Bài 26. Phong trào kháng chiến chống Pháp trong những năm cuối thế kỉ XIX

Lịch sử lớp 8 Bài 26 Tiết 41
Giáo viên : Trần Đình Anh
BÀI 26- T41
II- NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG
LỊCH SỬ 8
Khởi nghĩa Ba Đình
Khởi nghĩa Bãi Sậy
Khởi nghĩa
Hương Khê
KIỂM TRA BÀI CŨ
Phong trào Cần vương nổ ra và phát triển như thế nào?
Sau khi cuộc tấn công quân Pháp thất bại, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra Tân Sở (Quảng Trị). Tại đây, ngày 13-7-1885, vua Hàm Nghi ra Chiếu Cần vương, kêu gọi văn thân và nhân dân đứng lên giúp vua cứu nước.
Phong trào yêu nước chống xâm lược hưởng ứng chiếu “Cần vương” dâng lên sôi nổi, kéo dài đến cuối thế kỷ XIX, được gọi là Phong trào Cần vương.
Về diễn biến, Phong trào Cần vương chia làm hai giai đoạn:
+ 1885-1888: Bùng nổ khắp cả nước, sôi động nhất là các tỉnh Trung, Bắc Kì.
+ 1888-1896: Quy tụ thành những cuộc khởi nghĩa lớn, có quy mô và trình độ tổ chức cao hơn.
PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỶ XIX
II. NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN
TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG
1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
2. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)
Bài 26
Tiết 41
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Lãnh đạo:
Phạm Bành,
Đinh Công Tráng
“Có chàng Công Tráng họ Đinh
Dựng luỹ Ba Đình chống đánh giặc Tây
Cơ mưu dũng lược ai tày
Chẳng quản đêm ngày vì nước lo toan”
1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Lãnh đạo:
Phạm Bành, Đinh Công Tráng
- Địa bàn hoạt động:
Thượng Thọ, Mậu Thịnh,
Mỹ Khê ( Nga Sơn -Thanh Hóa)
Lược đồ căc cứ Ba Đình
1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
“Lệnh cho dân chúng chặt tre
Chẻ nan đan sọt, nhặt về cho nhanh
Kéo quân đến đóng Ba Đình
Đào hào, đắp ụ, can thành tứ vi”.
Lược đồ căc cứ Ba Đình
Quan sát Công sự phòng thủ Ba
Đình, em hãy cho biết những
điểm mạnh, điểm yếu của cứ
điểm này?
- Điểm mạnh: Vị trí cứ điểm Ba
Đình, án ngữ đường số 1, có
thể tiếp tế lương thực, vũ khí từ
biển vào, có lợi cho phòng thủ
chiến đấu.
- Điểm yếu: Dễ bị cô lập, khó
khăn khi rút lui nếu bị tấn công.
1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Lãnh đạo:
Phạm Bành, Đinh Công Tráng
- Địa bàn hoạt động:
Thượng Thọ, Mậu Thịnh,
Mỹ Khê ( Nga Sơn -Thanh Hóa)
- Chiến thuật đánh giặc:
Phòng thủ
Lược đồ căc cứ Ba Đình
1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
“Trông ra dãy phố hai hàng
Đồn đây có tiếng một chàng cai Mao*
Người này thật đấng anh hào
Quân dư năm vạn, người cao bằng vời
Bình yên vẫn thường xuống chơi
Đến ngày loạn lạc trấn nơi cửa rừng”.
Lược đồ vị trí Mã Cao
Căn cứ Ba Đình
Căn cứ Mã Cao do Hà Văn Mao chỉ huy
1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Lãnh đạo:
Phạm Bành, Đinh Công Tráng
- Địa bàn hoạt động:3 làng
Thượng Thọ, Mậu Thịnh,
Mỹ Khê (Thanh Hóa)
- Chiến thuật đánh giặc:
Phòng thủ
- Lực lượng:
Người Kinh, người Thái, người
Mường...
- Diễn biến:
Cuộc chiến đấu quyết liệt từ
tháng 12-1886 đến 1-1887
- Ý nghĩa:
Tiêu biểu cho tinh thần đấu
tranh bất khuất của nhân dân
Thanh Hóa.
