Bài 28. Câu trần thuật đơn không có từ là

a
a
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY, CÔ VÀ HỌC SINH ĐẾN DỰ !
NGỮ VĂN 6
Nguyễn Ngọc Tuấn
03/2011
a
a
kiểm tra bài cũ
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Đọc đoạn văn sau, cho biết câu nào là câu trần thuật đơn có từ “ là”?
Ta là chúa sơn lâm ở chốn rừng xanh. Ta còn nhớ mãi người tiều phu

tốt bụng đã cứu sống mình mà hằng năm ta vẫn đem cúng dê lợn.
( Cao Bích Xuân )
--------------------------------------
2. Hãy chọn từ phủ định thích hợp ( không, chưa, chẳng ) điền vào câu
trần thuật đơn có từ “ là” trên ?
Ta là chúa sơn lâm ở chốn rừng xanh.
? Nêu đặc điểm của câu trần thuật đơn có từ “ là”?
? Hãy nêu một số kiểu câu trần thuật đơn có từ “ là” ?
( không, chẳng ) phải
a
a
Tiết 118
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
KHÔNG CÓ TỪ “ LÀ”
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
a
a
Tiết 118 – CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN KHÔNG CÓ TỪ “ LÀ” - 6
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ “ LÀ”
a. Phú ông mừng lắm. ( Sọ Dừa )


b. Chúng tôi tụ hội ở góc sân. ( Duy Khán )
2. a. Phú ông mừng lắm.
b. Chúng tôi tụ hội ở góc sân.
Trong câu trần thuật đơn không có từ “ là”:
Vị ngữ thường do động từ hoặc cụm động từ, tính từ hoặc cụm tính từ tạo thành.
Khi vị ngữ biểu thị ý phủ định, nó kết hợp với các từ : không, chưa.
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
* Cấu trúc phủ định :
Câu trần thuật đơn có từ ‘ là”: từ phủ định + động từ tình thái + vị ngữ
( không ) ( phải ) ( là…)
Câu trần thuật đơn không có từ “ là”: từ phủ định + vị ngữ
( không )
? Xác định chủ ngữ - vị ngữ của câu a, b.
C
C
V
V
? Vị ngữ của các câu a, b do từ, cụm từ nào tạo thành ?
( cụm tính từ )
( cụm động từ )
? Hãy chọn từ phủ định ( không, chưa, chẳng ) điền vào vị ngữ ?
( không, chưa )
( không, chưa )
? THẢO LUẬN
So sánh cấu trúc của câu trần thuật đơn không có từ “ là” với câu trần thuật đơn có từ “ là”?
? Qua tìm hiểu, phân tích, em hãy nêu đặc điểm của câu trần thuật đơn có từ “ là”.
a
a
Tiết 118 – CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN KHÔNG CÓ TỪ “ LÀ” - 6
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
II. CÂU MIÊU TẢ VÀ CÂU TỒN TẠI
a. Đằng cuối bãi, hai cậu bé con tiến lại.


