Bài 29. Cấu trúc các loại virut

Vi rút và bệnh truyền nhiễm
Chương III
Tiết 30
Cấu trúc các loại Virut
khái niệm
1. Sự phát hiện ra vi rút
Thí nghiệm của Ivanôpxki (năm 1892)
Dịch lọc

Nhiễm vào lá cây lành
Soi dưới kính hiển vi quang học
Nuôi trên môi trường thạch
Không thấy mầm bệnh
Không thấy khuẩn lạc
Cây vẫn bị bệnh
Gọi mầm bệnh là
virut
Lá cây thuốc lá
bị bệnh

Dịch chiết

Nghiền
Lọc qua nến lọc vi khuẩn

Qua thí nghiệm trên, em có nhận xét gì về kích thước của virut ?
Rất nhỏ bé, nhỏ hơn rất nhiều so với kích thước của vi khuẩn.
2. Khái niệm về vi rút
+ Từ phát hiện ra vi rút, em có nhận xét gì về đặc điểm chung của vi rút?( kích thước, cấu tạo, cách dinh dưỡng)?
-Vi rút là 1 thực thể rất nhỏ bé chưa có cấu tạo tế bào.
- Kích thước rất nhỏ bé: từ 10 nm – 100 nm (1 nm = 1/1.000.000 mm)
 Chỉ có thể quan sát được dưới KHV điện tử
Virut lớn nhất = 1/10 vi khuẩn E.Coli
Virut nhỏ nhất = 1/100 vi khuẩn E.Coli
- Vi rút gồm 2 phần: Vỏ là protêin và lõi là axitnuclêic
- Vi rút sống kí sinh bắt buộc trên tế bào vật chủ
Một số Virut thường gặp
Tại sao virut lại có hình dạng như vậy ? Hình dạng của virut phụ thuộc vào đặc điểm nào ?
Hình dạng virut phụ thuộc vào cấu tạo của virut
3. Cấu tạo của Virut
? Virut được cấu tạo gồm những thành phần nào ? ? Bản chất của các thành phần đó là gì??
a. Cấu tạo chung: 2 phần
Lõi( bộ gen): Axit Nuclêic
Vỏ (capsit): Prôtêin
Phức hợp gồm axit nuclêic và prôtêin được gọi là Nuclêôcapsit
- Vỏ capsit được cấu tạo từ những đơn vị nhỏ hơn là capsome.
- Virut càng lớn, số lượng capsome càng nhiều
Vỏ (capsit) của virut
Vỏ capsit của virut được cấu tạo như thế nào?
Kích thước của virut và số lượng capsome có quan hệ với nhau như thế nào ?
Bộ gen của virut cú thể là ADN hoặc ARN,
1 sợi hoặc 2 sợi
Bộ gen của sinh vật nhõn chuẩn luụn là ADN 2 sợi
Bộ gen của virut cú điểm gỡ sai khỏc so với so với bộ gen của sinh vật nhõn chuẩn?
Bộ gen của virut
Bộ gen của sinh vật nhõn chuẩn
b. Các dạng cấu tạo
virut chỉ có cấu tạo gồm lõi và vỏ capsit (giống cấu tạo chung)
có lớp vỏ bọc bao bên ngoài vỏ capsit, trên có gắn các gai glycôprôtêin
Virut trần (virut đơn giản)
Virut có vỏ bọc (virut phức tạp)
Dựa vào hình trên, hãy cho biết: Virut có thể có các dạng cấu tạo nào? Đặc điểm của các dạng cấu tạo đó?
lớp lipit kép và prôtêin tương tự màng sinh chất bảo vệ virut.
làm nhiệm vụ kháng nguyên, giúp virut bám trên bề mặt tế bào.
Vỏ ngoài của virut có bản chất là gì? Nó có tác dụng gì?
Gai glycôprôtêin có tác dụng gì ?
Virut có vỏ bọc
Virut đã được coi là một cơ thể sống chưa, vì sao?
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên chưa được gọi là cơ thể mà chỉ được coi là một dạng sống đặc biệt , gọi là hạt virut hay virion.
Chúng chỉ có cấu tạo tương đương với một Nhiễm sắc thể
Một số Virut thường gặp
II. hình thái
 Chủ yếu gồm 3 loại cấu trúc
1.Cấu trúc xoắn
2.Cấu trúc khối
3. Cấu trúc phối hợp
Khối đa diện
Khối cầu
- Mỗi vi rút được gọi là hạt
Học sinh thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập với nội dung:"Phân biệt các dạng hình thái cấu trúc của virut và nêu ví dụ"
Cấu trúc xoắn
Cấu trúc khối
Cấu trúc hỗn hợp
Đặc điểm
Ví dụ
Một số Virut thường gặp
Cấu trúc xoắn
Cấu trúc khối
Cấu trúc hỗn hợp
Đặc điểm
Ví dụ
Đáp án phiếu học tập
Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic, tạo cho virut có dạng hình que, hình sợi hoặc hình cầu
Cap sôme sắp xếp theo hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều.
Dạng cấu trúc phối hợp giữa cấu trúc xoắn và cấu trúc khối.Đầu có cấu trúc khối, đuôi có cấu trúc xoắn.
- Dạng xoắn que: virut khảm thuốc lá, virút bệnh dại..
- Dạng xoắn cầu:virut cúm, virut sợi...
Virut gây bại liệt...
Thể thực khuẩn (phagơ T2)...
Với cấu tạo như vậy, phương thức sống của virut sẽ như thế nào ?
* Phương thức sống
 Kí sinh bắt buộc trong tế bào chủ
Vật chủ mà virut ký sinh có thể là những sinh vật nào ? Cho ví dụ?