Lược đồ căc cứ Ba Đình
2. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)
- Lãnh đạo:
Nguyễn Thiện Thuật
“Quan Tán Thuật tài kiêm văn võ
Vốn khi xưa cùng Đức bộ Hoàng*
Kinh thiên nhất tục chi nan
Sơn Tây một dải ngang tàng lưỡi gươm”.
Nguyễn Thiện Thuật(1844-1926)
* Hoàng Tá Viêm
2. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)
- Lãnh đạo:
Nguyễn Thiện Thuật
(1844-1926)
- Địa bàn hoạt động:
Văn Lâm, Văn Giang, Khoái Châu, Yên Mỹ (Hưng Yên)
Lược đồ khởi nghĩa Bãi Sậy
HÀ NỘI
HƯNG YÊN
KHOÁI CHÂU
VĂN GIANG
MỸ HÀO
Vị trí Bãi Sậy có tầm quan trọng như thế nào?
Lược đồ khởi nghĩa Bãi Sậy
Văn chỉ Bình dân (Khoái Châu)-Nơi Nguyễn Thiện Thuật tế cờ khởi nghĩa
HÀ NỘI
HƯNG YÊN
KHOÁI CHÂU
VĂN GIANG
MỸ HÀO
2. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)
- Lãnh đạo:
Nguyễn Thiện Thuật
(1844-1926)
- Địa bàn hoạt động:
Văn Lâm, Văn Giang, Khoái
Châu, Yên Mỹ (Hưng Yên)
- Chiến thuật đánh giặc:
Du kích
- Diễn biến:
(SGK)
- Ý nghĩa:
Tiêu biểu cho tinh thần đấu
tranh bất khuất của nhân dân
Bắc Kì.
“Mẹo thao lược tài tình lắm vẻ
Xuất sư như xuất quỷ nhập thần
Khi xa, khi lại như gần
Khi chơi hóa thật, khi Đông lại Đoài”
Khi giả cách làm trai thợ gặt
Khi dấu mình giả bắt tôm của
Làm cho giặc phải xa cơ...
(Vè Tán Thuật)
Nghĩa quân Bãi Sậy đã tận dụng đặc điểm của vùng Bãi Sậy để chiến đấu như thế nào?
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
- Lãnh đạo:
Phan Đình Phùng
Phan Đình Phùng (1847-1895)
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
- Lãnh đạo:
Phan Đình Phùng
Cao Thắng
“Khen thay Cao Thắng tài to
Lấy ngay súng giặc về cho thợ rèn
Đêm ngày tỉ mỉ mở xem
Lại thêm có cả đội Quyên cúng tài
Xưởng trong cho chí xưởng ngoài
Thợ rèn cao tỉnh đều mời hội công
Súng ta chế tạo vừa xong
Đem ra mà bắn nức lòng thắm thay
Bắn cho tiệt giống quân Tây
Cậy nhiều súng ống phen này hết khoe.”
(Vè Quan Đình)
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
- Lãnh đạo:
Phan Đình Phùng, Cao Thắng
- Địa bàn hoạt động:
4 tỉnh: Thanh Hóa, nghệ An,
Hà Tĩnh, Quảng Bình
- Căn cứ chính:
Ngàn Trươi
(Hương Khê- Hà Tĩnh)
- Chiến thuật đánh giặc:
Du kích, vận động chiến
- Diễn biến:
+ 1885-1888: thời kỳ tổ chức,
huấn luyện, xây dựng công sự,
rèn đúc vũ khí.
+ 1888-1895: thời kỳ chiến đấu.

Lược đồ khởi nghĩa Hương Khê
HƯƠNG KHÊ
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
Lược đồ khởi nghĩa Hương Khê
HƯƠNG KHÊ
THÀNH HÀ TĨNH
THANH CHƯƠNG
Phan Đình Phùng khóc thương người anh hùng trẻ tuổi
CaoThắng, hi sinh khi mới 29 tuổi (1893).
“Có chí không thành, anh hùng đã mất.
