Bài 26. Hoạt động ngữ văn: Thi làm thơ năm chữ

-Đọc năm khổ thơ đầu trong bài thơ ”Đêm nay Bác không ngủ”.Hãy cho biết bài thơ này được viết theo thể thơ gì?
Kiểm tra miệng.

Thi làm thơ năm chữ
Tiết 108
HOẠT ĐỘNG NGỮ VĂN
I. đặc điểm thể thơ 5 ch?
Vớ d?:
Anh d?i viờn nhỡn Bỏc
C�ng nhỡn l?i c�ng thuong
Ngu?i Cha mỏi túc b?c
D?t l?a cho anh n?m

R?i Bỏc di dộm chan
T?ng ngu?i t?ng ngu?i m?t
S? chỏu mỡnh gi?t th?t
Bỏc nhún chõn nh? nh�ng.
(Minh Hu?)

Câu hỏi Thảo luận:
1.Từ đoạn thơ trên, hãy rút ra đặc điểm về:
- Câu ?
- Số tiếng trong câu ?
- Vần ?
- Nhịp thơ ?
2.Các đoạn thơ này có nội dung kể hay tả ?

I. ®Æc ®iÓm thÓ th¬ 5 chỮ
1. Ví dụ:
Anh đội viên / nhìn Bác
Càng nhìn / lại càng thương
Người Cha / mái tóc bạc
Đốt lửa / cho anh nằm.

Rồi Bác đi / dém chăn Từng người / từng người một
Sợ cháu mình / giật thột
Bác nhón chân / nhẹ nhàng.
(Minh Huệ)

I. ®Æc ®iÓm thÓ th¬ 5 chỮ
1. Ví dụ:
Anh đội viên / nhìn Bác
Càng nhìn / lại càng thương
Người Cha / mái tóc bạc
Đốt lửa / cho anh nằm.

Rồi Bác đi / dém chăn Từng người / từng người một
Sợ cháu mình / giật thột
Bác nhón chân / nhẹ nhàng.
(Minh Huệ)

I. đặc điểm thể thơ 5 ch?.
1. Ví dụ.
2. đặc điểm.
- M?i dũng tho cú 5 ch?.
- S? cõu trong b�i khụng h?n d?nh.
- Cú th? tỏch kh? ho?c khụng tỏch kh?.
- Nh?p: 2/3 ho?c 3/2.
- V?n: k?t h?p v?n chõn, v?n lung, v?n li?n, v?n cỏch.
Thích hợp miêu tả + kể chuyện.
Ghi nh?/SGK
ĐOẠN 2:
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua.

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài:
“Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay”.

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu…
( Vũ Đình Liên)
ĐOẠN 2:
Mỗi năm / hoa đào nở
Lại thấy /ông đồ già
Bày mực tàu /giấy đỏ
Bên phố/ đông người qua.

Bao nhiêu người/ thuê viết
Tấm tắc/ ngợi khen tài:
“Hoa tay/ thảo những nét
Như phượng múa /rồng bay”.

Nhưng mỗi năm /mỗi vắng
Người thuê viết /nay đâu?
Giấy đỏ/ buồn không thắm
Mực đọng/ trong nghiên sầu…
( Vũ Đình Liên)
Đặc điểm cơ bản của thể thơ 5 chữ:
Mỗi câu 5 chữ, số câu không giới hạn .
Nhịp: 3/2 hoặc 2/3.
Vần: kết hợp các kiểu vần: chân, lưng, liền, cách,bằng,trắc.
Thích hợp với thơ vừa kể chuyện vừa miêu tả.

Kể thêm một số bài thơ năm chữ khác mà em biết?
Đoạn 3


Hôm nay đi chùa Hương
Hoa cỏ mờ hơi sương
Cùng thầy me em dậy
Em vấn đầu soi gương.

(Nguyễn Nhược Pháp)
Đoạn 4


Mặt trời chỉ có một
Mọc lên để làm ngày

Người có hai bàn tay
Sinh ra mà làm việc

Một sau và hai trước
Kìa, ba bánh xích lô

Giấc ngủ và giấc mơ
Bốn chân giường người đỡ…
( Vương Trọng)
Hãy cho biết thế nào là vần chân,vần lưng ,vần liền,vần cách?
Tiết 108- THI LÀM THƠ NĂM CHỮ

+ Vần chân: (Còn gọi là cước vận) gieo cuối dòng thơ

+ Vần lưng: (Còn gọi là yêu vận )gieo ở các tiếng giữa dòng thơ

+ Vần liền: Gieo liên tiếp vần giống nhau ở cuối các dòng thơ.