Tế bào chủ
Động vật
Thực vật
Vi sinh vật
Virut H5N1,virut dại…
Virut khoai tây,cà chua…
Phage T2, T4 của E.Coli…
Thí nghiệm của Ivanôpxki (năm 1892)
Trong thí nghiệm của Ivanopski, giai đoạn nào cho thấy rõ phương thức sống của virut ?
Có thể nuôi virut trên môi trường nuôi cấy nhân tạo như vi khuẩn được không?
Không, bắt buộc phải nuôi virut trong tế bào sống
Thí nghiệm của Franken và Conrat
Tại sao virut phân lập được không phải là virut chủng B?
Thí nghiệm này nói lên vai trò quyết định của thành phần nào, axit nuclêic hay vỏ Prôtêin ?
Axit nuclêic có vai trò quyết định, quy định mọi đặc điểm của virut.
Nghiên cứu SGK và cho biết, Franken và Conrat đã tiến hành thí nghiệm như thế nào?
Thí nghiệm của Franken và Conrat
Khi ở ngoài tế bào chủ, chúng biểu hiện đặc tính như một thể vô sinh hay hữu sinh?
ở ngoài tế bào chủ, virut biểu hiện như một thể vô sinh.
Thí nghiệm của Franken và Conrat
Khi tồn tại trong tế bào chủ (nhiễm vào lá cây), biểu hiện của virut như thế nào?
Chúng biểu hiện như một thể hữu sinh, có thể nhân lên, tạo thế hệ virut mới có đầy đủ đặc điểm di truyền của virut ban đầu.
Em có đồng ý với ý kiến cho rằng virut là thể vô sinh?
Qua thí nghiệm này, ta có thể kết luận gì về đặc điểm sống của virut khi chúng tồn tại bên trong hoặc bên ngoài tế bào?
 Kết luận về đặc điểm sống của virut
ở ngoài tế bào chủ, virut biểu hiện như một thể vô sinh
Chỉ khi ở trong tế bào chủ, virut mới hoạt động như một thể sống.
Phải chăng virut là sinh vật gây bệnh có kích thước nhỏ nhất? Còn có tác nhân gây bệnh nào có kích thước nhỏ hơn cả virut hay không?
Virôit và bệnh do virôit
Virôit (ARN)
Bệnh củ khoai tây hình thoi
Priôn và bệnh do Priôn
III. Phân loại virut
Dựa trên những kiến thức đã học, ta có thể phân loại virut dựa trên những tiêu chuẩn nào ?
 Có thể phân loại dựa trên 4 tiêu chuẩn:
Căn cứ vào loại axit nuclêic ( virut ADN, virut ARN)
Căn cứ vào hình dạng (Trụ, khối, hỗn hợp)
Căn cứ vào có hay không có vỏ ngoài( VR đơn giản, VR phức tạp)
Căn cứ vào tế bào chủ mà virut kí sinh( VR ĐV, VR TV, VR VSV)
Từ những kiến thức trên,em hãy hoàn thành bài tập về khái niệm virut bằng cách điền từ thích hợp vào chỗ trống.
Câu hỏi và bài tập
Virut là một ………… vô cùng đơn giản, không có…………..
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là …… và lõi là …….. .
Virut sống ……………… trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật… được gọi là ……. hay …….
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ…….
 Khái niệm về virut
Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là .. và lõi là .... .
Virut sống ...... trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là ... hay ...
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ...
? Khái niệm về virut
Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic .
Virut sống ....... trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là ... hay ....
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ....
? Khái niệm về virut
Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic .
Virut sống ký sinh bắt buộc trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là hạt virut hay virion.
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ 10- 100 nm.
? Khái niệm về virut
Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic .
Virut sống ký sinh bắt buộc trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là hạt virut hay virion.
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ ...
? Khái niệm về virut
Bài tập
Từ những kiến thức đã học, hãy so sánh sự khác biệt giữa virut và vi khuẩn bằng cách điền từ "có" hoặc "không" vào bảng dưới đây
Không
Có
Không
Không
Không
Có
Không
Có
Có
Có
Bài tập về nhà
Làm các bài tập trong SGK
Đọc trước bài 44: Sự nhân lên của Virut trong tế bào bệnh AIDS
Chúc các thầy cÔ giáo mạnh khoẻ và hạnh phúc
chúc các em học tập tốt