Chưa thắng đã chết, ý trời ra sao?
Công muốn lập nên, gõ mái * nặng thề trừ giặc nước
Việc khôn tính trước, lên yên ** nay thấy vắng người.”
* Điển tích “gõ mái”.
** Điển tích “lên yên”
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
Lược đồ khởi nghĩa Hương Khê
HƯƠNG KHÊ
THÀNH HÀ TĨNH
THANH CHƯƠNG
VỤ QUANG
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
“Ông chết rồi, nhưng bọn Pháp vẫn không tha, chúng quật mộ ông lên, đốt xác và cho đem vứt đi. Người ta báo thù cả người đã nằm yên dưới mộ”. (Trần Dân Tiên)
Phan Đình Phùng (1847-1895)
Bài thơ tuyệt mệnh của của Phan Đình Phùng
“Nhung trường vâng mệnh đã mười đông
Vũ lược còn chưa lập được công
Dân đói kêu trời, xao xác nhạn,
Quân gian chật đất, rộn ràng ong
Chín lần xa giá non sông cách
Bốn bể nhân dân nước lửa hồng
Trách nhiệm càng cao càng nặng gánh
Tướng môn riêng thẹn mặt anh hùng”
Bản dịch của Trần Huy Liệu
Thơ văn yêu nước thế kỷ XIX
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
- Lãnh đạo:
Phan Đình Phùng, Cao Thắng
- Địa bàn hoạt động: 4 tỉnh
Thanh Hóa, nghệ An,
Hà Tĩnh, Quảng Bình
- Căn cứ chính: Ngàn Trươi (Hương Khê- Hà Tĩnh)
- Chiến thuật đánh giặc:
Du kích, vận động chiến
- Diễn biến:
+ 1885-1888:
+ 1888-1895:
- Ý nghĩa:
Là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu
nhất trong phong trào Cần
vương.
Nhận xét về cuộc khởi nghĩa Hương Khê?
Cuộc khởi nghĩa Hương Khê đánh dấu bước phát triển cao nhất của phong trào Cần vương dưới sự lãnh đạo của các văn thân, sĩ phu yêu nước.
Cuộc khởi nghĩa Hương Khê thất bại cũng đánh dấu phong trào Cần vương kết thúc trong cả nước.
CỦNG CỐ BÀI HỌC
Nêu những điểm khác nhau giữa khởi nghĩa Bãi Sậy và khởi
nghĩa Ba Đình?
3 làng: Thượng Thọ, Mậu Thịnh, Mỹ Khê
4 huyện: Văn Lâm, Văn Giang, Khoái Châu, Mỹ Hào
Phòng thủ
Du kích
1886-1887
1885-1889
CỦNG CỐ BÀI HỌC
Em có nhận xét gì về phong trào vũ trang chống Pháp cuối
thế kỷ XIX?
Lãnh đạo:
Tính chất
Thời gian
Lực lượng tham gia
Kết quả
Ý nghĩa
Tầng lớp văn thân, sĩ phu yêu nước
1885-1896
Đông đảo quần chúng nhân dân
Yêu nước chống xâm lược, mang màu sắc phong kiến
Thất bại (do ý thức hệ, lãnh đạo, so sánh lực lượng...)
Có vị trí lớn trong sự nghiệp đấu tranh chống đế quốc, để lại nhiều tấm gương, bài học kinh nghiệm quý báu.
CÔNG VIỆC VỀ NHÀ
Ôn tập các bài 24, 25, 26 để kiểm tra 1 tiết.
Chuẩn bị bài 27:
KHỞI NGHĨA YÊN THẾ VÀ PHONG TRÀO CHỐNG PHÁP CỦA ĐỒNG BÀO MIỀN NÚI CUỐI THẾ KỶ XIX
Gợi ý tìm hiểu:
Đặc điểm vùng Yên Thế và dân cư.
Lãnh tụ Hoàng Hoa Thám.
Các giai đoạn chiến đấu của nghĩa quân Yên Thế.
Những nét chung về phong trào kháng chiến chống Pháp của đồng bào miền núi.