Bài 26. Cây tre Việt Nam

Kiểm tra bài cũ
Nội dung và nghệ thuật của bài cô tô?
Cây tre Việt Nam
(Thép Mới)
Đọc – tìm hiểu chung
Tác giả tác phẩm
a. Tác giả
-Thép Mới (1925- 1991), tên khai sinh là Hà Văn Lộc
-Quê ở Hà Nội.
-Ngoài viết báo, ông còn viết nhiều bút kí, thuyết minh phim.
b. Tác Phẩm
Viết 1956- lời bình cho bộ phim cùng tên của các nhà điện ảnh Ba lan
- Hãy nêu đôi điều em biết về nhà báo Thép Mới?
Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm?
2. Đọc
Đây là một bài văn xuôi chính luận giàu chất trữ tình và chất thơ, cần phải đọc với giọng khi trầm lắng, suy tư, lúc ngọt ngào dịu dàng, khi sôi nổi hân hoan, lúc thủ thỉ tâm tình… Đoạn cuối đọc chậm, giọng chắc khỏe, ấm áp, tha thiết, rắn rỏi. Chú ý nhấn mạnh các điệp từ, điệp ngữ.
bài văn này thuộc thể loại gì? về mặt thể loại có gì giống và khác bài “Cô Tô”
3. Thể loại
- Bút kí
Theo em, đại ý của bài văn này là gì?
Dựa vào đại ý, em hãy tìm bố cục của bài văn?
4 phần
4. Bố cục:
- Phần 1 :Từ đầu ... “Làm bạn”->Tre là người bạn của nhân dân Việt Nam.
- Phần 2:Tiếp ... “Như người”->Vẻ đẹp của tre.
- Phần 3: Tiếp ... “ Cao vút mãi”->Tre gắn liền với nhân dân Việt Nam.
- Phần 4 :Còn lại->Tre là hình ảnh tượng trưng cao quý cho dân tộc Việt Nam.
- Theo em, trong văn bản này tác giả đã sử dụng chủ yếu phương thức biểu đạt nào?
5. Phương thức biểu đạt
Miêu tả + biểu cảm + thuyết minh + nghị luận
II. Đọc – tìm hiểu chi tiết
1. .Giới thiệu chung về cây tre
Cây tre được giới thiệu như thế nào? Cách giới thiệu ấy có gì đặc biệt?
Là bạn thân của người dân VN
Tác giả gọi “tre là bạn thân của nhân dân Việt nam” , em có suy nghĩ gì về cách gọi này?
-> Là cách gọi rất đúng về tre
Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ và cách triển khai các ý, lời văn trong đoạn này?
NT:
-Xanh: động từ hóa
-Điệp từ tre, bạn thân
-Hàng loạt động từ tính từ được dùng nhân hóa, so sánh để khắc họa đặc tính quý giá của tre: mộc mạc, nhũn nhặn, cứng cáp dẻo dai, vững chắc thanh cao giản dị, chí khí.
- Cách lập ý : liên tưởng
Qua cách thể hiện của Thép Mới em có cảm nhận gì về cây tre VN?
=> Tre là người bạn gần gũi, thân thuộc, gắn bó với nông dân Việt Nam, nhân dân Việt Nam.
2. Vẻ đẹp của cây tre
Vẻ đẹp của cây tre Việt Nam hiện lên qua những chi tiết nào?
+ “mầm non măng mọc thẳng”
+ “dáng tre vươn mộc mạc”
+ “vào đâu tre cũng sống, ở đâu tre cũng xanh tốt”
+ “cứng cáp, dẻo dai, vững chắc”
+ “thanh cao, giản dị, chí khí như người”
Em hãy nêu các biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng?
NT :
từ láy và tính từ gợi hình, gợi cảm, so sánh, nhân hóa.
 Gợi lên vẻ đẹp bình dị, đầy sức sống mãnh liệt và nhiều phẩm chất đáng quý của cây tre Việt Nam. 
