gen của virut có thể là ADN hoặc ARN,
1 sợi hoặc 2 sợi
Bộ gen của sinh vật nhân chuẩn luôn là ADN 2 sợi
Bộ gen của virut có điểm gì sai khác so với so với bộ gen của sinh vật nhân chuẩn?
Bộ gen của virut
Bộ gen của sinh vật nhân chuẩn
a. Cấu tạo chung
Virut có cấu tạo gồm hai thành phần
Lõi: Là một phân tử axit nucleic
Bộ gen của virut có thể là AND hoặc ARN
Vỏ (capsit): Bằng protein
Capsit được cấu tạo từ các đơn vị là capsome
Kích thước của virut phụ thuộc vào số lượng capsome
Sự kết hợp giữa axit nucleic và protein gọi là NucleoCapside
Kết luận
Virut có những dạng cấu tạo nào?
b. Các dạng cấu tạo
Quan sát sơ đồ sau. Hãy cho biết virut có những dạng cấu tạo nào?
Virut trần (dạng đơn giản):
Cấu tạo chỉ có lõi và vỏ capsit
Virut có vỏ bọc (dạng phức tạp)
lớp lipit kép và prôtêin tương tự màng sinh chất? bảo vệ virut.
làm nhiệm vụ kháng nguyên, giúp virut bám trên bề mặt tế bào.
Vỏ ngoài của virut có bản chất là gì? Nó có tác dụng gì?
Gai glycôprôtêin có tác dụng gì ?
Virut có vỏ bọc
Virut đã được coi là một cơ thể sống chưa, vì sao?
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên chưa được gọi là cơ thể mà chỉ được coi là một dạng sống đặc biệt , gọi là hạt virut hay virion.
Chúng chỉ có cấu tạo tương đương với một Nhiễm sắc thể
Hạt virut có cấu tạo tương đương với loại cấu trúc nào trong tế bào sinh vật nhân chuẩn?
Kết luận
Dạng cấu tạo trần (dạng đơn giản):
Virut cấu tạo chỉ có lõi và vỏ capside (giống cấu tạo chung)
Dạng có vỏ bọc (cấu tạo phức tạp):
Có vỏ bọc bên ngoài vỏ capsit và trên có gắn các gai Glycoprotein.
+ Vỏ ngoài có cấu tạo gồm lipit và protein giống như màng nguyên sinh chất, có chức năng bảo vệ
+ Gai glycoprotein có chức năng kháng nguyên, giúp virut bám trên bề mặt tế bào.
Với cấu tạo như vậy virut có phương thức sống như thế nào?
4. Phương thức sống
? Kí sinh bắt buộc trong tế bào chủ
Vật chủ mà virut ký sinh có thể là những sinh vật nào ? Cho ví dụ?
Tế bào chủ
Động vật
Thực vật
Vi sinh vật
Virut H5N1,virut dại.
Virut khoai tây,cà chua.
Phage T2, T4 của E.Coli.
Thí nghiệm của Ivanôpxki (năm 1892)
Giai do?n n�o th? hi?n rừ ho?t d?ng s?ng c?a virut?
Có thể nuôi virut trên môi trường nuôi cấy nhân tạo như vi khuẩn được không?
Không, bắt buộc phải nuôi virut trong tế bào sống
Nghiên cứu thí nghiệm của Franken và Conrat (1957) trang 116.
Vì sao virut phân lập được không phải là virut chủng B ?
Qua thí nghiệm cho thấy thành phần cấu tạo nào của virut có vai trò quyết định?
Axit nucleic có vai trò quyết định
Qua thí nghiệm ta có thể kết luận gì về đặc điểm sống của virut?
- Ở ngoài tế bào chủ virut biểu hiện như thể vô sinh
- Chỉ trong tế bào chủ virut mới biểu hiện như một dạng sống
Vậy virut là gì?
- Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
- Chúng chỉ gồm hai thành phần chính: Lõi là axit nucleic và Vỏ là protein
- Virut sống kí sinh bắt buộc trong tế bào vật chủ được gọi là hạt virut hay Virion
Có những tiêu chuẩn nào để phân loại virut?
II. PHÂN LOẠI VIRUT
Có thể phân loại virut dựa vào 4 tiêu chuẩn sau:
- Căn cứ vào loại axit nucleic: Virut AND hoặc Virut ARN
- Căn cứ vào hình dạng: Hình khối; Hình trụ; Hình phức hợp
- Căn cứ vào có vỏ hay không có vỏ: Virut trần hay Virut có vỏ
- Căn cứ vào tế bào vật chủ: Virut động vật; virut thực vật hay phage
Củng cố bài học
Hoàn thành phiếu học tập sau bằng điền vào bảng:
(+) Có
(-) Không
-
+
-
-
-
+
-
+
+
+
Bài tập về nhà
Dựa vào kiến thức bài học và nghiên cứu tài liệu hoàn thành bài tập sau bằng điền vào bảng dấu
(+) Có
(-) Không

Em biết gì về dịch cúm gia cầm?
Tình hình dịch cúm gia cầm ở Việt nam được mô tả ở bản đồ sau:
(Màu đỏ biểu thị vùng có dịch)