Bài 26. Tình hình xã hội ở nửa đầu thế kỷ XIX và phong trào đấu tranh của nhân dân

Tiết 33: Bài 26
TÌNH HÌNH XÃ HỘI Ở NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX
VÀ PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN
* Nội dung chính:
1. Tình hình xã hội và đời sống nhân dân
2. Phong trào đấu tranh của nhân dân và binh lính
3. Đấu tranh của các dân tộc ít người
* Câu hỏi nhận thức:
1. Nhận xét cuộc sống của nhân dân ta đầu thời Nguyễn? So sánh với thời kỳ trước?
2. Đặc điểm của phong trào đấu tranh chống phong kiến ở nửa đầu thế kỉ XIX. So sánh với các triều đại trước và phân tích ý nghĩa của nó?
1.Tình hình xã hội và đời sống nhân dân
a. Tình hình xã hội
- Khủng hoảng→nhà Nguyễn gia tăng tính chuyên chế.
Thống trị
- Xã hội:
Bị trị
Vua, quan lại,
địa chủ, cường hào
Q/ lại
tham
ô
c/hào
ức
hiếp
n/dân
tô thuế,
lao dịch
nặng nề
không lo
p/triển nn:
thiên tai
mất mùa,
bảo lụt
Khổ cực
Nhân dân lao
động (nông dân)
><
?
—
Em có nhận xét gì về đời sống nhân dân
ta dưới thời nhà Nguyễn?
“Bắt dân đào kênh
Đo đất đếm người
Một suất đinh hai thước
Bắt đào cho được
Hạn trong mười ngày
…Dân tình ngao ngán
Có kẻ trốn không đi
Vợ con thêm nheo nhóc
Chồng lại phải phu phen
Muốn vạch cả lên trời
Kêu gào cho hả dạ”.
“Cơm thì chẳng có
Rau cháo cũng không…
Quạ kêu vang bốn phía
Xác đầy nghĩa địa
Thây thối bên cầu
Trời ảm đạm u sầu
Cảnh hoang tàn đói rét..”.
So sánh với thời kỳ trước?
“ Đời vua Thái Tổ Thái Tông
Thóc lúa đầy đồng trâu chẳng buồn ăn”
( thời Lê sơ )
“Đứng mãi nào hay ngày đã tận
Khắp đồng lúa tốt tựa mây xanh”
( Bùi Tông Quán, bản dịch )
2. Phong trào đấu tranh của nhân dân và binh lính:
Lược đồ những nơi bùng nổ cuộc nổi dậy của nhân dân chống vương triều Nguyễn nửa đầu TK XIX
Nửa đầu thế kỉ XIX những cuộc khởi nghĩa của nông dân nổ ra rầm rộ ở khắp nơi.
Cả nước có tới 400 cuộc khởi nghĩa.
a, Khởi nghĩa Phan Bá Vành
( 1821 - 1827 )
Em hãy trình bày hiểu biết của em về Phan Bá Vành ?
- Phan Bá Vành : Người làng Minh Giám ( Thái Bình ). Xuất thân trong một gia đình nghèo.
Năm 1827, quân triều đình bao vây. Khởi nghĩa bị đàn áp
Năm 1821, ông kêu gọi nông dân nổi dậy.
Căn cứ : Trà Lũ ( Nam Định )
Nam Định
Tuy khởi nghĩa thất bại, song trong lòng nhân dân hình ảnh ông sống mãi :
Trên trời có ông sao Tua
ở làng Minh Giám có vua Ba Vành.

b. Khởi nghĩa Lê Văn Khôi ( 1833 - 1835 ) :

Gia Định
Tuong truy?n khi v�o Gia D?nh, có l?n Lê Van Khôi dùng tay không ch?ng l?i c?p d? cho s? th?n nu?c�Xiêm�xem
- Lê Văn Khôi là Thổ hào ở Cao Bằng, sau vào Nam ( Con nuôi Tổng trấn Lê Văn Duyệt)
Tháng 6-1833, ông khởi nghĩa chiếm thành Phiên An ( Gia Định ). Tự xưng Bình Nam Đại nguyên soái.
Năm 1834, Lê Văn Khôi qua đời, con trai ông lên thay.
Năm 1835, khởi nghĩa bị dập tắt.
Em hãy giới thiệu đôi nét về Lê Văn khôi ?

c. Khởi nghĩa Cao Bá Quát ( 1854 - 1855 )

Sơn Tây
Em hãy nêu một vài nét về Cao Bá Quát ?
Một nhà thơ lỗi lạc, một nhà nho yêu nước
- Đây là cuộc khởi nghĩa nông dân có sự tham gia tích cực của nhiều nho sỹ.
Năm 1855, Cao Bá Quát hy sinh
Năm 1856, khởi nghĩa bị dập tắt
Cao Bá Quát
3. Đấu tranh của các dân tộc ít người.
Kn Nông Văn Vân - người Tày ở Cao Bằng (1833-1835)

Kn do tù trưởng họ Quách - người Mường ở Hòa Bình- tây Thanh Hóa (1832-1838)

- Kn người Khơme ở Tây Nam Kì (1840-1848)

* Đặc điểm:
Phong trào bùng nổ
rầm rộ từ đầu triều đại
Quy mô rộng lớn
Thành phần lãnh đạo:
trí thức nho học, địa chủ,
dân nghèo, và có thêm
yếu tố mới là quan lại
nhà Nguyễn
Thành phần tham gia:
chủ yếu nông dân nghèo,
binh lính và dân tộc ít người
Đặc điểm phong trào đấu tranh chống phong kiến nửa đầu thế kỉ XIX? So sánh với các triều đại trước? Ý nghĩa của phong trào?
Dưới thời Nguyễn có hơn 400 cuộc khởi nghĩa lớn nhỏ.
Gia Long: 90 cuộc
Minh Mạng: 250 cuộc
Thiệu Trị: 50 cuộc.
* Ý nghĩa:

- Thể hiện tinh thần đấu tranh
anh dũng của các tầng lớp
nhân dân chống lại nhà Nguyễn.

- Báo trước sự sụp đổ của triều
đình phong kiến nhà Nguyễn.
1821-1827
Nông dân
Nam Định, Thái Bình, Hải Dương, An Quảng
Thất bại
1854-1855
Nhà nho
Nông dân
Hà tây, Hà Nội
Thất bại
1833-1835
Quan lại
Binh lính
Gia Định
Thất bại
1833-1835
Tù trưởng
Người Tày
Cao Bằng
Thất bại
1832-1838
Tù trưởng
Người Mường
Thanh Hoá, Hòa Bình
Thất bại
1840-1848
Người Khơ me
Tây Nam Kì
Thất bại
Do đó có một học giả phương Tây nhận định về xã hội Việt Nam nửa đầu thế kỉ XIX thời nhà Nguyễn : “Xã hội Việt Nam đang lên cơn sốt trầm trọng”
* Nhận xét chung về tình hình Việt Nam thời Nguyễn:
+ Kinh tế : khủng hoảng
+ Chính trị: hà khắc
+ Xã hội: không ổn định