Bài 28. Ôn tập truyện và kí

Tiết 118
ÔN TẬP TRUYỆN VÀ KÍ
Dế Mèn
Dế Trũi
Bọ Ngựa
Ếch
Nhái
Chuồn Chuồn
DẾ MÈN PHIÊU LƯU KÍ
Trò chơi: Xem tranh đoán tên tác phẩm
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
CHỢ NĂM CĂN
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
Vượt thác
LAO XAO
CÔ TÔ
CÂY TRE VIỆT NAM
1
Bài học đường đời đầu tiên (trích: chương I Dế Mèn phiêu lưu kí)
Tô Hoài (1920)
Truyện đồng thoại.
- Dế Mèn tự tả chân dung.
- Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt. Dế Mèn ân hận rút ra bài học đường đời đầu tiên.
I.HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC CÁC VĂN BẢN: 1/Hệ thống hóa nội dung, nghệ thuật các văn bản truyện kí hiện đại đã học:
1941
Nghệ thuật
+ Kể chuyện kết hợp với miêu tả.
+ Xây dựng hình tượng nhân vật Dế Mèn gần gũi với trẻ thơ
+ Sử dụng hiệu quả các phép tu từ.
+ Lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.
2
Sông nước Cà Mau (trích chương 18 Đất rừng phương Nam)
Đoàn Giỏi (1925 – 1989)
Truyện dài
Cảnh sắc phong phú vùng sông nước Cà Mau và cảnh chợ Năm Căn ồn ào, đông vui, tấp nập. Chợ họp ngay trên sông.
Nghệ thuật:
+ Miêu tả từ bao quát đến cụ thể.
+ Lựa chọn từ ngữ gợi hình, chính xác kết hợp với việc dùng các phép tu từ.
+ Sử dụng ngôn ngữ địa phương.
+ Kết hợp miêu tả và thuyết minh.
1957
3
Bức tranh của em gái tôi
Tạ Duy Anh (1959)
Truyện ngắn
Tài năng , tâm hồn trong sáng và lòng nhân hậu của cô em gái đã giúp người anh trai vượt lên lòng tự ái, đố kị tự ti của bản thân.
1999
Nghệ thuật:
+ Kể chuyện bằng ngôi thứ nhất tạo nên sự chân thật cho câu chuyện.
+ Miêu tả chân thực diễn biến tâm lí của nhân vật.
4
Vượt thác (trích chương 11 Quê nội)
Võ Quảng (1920 –2007)
Truyện dài
Tả lại hành trình vượt thác của con thuyền do dượng Hương Thư chỉ huy. Ca ngợi vẻ đẹp hùng vĩ, thơ mộng của thiên nhiên và con người lao động trên nền cảnh ấy.
Nghệ thuật:
+ Phối hợp miêu tả cảnh thiên nhiên và miêu tả ngoại hình, hành động của con người.
+ Sử dụng phép nhân hóa, so sánh phong phú và hiệu quả.
+ Lựa chọn các chi tiết miêu tả đặc sắc, chọn lọc.
+ Sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm và gợi nhiều liên tưởng.
1974
5
Buổi học cuối cùng
An-phông-xơ-đô-đê (1840 – 1897)
Truyện ngắn
Buổi học tiếng Pháp cuối cùng của lớp học trường làng An-dát bị quân Phổ chiếm đóng. Hình ảnh thầy Ha-men qua cái nhìn và tâm trạng của chú bé Phrăng.
Cuối thế kỉ 19
Nghệ thuật:
+ Kể chuyện bằng ngôi thứ nhất.
+ Xây dựng tình huống truyện độc đáo.
+ Miêu tả tâm lí nhân vật qua tâm trạng, suy nghĩ, ngoại hình.
+ Giọng kể chân thành, xúc động.
+ Sử dụng câu văn biểu cảm, từ cảm thán và các hình ảnh so sánh hay.
6
Cô Tô (trích tùy bút Cô Tô)
Nguyễn Tuân (1910 – 1987)
Kí

