Bài 28. Tia X

+ Câu hỏi kiểm tra:
Câu1: Chọn câu đúng.
Tia hồng ngoại có
A. bước sóng lớn hơn so với ánh sáng nhìn thấy.
B. bước sóng nhỏ hơn so với ánh sáng nhìn thấy.
C. bước sóng nhỏ hơn so với tia tử ngoại.
D. tần số lớn hơn so với tia tử ngoại.


Câu2: Chọn câu đúng.
Tia tử ngoại
A. không có tác dụng nhiệt.
B. cũng có tác dụng nhiệt.
C. không làm đen phim ảnh.
D. làm đen phim ảnh, nhưng không làm đen phim ảnh mạnh bằng ánh sáng nhìn thấy.

Câu 3: Chọn câu đúng.
Tia hồng ngoại là bức xạ
A. đơn sắc có màu hồng.
B. đơn sắc, không màu ở ngoài màu đỏ của quang phổ.
C. có bước sóng nhỏ hơn 400 nm.
D. có bước sóng từ 750 nm đến cỡ mm.

Câu 4: Chọn câu đúng.
Một vật phát được tia hồng ngoại ra môi trường chung quanh phải có nhiệt độ
A. cao hơn nhiệt độ môi trường.
B. trên 0 C.
C. trên 0 K.
D. trên 1000 C.

Câu 5: Chọn câu đúng.
Tia tử ngoại
A. không truyền qua được thạch anh.
B. kích thích sự phát quang của nhiều chất.
C. bị lệch trong điện trường và từ trường.
D. truyền được qua giấy, vải, gỗ.
TIA X
Ngày soan: 16-02-2009

I. Mục tiêu:
1. Kiến thức: Học sinh
- Nêu được cách tạo ra tia X và bản chất, tính chất của nó.
- Biết được một số ứng dụng quan trọng của tia X.
- Thấy được sự rộng lớn của phổ sóng điện từ.
2. Kĩ năng:
- Giải thích được một số hiện tượng xảy ra trong đời sống do tia X gây ra. Thấy được tác dụng tích cực của tia X đối với đời sống cùng một số ảnh hưởng xấu của tia X với con người và môi trường.
I.Phát hiện tia X: Mỗi khi 1 chùm tia Catốt đập vào vật rắn thì vật đó phát ra tia X.

II.Cách tạo ra tia X:
Giới thiệu ống Cu-lít-giơ.
+ Ống Cu-lít-giơ dùng tạo ra tia X.
- K có tác dụng làm cho các êlectron phóng ra từ FF’ đều hội tụ vào A.
- A được làm lạnh bằng một dòng nước khi ống hoạt động.
FF’ được nung nóng bằng một dòng điện  làm cho các êlectron phát ra.
Các êlectron phát ra chuyển động trong điện trường mạnh với v lớn đập vào A phát ra tia X.
III.Tìm hiểu về bản chất và tính chất của tia X.
1.Bản chất tia X:
- Nêu bản chất của tia X.
- Cho biết tia X có bước sóng trong khoảng nào?
- So sánh bước sóng tia X và tia tử ngoại.
+Bản chất tia X giống với tia tử ngoại là 1 sóng điện từ.

+Bước sóng tia X nằm trong khoảng 0,1A đến 10 nm

+Tia X có bước sóng nhỏ hơn rất nhiều so với tia tử ngoại.
2.Trình bày các tính chất và ứng dụng của tia X?
a.Các tính chất của tia X
Khả năng đâm xuyên. ( Hạn chế với kim loại có nguyên tử lượng lớn ).
Làm đen kính ảnh.
Làm phát quang 1 số chất.
Làm ion hóa không khí. Làm bức e ra khỏi bề mặt kim loại.
Tác dụng sinh lí.
Tóm lại tia X có đầy đủ các tính chất của tia tử ngoại đây là bằng chứng về sự đồng nhất của 2 loại tia này.
b.Các ứng dụng của tia X
Chụp điện (chụp X quang) thay cho quan sát trực tiếp bằng mắt. (Khả năng đâm xuyên và làm đen kính ảnh.)
Các ứng dụng của tia X
Phát hiện các vết nứt nhỏ trên bề mặt kim loại, các khuyết tật trong các vật đúc bằng kim loại. (tính chất phát quang 1 số chất)
Chữa bệnh ung thư nông. ( tác dụng sinh lí)
Nghiên cứu thành phần và cấu trúc của vật rắn.
Cảnh báo ảnh hưởng của tia X với môi trường
Do có tác dụng sinh lí, nên ngoài các công dụng nêu trên, tia X còn có tác hại rất mạnh đến sức khỏe con người và môi trường chung quanh. Do vậy chúng ta cần phải ý thức sâu sắc khi sử dụng loại tia này.




IV.Tìm hiểu về thang sóng điện từ.
Vì sao có sư đồng nhất giữa sóng điện từ và sóng ánh sáng?







Do sóng điện từ và sóng ánh sáng có cùng một số tính chất:
Cùng truyền được trong chân không với vận tốc C.
Tuân theo các định luật: truyền thẳng, phản xạ, khúc xạ. Sóng điện từ cũng giao thoa, nhiễu xạ và tạo được sóng dừng…
+ Nêu tên các sóng hoặc tia trong thang sóng điện từ theo thứ tự từ bước sóng lớn đến bước sóng nhỏ?

Theo thứ tự từ bước sóng lớn đến bước sóng nhỏ đó là:
Sóng vô tuyến, tia hồng ngoại,ánh sáng nhìn thấy, tia tử ngoại, tia X, tia gamma đều có cùng bản chất là sóng điện từ, chỉ khác nhau về tần số. Các sóng này tạo thành 1 phổ gọi là thang sóng điện từ.

Củng cố bài:
Nêu bản chất của tia X?
Nêu các tính chất của tia X?
Tia X có lợi hay có hại ?
Trình bày theo thứ tự các sóng trong thang sóng điện từ theo thứ tự từ nhỏ đến lớn?
Trắc nghiệm:
Câu1: Phát biểu nào sau đây không đúng?
Tia X và tia tử ngoại đều
A. có bản chất là sóng điện từ.
B. tác dụng mạnh lên kính ảnh.
C. kích thích 1 số chất phát quang.
D. bị lệch khi đi qua 1 điện trường mạnh.

Câu2: Chọn câu trả lời đúng.
Tia X được tạo ra khi
A. cho chùm electron bắn mạnh vào một kim loại khó nóng chảy có nguyên tử lượng lớn.
B. cho chùm electron bắn vào một kim loại.
C. chiếu tia tử ngoại vào bề mặt kim loại.
D. chiếu tia hồng ngoại vào bề mặt kim loại.

Câu3: Chọn câu trả lời đúng.

Cơ thể con người phát ra loại tia (bức xạ) nào dưới đây?

A. Tia X.
B. Ánh sáng nhìn thấy.
C. Tia hồng ngoại.
D. Tia tử ngoại.