Bài 26. Tình hình xã hội ở nửa đầu thế kỷ XIX và phong trào đấu tranh của nhân dân

Bài 26:
TÌNH HÌNH XÃ HỘI Ở NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX VÀ PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN
1.Tình hình xã hội và đời sống nhân dân
a.Tình hình xã hội
b. Đời sống nhân dân
2.Phong trào đấu tranh của nhân dân, binh lính và các dân tộc ít người
Thống trị
Bị trị
Vua, quan lại,
địa chủ, cường hào
Nhân dân lao
động (nông dân)
Sự phân hóa giai cấp trong xã hội dưới triều Nguyễn
><
“Con ơi mẹ bảo con này
Cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan”

“Muốn nói gian làm quan mà nói”

“ Quan coi dân như kẻ thù, dân sợ quan như sợ cọp, ngày đục tháng khoét của dân cho đầy túi riêng”
Vua Minh Mạng cũng bất bình mà thốt lên rằng: bọn quan lại “ xem pháp luật như hư văn, xoay xở nhiều vành, chỉ cốt lấy tiền, không được thì buộc tội
Nguyễn Công Trứ
Doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ đã tâu với Vua : “Cái hại của quan lại là một , hai phần , còn cái hại cường hào đến 8 , 9 phần”
Giai cấp bị trị
Giai cấp thống trị
Địa chủ cường hào áp bức nhân dân
Ngọ Môn Huế
Lăng Tự Đức
Triều Nguyễn cho xây dựng nhiều công trình kiến trúc.
“Bắt dân đào kênh
Đo đất đếm người
Một suất đinh hai thước
Bắt đào cho được
Hạn trong mười ngày
…Dân tình ngao ngán
Có kẻ trốn không đi
Vợ con thêm nheo nhóc
Chồng lại phải phu phen
Muốn vạch cả lên trời
Kêu gào cho hả dạ”.
Năm 1833, theo lời tâu của Nguyễn Công Trứ, dân đói các tỉnh đến kiếm ăn ở Hải Dương hơn 27.000 người
- Trận bão năm 1842 làm tỉnh Nghệ An đổ sập 40.753 ngôi nhà, chết 54.000 người
- Năm 1840, dịch tả phát sinh ở Bắc Kì làm chết 67.000 người
- Năm 1849- 1850, dịch tả lại hoành hành từ Bắc chí Nam làm chết 598.406 người
Đời sống nhân dân
“Đời vua Thái Tổ Thái Tông
Thóc lúa đầy đồng trâu chẳng buồn ăn”.
“Đứng mãi nào hay ngày đã tậu
Khắp đồng lúa tốt tựa mây xanh”.
Nông nghiệp: Ổn định.
Thủ công nghiệp: Các làng nghề ngày càng phát triển, đạt trình độ cao.
Buôn bán tấp nập: đô thị lớn: Hội An, Thăng Long.
Cơm thì chẳng có
Rau cháo cũng không
Đất trắng xóa ngoài đồng
Nhà giàu niêm kín cổng
Còn một bộ xương sống
Vất vơ đi ăn mày
Cuộc khởi nghĩa
Phan Bá Vành
Cao Bá Quát
Lê Văn Khôi
Nông Văn Vân
Tù trưởng họ Quách
Người Khơ me
Thời gian
Lực lượng tham gia
Địa bàn
Kết quả
1821-1827
Nông dân
Nam Định, Thái Bình, Hải Dương
Thất bại
Thất bại
Thất bại
Thất bại
Thất bại
Thất bại
1854-1855
Nông dân
Hà Tây, Hà Nội, Hưng Yên
1833-1835
Binh lính, nông dân
Gia Định
1833-1835
Người Tày
Cao Bằng
1832-1838
Người Mường
Thanh Hóa, Hòa Bình
1840-1848
Người Khơme
Tây Nam Kì
Phan Bá Vành
(1821-1827)
Cao Bá Quát
(1854-1855)
Lê Văn Khôi
(1833-1835)
Nông Văn Vân
(1833-1835)
Tù trưởng họ Quách
(1832-1838)
Người Khơ-me
(1840-1848)
- Phan Bá Vành: Người làng Minh Giám (Thái Bình). Sinh ra trong một gia đình nghèo.
Năm 1827, khởi nghĩa bị đàn áp.
- Năm 1821, ông kêu gọi nhân dân nổi dậy
Căn cứ: Trà Lũ (Nam Định).
Tuy khởi nghĩa bị thất bại song trong lòng nhân dân, hình ảnh ông sống mãi:
“Trên trời có ông sao Tua,
Ở làng Minh Giám có vua Ba Vành”
- Một nhà thơ lỗi lạc, một nhà nho yêu nước
Năm 1855, Cao Bá Quát hy sinh
Năm 1856, cuộc khởi nghĩa nhanh chóng bị đàn áp vì thiếu đi người lãnh đạo.
- Đây là cuộc khởi nghĩa nông dân có sự tham gia tích cực, đông đảo của các nho sĩ
Củng cố
Câu 1: Người dân sống dưới chế độ nhà Nguyễn bị những ai bóc lột?

Vua, quan lại nhà Nguyễn
Vua, địa chủ
Quan lại, cường hào
Vua, quan lại, địa chủ, cường hào
Câu 2: Đời sống của nhân dân dưới thời nhà Nguyễn như thế nào?
Thiên tai, mất mùa, đói kém
Sưu cao, thuế nặng
Lao dịch nặng nề
Cả A, B, C đều đúng
Câu 3: Trong các cuộc khởi nghĩa nông dân, có những cuộc khởi nghĩa nào tiêu biểu và rộng lớn nhất?
Phan Bá Vành, Lê Văn Khôi
Phan Bá Vành, Cao Bá Quát
Cao Bá Quát, Nông Văn Vân
Lê Văn Khôi, Nông Văn Vân
Lập bảng thống kê những nội dung cơ bản của thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước:
Thời kỳ dựng nước đầu tiên
Thế kỷ VII TCN, nhà nước Văn Lang - Âu Lạc thành lập ở Bắc Bộ.
Thế kỷ II ở Nam Trung Bộ, quốc gia Lâm Ấp - Chăm Pa ra đời.
Thế kỷ I quốc gia Phù Nam ra đời ở Tây Nam Bộ
Nông nghiệp trồng lúa nước.
TCN: dệt, gốm, làm đồ trang sức.
Đời sống vật chất đạm bạc, giản dị, thích ứng với tự nhiên
Tín ngưỡng: Đa thần.
Đời sống tinh thần phong phú, đa dạng, chất phát, nguyên sơ
Quan hệ vua tôi gần gũi, hòa dịu