Bài 29. Cấu trúc các loại virut

Tác nhân gây bệnh:
Virut
Bệnh bò điên
Bệnh cúm gà H5N1
Virut
Chương 3
VÀ CÁC BỆNH TRUYỀN NHIỄM
Từ cổ xưa cách đây 1500 năm trước CN, người ta đã tìm thấy bằng chứng về các bệnh bại liệt, bệnh dại, bệnh đậu mùa ở Ai Cập, Hy Lạp, Ấn Độ và Trung Hoa.
Bệnh đậu mùa ở Ấn Độ và bệnh dại ở Trung Hoa
1892 nhà sinh lý thực người Nga Dimitri Ivanopxkii đã tìm ra nguyên nhân gây bệnh đốm thuốc lá bằng thí nghiệm rất đơn giản sau đây:
Cây thuốc lá bị bệnh ĐTL
Dịch lọc

Nhiễm vào cây thuốc lá lành
Nuôi cấy trên MT thạch
Không thấy gì
Không thấy khuẩn lạc
Tác nhân gây bệnh được gọi là virut, chúng có kích thước nhỏ hơn rất nhiều so với Vi khuẩn
Dịch chiết



Ép
Lọc qua màng lọc VK
Quan sát dưới kính hiển vi
Cây bị bệnh ĐTL
Năm 1935 Wendel M.Stanley đã thông báo gây chấn động rằng ông đã kết tinh được virut đốm thuốc lá khiến người ta nghi ngờ bản chất sống của virut.
Vào những năm 40 của thế kỷ này, sự ra đời của kính hiển vi điện tử và việc tìm ra phương pháp nuôi cấy virut trong bình nuôi cấy mô tế bào giúp con người nhận biết được hình thái, cấu trúc và bản chất của virut.
Bài 29: CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT
B.I.O 10
I. KHÁI NIỆM VIRUT
Nghiên cứu phần giới thiệu chung về virut hãy cho biết virut có đặc điểm về tổ chức, kích thước, thành phần và phương thức sống như thế nào?
Virut là thực thể di truyền:
- Thực thể chưa có cấu tạo tế bào.
- Có kích thước siêu nhỏ (tính bằng nm).
- Có cấu tạo đơn giản chỉ gồm lõi (axitnucleic) và vỏ (protein).
- Sống kí sinh nội bào bắt buộc.
Virut có kích thước rất nhỏ: từ 10 -100 nm.
Virut nhỏ nhất = 1/100 vi khuẩn E. coli
(virut bại liệt đường kính 10Ao)
Virut lớn nhất = 1/10 vi khuẩn E. coli
(virut đậu mùa đường kính 300Ao)
(1mm3 có thể chứa 10 vạn tỷ virut)
Vậy, để đo kích thước của VR người ta dùng các phương pháp sau :