b. Đằng cuối bãi, tiến lại hai cậu bé con.
2. Ấy là vào đầu mùa hè một năm kia. Buổi sáng, tôi đang đứng ngoài cửa gặm
mấy nhánh cỏ non ăn điểm tâm. Bỗng (…..) tay cầm que, tay xách ống bơ nước.
Thấy bóng người, tôi vội lẩn xuống cỏ, chui nhanh về hang. ( theo Tô Hoài )
* Những câu dùng để miêu tả hành động, trạng thái, đặc điểm,… của
sự vật ở chủ ngữ được gọi là câu miêu tả. Trong câu miêu tả, chủ ngữ đứng
trước vị ngữ.
* Những câu dùng để thông báo về sự xuất hiện, tồn tại hoặc tiêu biến
của sự vật được gọi là câu tồn tại. Một trong cách tạo câu tồn tại là đảo chủ
ngữ xuống sau vị ngữ.
Chọn ( a ) : câu văn miêu tả, phù hợp với đoạn văn miêu tả.
Chọn ( b ) : câu tồn tại, thông báo sự xuất hiện của sự vật ( tạo bất ngờ, ảnh
hưởng đến cuộc đời nhân vật “ tôi”).
C
V
C
V
? Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong hai câu này ?
=> Miêu tả hành động.
=> Thông báo sự tồn tại.
? THẢO LUẬN ( 3 phút )
So sánh ( giống và khác ) hai câu a và b ?
Câu ( a ) miêu tả hành động; câu ( b ) là câu thông báo sự tồn tại, vị ngữ đảo lên trước chủ ngữ, dùng thông báo sự xuất hiện của sự vật.
Câu tồn tại là một loại câu có vị trí đặc biệt trong các kiểu câu chia theo nghĩa. Sự tồn tại của một vật được nói trong câu có hai trường hợp : không cần định vị và bắt buộc phải định vị. Nói cách khác, những câu này có khi bắt buộc phải có một trạng ngữ hay phụ ngữ chỉ nơi tồn tại.
Giống nhau :
- Đều có trạng ngữ.
- Đều là câu trần thuật đơn không có từ “ là”.
Khác nhau :
- ( a ) cụm danh từ đứng trước động từ.
- ( b ) cụm danh từ đứng sau động từ.
Chọn một câu ( a hoặc b ) thích hợp để điền váo chỗ trống trong đoạn văn. Giải thích vì sao em chọn câu này.
? Qua phân tích, tìm hiểu ví dụ, cho biết câu trần thuật đơn không có từ “ là” được chia làm mấy loại? Đó là những loại nào ? Đặc điểm của mỗi loại ?
Câu trần thuật đơn không có từ “ là” được dùng nhiều trong văn miêu tả và tự sự.
a
a
Tiết 118 – CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN KHÔNG CÓ TỪ “ LÀ” - 6
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
III. LUYỆN TẬP.
a. Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn. Dưới bóng tre của ngàn

xưa, thấp thoáng mái đình, mái chùa cổ kính. Dưới bóng tre xanh, ta gìn giữ

một nền văn hóa lâu đời. ( Thép Mới )

b. Bên hàng xóm tôi có cái hang của Dế Choắt. Dế Choắt là tên tôi đã đặt

cho nó một cách chế giễu và trịch thượng thế. ( Tô Hoài )

c. Dưới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như

một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy. ( Ngô Văn Phú )
V => câu miêu tả.
C
V
C => câu tồn tại.
C
V
C => câu tồn tại.
V => câu miêu tả.
C
V => câu trần thuật đơn có từ “ là”
C
V => câu miêu tả.
V
C => câu tồn tại.
? Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu trên. Cho biết những câu nào là câu miêu tả và những câu nào là câu tồn tại ?
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Tiết 118 – CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN KHÔNG CÓ TỪ “ LÀ” - 6
III. LUYỆN TẬP.
1.
2.
Trường của em là một ngôi trường nằm theo trục lộ giao thông ở địa phương.
Ngôi trường nằm giữa những rặng cây xanh. Mỗi sáng đến trường, từ xa em thấy
mái đỏ của ngôi trường thấp thoáng giữa màu xanh của những cây phượng già.
Trước cổng trường, nhộn nhịp những cô cậu học sinh.
? Viết một đoạn văn ( từ 5 – 7 câu ) tả cảnh trường em. Trong đó, có sử dụng ít nhất là một câu tồn tại ?
a
a
hướng dẫn tự học
Nắm đặc điểm của câu trần thuật đơn
không có từ “ là”.
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
2. Nhận diện câu trần thuật đơn không có
từ “ là” và các kiểu cấu tạo của nó.
3. Chuẩn bị bài “ Chữa lỗi về chủ ngữ, vị ngữ”
( đọc kĩ, tìm hiểu kĩ các mục I, II, III của bài ).
a
a
CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY, CÔ
VÀ HỌC SINH ĐẾN DỰ !
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011