Vẻ tươi sáng, phong phú của cảnh thiên nhiên vùng đảo Cô Tô và cảnh sinh hoạt của con người trên đảo.
Nghệ thuật:
+ Khắc hoạ hình ảnh tinh tế, chính xác, độc đáo.
+ Tính từ gợi cảm chỉ màu sắc. ánh sáng sinh động.
+ So sánh độc đáo, mới lạ và từ ngữ giàu tính sáng tạo.
1976
7
Cây tre Việt Nam
Thép Mới (1925 – 1991)
Kí
Tre là người bạn thân của nhân dân Việt Nam. Tre anh hùng lao động, tre anh hùng chiến đấu và là biểu tượng cho đất nước con người Việt Nam.
1955
Nghệ thuật:
+ Kết hợp giữa chính luận và trữ tình.
+ Xây dựng hình ảnh phong phú, chọn lọc, vừa cụ thể vừa mang tính biểu tượng.
+ Sử dụng thành công các phép so sánh, nhân hóa, điệp ngữ.
+ Lựa chọn lời văn giàu nhạc điệu và có tính biểu cảm cao.
Nghệ thuật:
+ Kết hợp chính luận với trữ tình.
+ Miêu tả tinh tế, chọn lọc những hình ảnh tiêu biểu của từng miền với biểu hiện cảm xúc tha thiết, sôi nổi và suy nghĩ sâu sắc.
+ Cách lập luận của tác giả khi lí giải ngọn nguồn của lòng yêu nước lô-gíc và chặt chẽ.
9
Lao xao (trích Tuổi thơ im lặng)
Hồi kí tự truyện
Miêu tả bức tranh làng quê vào hè sôi động của thế giới các loài chim.
Duy Khán (1934 – 1995)
1985
Nghệ thuật:
+ Dùng từ gợi hình ảnh, màu sắc, hương vị: sử dụng nhân hóa, so sánh đặc sắc.
+ Nghệ thuật miêu tả sinh động, tự nhiên, hấp dẫn, kết hợp kể, tả, nhận xét, bình luận; các yếu tố văn hóa dân gian.
Tên Văn bản
Thể loại
Cốt truyện
Nhân vật
Nhân vật kể chuyện
Bài học đường đời đầu tiên
Truyện
X
X
Dế Mèn
Sông nước Cà Mau
Truyện
X
X
Tác giả
Bức tranh của em gái tôi
Truyện
Người anh
Vượt thác
Truyện
X
X
Tác giả
Buổi học cuối cùng
Truyện
X
X
Phrăng
Cô Tô
Kí
X
Tác giả
Cây tre Việt Nam
Kí
Người kể giấu mặt
Lao xao
Kí
X
Tác giả
Câu 2: Đặc điểm của truyện và kí.
Giống nhau:
Đều thuộc phương thức tự sự, tức là tái hiện lại bức tranh đời sống bằng cách kể và tả là chính.
Có lời kể, có người kể chuyện với cái nhìn thái độ
Khác nhau:
Truyện
Kí
- Phần lớn dựa vào tưởng tượng, sáng tạo của tác giả .
- Có cốt truyện, có nhân vật
- Kể về những gì có thực, đã từng xảy ra.
- Thường không có cốt truyện, có khi không có cả nhân vật.
Câu 3: Các tác phẩm truyện, kí đã học để lại cho em những cảm nhận gì về đất nước, về cuộc sống và con người.
=> Các truyện, kí đã học giúp chúng ta hình dung và cảm nhận được nhiều cảnh sắc thiên nhiên đất nước và cuộc sống con người ở nhiều vùng, miền, từ cảnh sông nước bao la, chằng chịt vùng Cà Mau cực nam tổ quốc, đến sông Thu Bồn ở miền Trung êm ả và lắm thác nhiều ghềnh; rồi vẻ đẹp trong sáng, rực rỡ của vùng biển Cô Tô, … đến thiên nhiên làng quê miền Bắc qua hình ảnh các loài chim, … Cùng với cảnh sắc thiên nhiên đất nước là hình ảnh con người và cuộc sống của họ.
Em thích và nhớ nhất nhân vật nào trong những câu chuyện mà mình đã được học? Em hãy phát biểu cảm nghĩ về nhân vật ấy.

HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
1. Em thấy thích những đoạn văn miêu tả nào trong những truyện, kí đã học? Nhân vật nào trong các truyện đã để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất? Hãy phát biểu cảm nghĩ của em về nhân vật đó.
2. Soạn bài: ÔN TẬP VĂN MIÊU TẢ
- Xem lại bài ôn tập và nắm vững ND, NT các VB.
XIN CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM.