Bài 27. Tia hồng ngoại và tia tử ngoại

Tia Hồng ngoại (IR)
Tia tử ngoại (UV)
Giáo viên: Phạm Hiển - THPT Ninh Giang - HD
1. Các bức xạ không nhìn thấy.
- Tia hồng ngoại (Infrared- IR)
- Tia tử ngoại (Ultra violet- UV)
2. Tia hồng ngoại.
* Định nghĩa
Bức xạ không nhìn thấy có bước sóng dài hơn 0,76 micromet đến vài milimet(lớn hơn bước sóng của ánh sáng đỏ và nhỏ hơn bước sóng của sóng vô tuyến điện) được gọi là tia hồng ngoại hay bức xạ hồng ngoại
a. Nguồn phát tia hồng ngoại
- Mọi vật, dù ở nhiệt độ thấp, đều phát ra tia hồng ngoại
- Cơ thể người (370C) phát ra tia hồng ngoại:
- Lò than, lò điện, đèn dây tóc
2. Tia hồng ngoại.
b. Tính chất.
- tính chất nổi bật là tác dụng nhiệt: vật hấp thụ hồng ngoại sẽ nóng lên
- có khả năng gây ra một số phản ứng hoá học, có thể tác dụng lên một số loại phim ảnh(phim chụp ban đêm)
- có thể biến điệu như sóng vô tuyến
- có thể gây ra hiện tượng quang điện ở một số bán dẫn
2. Tia hồng ngoại.
c. Ứng dụng
- Tia hồng ngoại dùng để sấy khô, sưởi ấm
- Sử dụng trong các bộ phận điều khiển từ xa
- Dùng tia hồng ngoại chụp ảnh trái Đất từ vệ tinh
- Nhiều ứng dụng đa dạng trong quân sự: tên lửa, camera, ống nhòm hồng ngoại...
Máy sấy bằng tia hồng ngoại
Đèn hồng ngoại
Ảnh chụp hồng ngoại
Máy chụp ảnh hồng ngoại
Thiết bị có chức năng IR
Camera Hồng ngoại
Đài quan sát thiên văn hồng ngoại ISO
Vệ tinh này sẽ mang một camera hồng ngoại đa phổ có thể thấy được các vật thể nhỏ có đường kính bằng 70 cm trên mặt đất.
Các ứng dụng bao gồm dự báo cháy và phân tích các ốc đảo nóng trong đô thị và tác hại của lũ lụt.
Vệ tinh chụp ảnh Hồng ngoại
3. Tia tử ngoại.
Bức xạ không nhìn thấy có bước sóng ngắn hơn 0,38 micromet đến cỡ nanomet(ngắn hơn bước sóng của ánh sáng tím) được gọi là tia tử ngoại
a. Nguồn phát tia tử ngoại.
- Những vật được nung nóng tới nhiệt độ cao(trên 20000C) đều phát tử ngoại: đèn hơi thuỷ ngân, hồ quang điện...
3. Tia tử ngoại.
b. Tính chất.
- Tác dụng mạnh lên phim ảnh
- Kích thích sự phát quang của nhiều chất
- Có thể gây một số phản ứng quang hoá, quang hợp, phản ứng quang học
- Bị thuỷ tinh và nước hấp thụ rất mạnh, có thể truyền qua thạch anh
- Có một số tác dụng sinh lí: huỷ diệt tế bào da, làm da rám nắng, làm hại mắt, diệt khuẩn, nấm...
- Có thể gấy ra hiện tượng quang điện
3. Tia tử ngoại.
c. Ứng dụng
- Dùng để khử trùng nước, thực phẩm, dụng cụ y tế, chữa bệnh, phát hiện vết nứt trên vật phẩm...
Máy xử lý nước bằng tia tử ngọai
Kỹ thuật phát hiện tiền giả
- Chấm lượng tử (quantum dot) thực chất là tinh thể bán dẫn có đường kích một vài nanomet .Cùng một chất nhưng những chấm lượng tử có kích thước khác nhau sẽ phát xạ ra các màu khác nhau dưới ánh sáng hồngngoại hoặc tử ngoại.
- Lợi dụng tính chất này, nhiều nước trên thế giới đã sử dụng chấm lượng tử để đánh dấu hàng hoá, chứng từ hoặc tiền giấy nhằm chống làm giả,  tiêm chấm lượng tử vào cơ thể động vật để quan sát, chụp ảnh các cơ quan, tế bào... Ngoài ra, chấm lượng tử còn có tiềm năng được sử dụng để dò ung thư, đưa thuốc tới tế bào ung thư...
- Tia tử ngoại thay đổi theo từng giờ trong ngày, tùy theo tầng mây cản trở nhiều hay ít và tùy theo từng mùa nhưng thường có cường độ mạnh nhất vào khoảng từ 10 giờ sáng đến 14 giờ chiều.
- Khi tia tử ngoại chiếu vào lớp da sẽ kích thích sự tổng hợp của vitamin D3 có sẵn trong cơ thể và chuyển hóa thành vitamin D. Vitamin D có tác dụng trợ giúp quá trình phát triển và cấu trúc tế bào cơ thể. Vì vậy, một số nước ở phương Tây, do thiếu ánh nắng mặt trời nên người ta phải dùng vitamin D trong một số thực phẩm tổng hợp để bổ sung thêm.
- Vitamin D rất cần thiết cho cơ thể, nhất là đối với trẻ nhỏ. Khi thiếu vitamin D, trẻ bị còi xương, suy dinh dưỡng. Vitamin D3 không chỉ có tác dụng điều chỉnh lượng phốt pho, canxi trong cơ thể cho phù hợp mà còn chống lại sự phát triển của các tế bào cá biệt.