Đo trực tiếp trên kính hiển vi điện tử.
Dùng phương pháp li tâm siêu tốc.
Cho qua màng lọc khi biết trước kích thước lỗ màng.
? Virut được cấu tạo gồm những thành phần nào ?
? Bản chất của các thành phần đó là gì??
* Cấu tạo chung: 2 phần
- Lõi( bộ gen): Axit Nuclêic
- Vỏ (capsit): Prôtêin
* Phức hợp gồm axit nuclêic và prôtêin được gọi là Nuclêôcapsit
II. CẤU TẠO
a. Phần lõi (axit nucleic)
Bộ gen (ARN)
VR đốm thuốc lá
Adeno virut
Tế bào Eucaryote
 Bộ gen của virut chỉ chứa một trong 2 loại axit nucleic có thể là ADN hoặc ARN (1 sợi hoặc 2 sợi).
- Vỏ capsit được cấu tạo từ những đơn vị nhỏ hơn là capsome.
- Virut càng lớn, số lượng capsome càng nhiều
b. Phần vỏ Prôtêin (capsit)
Vỏ capsit của virut được cấu tạo như thế nào?
Kích thước của virut và số lượng capsome có quan hệ với nhau như thế nào ?
a. Phần lõi (axit nucleic)
- Chức năng: bao bọc a.nu để bảo vệ
Chức năng của phần vỏ?
Dựa vào hình trên, hãy cho biết: Virut có thể có các dạng cấu tạo nào? Đặc điểm của các dạng cấu tạo đó?
Virut trần
(virut đơn giản)
Virut có vỏ bọc
(virut phức tạp)
lớp lipit kép và prôtêin tương tự màng sinh chất
 bảo vệ virut.
làm nhiệm vụ kháng nguyên, giúp virut bám trên bề mặt tế bào.
Vỏ ngoài của virut có bản chất là gì? Nó có tác dụng gì?
Gai glycôprôtêin có tác dụng gì ?
Virut có vỏ bọc
Virut đã được coi là một cơ thể sống chưa, vì sao?
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên chưa được gọi là cơ thể mà chỉ được coi là một dạng sống đặc biệt , gọi là hạt virut hay virion.
Chúng chỉ có cấu tạo tương đương với một
Nhiễm sắc thể
Hạt virut có cấu tạo tương đương với loại cấu trúc nào trong tế bào sinh vật nhân chuẩn?
MỘT SỐ VIRUT THƯỜNG GẶP
Dựa vào hình dạng, ta có thể phân chia virut thành những loại nào?
1. Cấu trúc xoắn
2. Cấu trúc khối
3. Cấu trúc hỗn hợp
Khối đa diện
Khối cầu
Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axít nuclếic.
Capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều.
Đầu có cấu trúc khối chứa axit nuclêic, đuôi có cấu trúc xoắn.
III. HÌNH THÁI
Có 3 dạng hình thái cơ bản sau :
Hãy chỉ dạng cấu trúc của các loại Virut sau?
A
B
C
Cấu trúc xoắn
Cấu trúc khối
Cấu trúc hỗn hợp
Hình dạng virut phụ thuộc vào
cấu tạo của virut
Tại sao virut lại có hình dạng như vậy ? Hình dạng của virut phụ thuộc vào yếu tố nào ?
Thí nghiệm của Franken và Conrat
Nghiên cứu SGK và cho biết, Franken và Conrat đã tiến hành thí nghiệm như thế nào?
Thí nghiệm của Franken và Conrat ở 2 chủng virut A và B:
ARN chủng A + Protein chủng B
Virut lai (mang ARN của chủng A và Protein của chủng B)
Nhiễm vào cây
Virut nhân lên
Chủng virut A
Tại sao virut phân lập được không phải là chủng B? Thành phần nào quyết định khả năng nhân lên của virut?
Thí nghiệm của Franken và Conrat
Axit nuclêic có vai trò quyết định, quy định mọi đặc điểm của virut.
Em có đồng ý với ý kiến cho rằng virut là thể vô sinh?
Theo em, có thể nuôi vi khuẩn trên môi trường nhân tạo như nuôi vi khuẩn được không?
So sánh sự khác biệt giữa virut và vi khuẩn bằng cách điền có ( + ) hoặc không ( - )
BÀI TẬP CỦNG CỐ
+
-
Sinh sản độc lập
+
-
Chứa ribôxôm
+
-
Chứa cả AND và ARN
-
+
Chỉ chứa AND hoặc ARN
+
-
Cấu tạo tế bào
VI KHUẨN
VIRUT
TÍNH CHẤT
BÀI TẬP CỦNG CỐ
* Virut là một …………...vô cùng đơn giản, không có ......................
* Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là ……. ….và lõi là ………… .
* Virut sống ................................trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật, được gọi là …………hay .......
* Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ ………
dạng sống
cấu tạo tế bào
prôtêin
Axít nuclêic
Ký sinh bắt buộc
Điền từ thích hợp vào chỗ trống
10 – 100 nm
virion
hạt virut
? PHÂN LOẠI VIRUT
 Có thể phân loại dựa trên 4 tiêu chuẩn:
1. Căn cứ vào loại axit nuclêic ( virut ADN, virut ARN)
2. Căn cứ vào hình dạng (Trụ, khối, hỗn hợp)
3. Căn cứ vào có hay không có vỏ ngoài( VR đơn giản, VR phức tạp)
4. Căn cứ vào tế bào chủ mà virut kí sinh( VR ĐV, VR TV, VR VSV)