3. Sự gắn bó giữa người và tre
Sự gắn bó giữa tre và người được thể hiện trên những phương diện nào.
a. Trong đời sống hàng ngày và lao động sản xuất
+ Dưới bóng tre xanh, người dân cày Việt Nam dựng nhà, dựng cửa, vỡ ruộng, khai hoang.
+ Tre là cánh tay của người nông dân.
+ Cối xay tre nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc.
+ Giang chẻ lạt, buộc mềm, khít chặt như những mối tình quê.
+ Tre còn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ, đánh chắt, đánh chuyền.
+ Tuổi già vớ được chiếc điếu cày tre là khoan khoái.
+ ...lọt lòng trong nôi tre.
- Nỗi buồn: “...nhắm mắt xuôi tay nằm trên giường tre.”
Khi nói về sự gắn bó thân thiết của tre với người VN trong đời sống hằng ngày, tác giả đã liên tưởng đến hình ảnh nào?
- Liên tưởng tới hình ảnh bóng tre chùm lên âu yếm làng bản, xóm, ....chùa cổ kính
Hình ảnh đó gợi cho suy nghĩ gì? Dùng biện pháp NT gì để thể hiện?
->hình ảnh bóng tre đã trở thành một hoán dụ chỉ nền văn hóa lâu đời của VN
Sự gắn bó ấy của tre trong lao động được thể hiện qua những từ ngữ nào? .
Cối xay tre
Lạt gói bánh chưng
3. Sự gắn bó giữa người và tre
a. Trong đời sống hàng ngày và lao động sản xuất
+ Dưới bóng tre xanh, người dân cày Việt Nam dựng nhà, dựng cửa, vỡ ruộng, khai hoang.
+ Tre là cánh tay của người nông dân.
+ Cối xay tre nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc.
+ Giang chẻ lạt, buộc mềm, khít chặt như những mối tình quê.
+ Tre còn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ, đánh chắt, đánh chuyền.
+ Tuổi già vớ được chiếc điếu cày tre là khoan khoái.
+ ...lọt lòng trong nôi tre.
- Nỗi buồn: “...nhắm mắt xuôi tay nằm trên giường tre.”
- Liên tưởng tới hình ảnh bóng tre chùm lên âu yếm làng bản, xóm, ....chùa cổ kính
->hình ảnh bóng tre đã trở thành một hoán dụ chỉ nền văn hóa lâu đời của VN
Trong đời sống sinh hoạt, tre gắn bó với con người như thế nào?
Tác giả đã sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào?
NT:
Nhân hóa, hoán dụ
=> Tăng thêm cảm giác gắn bó gần gũi thân thuộc của cây tre đối với người
b. Trong chiến đấu chống giặc giữ nước
- Ngọn tầm vông dựng thành đồng Tổ quốc.
- Cái chông tre sông Hồng.
- Tre chống lại sắt thép quân thù, tre xung phong vào xe tăng đại bác.
- Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.
- Tre hy sinh để bảo vệ con người.
-Em có nhận xét gì về giọng điệu của đoạn văn này“Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu.”
từ những liên tưởng đó tác giả muốn thể hiện điều gì?
-> biểu dương chiến công của tre thực chất là ca ngợi cuộc kháng chiến trường kì anh dũng của nhân dân ta chống pháp
tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì thể hiện điều đó?
NT:
-lập luận chặt chẽ:
-Điệp từ “tre”
-Nhân hóa ẩn dụ
=> Nhằm khẳng định sức mạnh và
công lao của tre trong cuộc
kháng chiến gian khổ của dân tộc
4. Tre còn mãi với dân tộc Việt Nam
Khi muốn khẩng định tre còn mãi với dân tộc VN, tác giả hướng lời nói tới ai?
Liên tưởng tới những gì? Cảm nghĩ triết lý như thế nào?
- Tác giả đối thoại trực tiếp với thế hệ trẻ bằng lời nói chân tình, thân ái tin yêu
ở đoạn cuối tác giả đã khái quát vẻ đẹp của cây tre VN như thế nào?
-Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung can đảm.cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc VN
Em thử nghĩ xem, nếu chỉ nói riêng về tre như một loài cây thông thường, thì ý nghĩa tác phẩm sẽ như thế nào?
Từ đây, hình ảnh cây tre đã gợi lên trong em cảm xúc, suy nghĩ gì?
III. Tổng kết
Những biện pháp nghệ thuật chủ yếu được tác giả sử dụng để khắc họa hình ảnh cây tre?
Nghê thuật
- Chi tiết, hình ảnh chọn lọc mang ý nghĩa biểu tượng.
- Sử dụng rộng rãi và thành công phép nhân hóa.
- Lời văn giàu cảm xúc và nhịp điệu
2. Nội dung
Cây tre là người bạn thân thiết lâu đời của người nông dân và nhân dân Việt Nam. Cây tre có vẻ đẹp bình dị và nhiều phẩm chất quý báu. Cây tre đã trở thành một biểu tượng của đất nước Việt Nam, dân tộc Việt Nam.
Em có cảm nhận gì về cây tre Việt Nam sau khi học xong văn bản này.
- Em hiểu gì về tác giả qua văn bản “Cây tre Việt Nam”.
 Là người có hiểu biết sâu sắc về cây tre Việt Nam, có niềm tin và lòng tự hào chính đáng về cây tre Việt Nam.
IV. Luyện tập
Tìm các câu ca dao tục ngữ, thơ, truyện cổ tich có nói tới cây tre VN
*Tục ngữ:
- Tre già khó uốn. 
- Tre già là bà lim. 
- Có tre mới cho vay hom tranh. 
- Tre già măng mọc. 
- Tre non dễ uốn. 
- Tre già nhiều người chuộng, người già ai chuộng làm chi. 
- Tre lướt cò đỗ. 
*CA DAO : 
- Đóng tre căng bạc giữa đồng 
Các anh pháo thủ xoay nòng súng lên 
Súng anh canh cả trời đêm 
Để cho trăng đẹp toả lên xóm làng. 
- Chặt tre cài bẫy vót chông 
Tre bao nhiêu lá thương chồng bấy nhiêu. 
- Em về cắt rạ đánh tranh 
Chặt tre chẻ lạt cho anh lợp nhà 
Sớm khuya hoà thuận đôi ta 
Hơn ai gác tía lầu hoa một mình. 

- Một cành tre, năm bảy cành tre 
Đẹp duyên thì lấy chớ nghe họ hàng. 
- Làng tôi có luỹ tre xanh 
Có sông Tô Lịch uốn quanh xóm làng. 
Bên bờ vải, nhãn, hai hàng 
Dưới sông cá lội từng đàn tung tăng. 
- Trăng lên tắm luỹ tre làng 
Trăng nhòm qua cửa, trăng tràn vô nôi 
Trăng thơm bên má em tôi 
Xanh hàng mi nhỏ, bé cười xinh xinh. 
Ru em, em ngủ cho lành 
Cho chị ra điểm tập tành kẻo khuya 
Ngủ ngon, ngoan nhé, em nghe ! 
Dù cho địch đến đồng quê quê mình. 
Đừng hòng phá luỹ tre xanh 
Cướp con chim nhỏ trên cành của em 
Súng trường tay chị ngày đêm 
Bắn cho chúng nó một phen tơi bời.
* Trong bài thơ:
“Viếng lăng Bác”
"Con ở miền nam ra thăm lăn bác 
đã thấy trong sương hàng tre bát ngát 
ôi hàng tre, xanh xanh việt nam 
bão táp mưa xa đứng thẳng hàng..." 
hay:”Con sông Quê hương” của Tế Hanh cũng có nhắc đến bóng tre 
" Quê hương tôi có con sông xanh ngát 
nước gương trong soi tóc những hàng tre" 
Bài thơ “ bài học đầu cho con” của Đỗ Trung Quân
"Quê hương là cầu tre nhỏ 
Mẹ về nón lá nghiêng tre" 
"ầu ơ cầu ván đóng đinh 
cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó qua"