+ Vần cách: (Còn gọi là gián cách)không gieo liên tiếp, thường cách ra một dòng
Em có nhận xét gì
về đặc điểm
thơ năm chữ với thơ
bốn chữ?
Thơ năm chữ khác với thơ
ngũ ngôn đời Đường
( Trung Quốc) ở chỗ: Thơ 5
chữ hiện đại vần, nhịp thay
đổi theo cảm xúc. Đặc biệt
cách ngắt nhịp linh hoạt.
Còn thơ ngũ ngôn cổ
điển có niêm luật chặt chẽ.
Thơ 4 chữ
Thơ 5 chữ

Đều có nguồn gốc từ thơ ca dân gian.
-Số chữ: có 5 chữ
-Gieo vần: vần chân
vần lưng, vần liền,
vần cách.
- Ngắt nhịp: 2/3,3/2
-Khổ thơ:có 4câu/khổ, 2 câu/khổ, hoặc không chia khổ.
- Có 4 chữ
- Gieo vần: cũng có cách gieo vần như thơ năm chữ.
- Ngắt nhịp: 2/2
- khổ thơ: có 4 câu/khổ, 2 câu/ khổ.
Hãy nhận xét về cách gieo vần trong đoạn thơ sau?

Trăng ơi từ đâu đến
Hay từ cánh rừng xa
Trăng hồng như qủa chín
Lửng lơ lên trước nhà.
a.Không có vần
b.Vần lưng
c.Vần liền
d.Vần cách
Tiết 108- THI LÀM THƠ NĂM CHỮ
I- Đặc điểm thể thơ 5 chữ
Ghi nhớ (sgk)
Dựa vào những hiểu biết về thơ năm chữ và hãy mô phỏng
( bắt chước) tập làm thơ năm chữ theo vần và nhịp đoạn thơ sau:
Mặt trời / càng lên tỏ
Bông lúa chín / thêm vàng
Sương treo / đầu ngọn cỏ
Sương lại càng / long lanh
Bay vút / tận trời xanh
Chiền chiện / cao tiếng hót
(Thăm lúa- Trần Hữu Thung)
Tiết 108- THI LÀM THƠ NĂM CHỮ
Hoàn thành tiếp những từ còn thiếu cho phù hợp với nhịp và vần theo mẫu sau, chủ đề tự chọn:
…… …../ ………… ỏ ( nhịp thơ 2/3)
……………../…….. àng (3/2)
…………/…………… (2/3)
………/càng……… anh (2/3)
………./………… anh (2/3)
………./………… (2/3)


I- Đặc điểm thể thơ 5 chữ
*Tập làm thơ.
t
v
Cỏ
l
x
Hoa hồng
khoe sắc
đ
Cúc nở rộ thêm
v
Thu giăng đầu cửa
ngõ
Thu lại
trong
x
Mang theo không khí
l
Để người buồn se lạnh.

Làm thơ năm chữ theo mô phỏng:
Một đoạn thơ còn thiếu các từ vần chân.Hãy điền từ thích hợp sao cho hợp vần?
Trung thu đón trăng sáng
Trời bỗng mù mịt…
Em thở dài ngao ngán
Trăng ướt nhòe, buồn… !
(Phan Trung Hiếu)
mưa
chưa
Thơ hay
Vần
Hình ảnh
Biện pháp tu từ
Các yếu tố cơ bản để có bài thơ hay:
Lưu ý
Bài thơ có thể nhiều vần hoặc ít vần nhưng lời thơ cần liền mạch, hệ thống hình ảnh sinh động.
Vần không nhất thiết phải giống hoàn toàn.
Cần chú ý sử dụng từ ngữ gợi hình, gợi cảm, biện pháp tu từ.
Nội dung và nhan đề phải phù hợp.


Tiết 108- THI LÀM THƠ NĂM CHỮ
I- Đặc điểm thể thơ 5 chữ
II. Thi làm thơ năm chữ.
Các em trao đổi theo nhóm (3 phút) về các bài thơ năm chữ làm ở nhà để xác định bài sẽ giới thiệu trước lớp của nhóm.
Mỗi nhóm cử đại diện đọc và bình bài thơ của mình trước lớp?
THAM KHẢO MỘT SỐ HÌNH ẢNH ĐỂ LÀM CHỦ ĐỀ
hoa vàng nở rực rỡ
dắt
Hôm
qua
em
đến
trường
Mẹ
tay
từng
bước
Hãy sắp xếp lại từng câu sao cho phù hợp?
nay
lên
nương
Một mình
lớp
Hôm qua em đến trường
Mẹ dắt tay từng bước
Hôm nay mẹ lên nương
Một mình em đến lớp…
( Nguyễn Văn Tý)
AI NHANH HƠN?
Hướng dẫn học ở nhà
-Về nhà tập làm thơ theo các chủ đề sau:
+ Mùa xuân.
+ Mùa thu.
+ Làng quê...




-Chuẩn bị trước bài: Câu trần thuật đơn có từ là.
( Đọc trước bài, trả lời câu hỏi)