Bài 26. Cây tre Việt Nam

Tiết 111. Chủ đề 7: kí: cây tre việt nam
Thép mới
(tiết 1)
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tên thật: Hà Văn Lộc, sinh ngày 15/2/1925, mất năm 1991. Quê ông ở phường Quảng An, quận Tây Hồ, Hà Nội. Bút danh: Thép Mới, Phượng Kim, Hồng Châu. Thép Mới sáng tác ở các thể loại: báo, bút ký, thuyết minh phim. Các tác phẩm chính:
* Kháng chiến sau lũy tre, trên đồng lúa (bút ký)
* Ý nghĩ người phóng viên kháng chiến (bút ký)
* Hữu nghị (bút ký)
* Trường Sơn hùng tráng (bút ký)
* Nguyễn Ái Quốc đến với Lê Nin (thuyết minh phim)
* Năng động Hồ Chí Minh (bút ký)
* Cây tre Việt Nam (bút ký)
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Tên khai sinh là Hà Văn Lộc
- Quê: Hà Nội
- Ông còn là một nhà báo
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác: 1955
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
b. Thể loại: bút kí chính luận: ghi lại 1 cảnh vật mà nhà văn mắt thấy tai nghe, thường trong các chuyến đi
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
b. Thể loại
c. Đọc
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam, bạn thân của nhân dân Việt Nam.
Nước Việt Nam xanh muôn ngàn cây lá khác nhau. Cây nào cũng đẹp, cây nào cũng quý, nhưng thân thuộc nhất vẫn là tre nứa. Tre Đồng Nai, nứa Việt Bắc, tre ngút ngàn Điện Biên Phủ, lũy tre thân mật làng tôi…đâu đâu ta cũng có nứa tre làm bạn.
Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. Vào đâu tre cũng sống, ở đâu tre cũng xanh tốt. Dáng tre vươn mộc mạc, màu tre tươi nhũn nhặn. Rồi tre lớn lên, cứng cáp, dẻo dai, vững chắc. Tre trông thanh cao, giản dị, chí khí như người.
Nhà thơ đã có lần ca ngợi:
Bóng tre trùm mát rượi.
Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn. Dưới bóng tre của ngàn xưa, thấp thoáng mái đình mái chùa cổ kính. Dưới bóng tre xanh, ta gìn giữ một nền văn hóa lâu đời. Dưới bóng tre xanh, đã từ lâu đời, người dân cày Việt Nam dựng nhà, dựng cửa, vỡ ruộng, khai hoang. Tre ăn ở với người, đời đời, kiếp kiếp. Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau. Tre là cánh tay của người nông dân:
Cánh đồng ta năm đôi ba vụ
Tre với người vất vả quanh năm.
Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ “văn minh”, “khai hóa” của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người. Cối xay tre nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc.
Giang chẻ lạt, buộc mềm, khít chặt như những mối tình quê cái thưở ban đầu thường nỉ non dưới bóng tre, bóng nứa:
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Lạt này gói bánh chưng xanh
Cho mai lấy trúc, cho anh lấy nàng…
Tre còn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ. Các em bé còn có đồ chơi gì nữa ngoài mấy que chuyền đánh chắt bằng tre.
Tuổi già hút thuốc làm vui. Vớ chiếc điếu cày tre là khoan khoái. Nhớ lại vụ mùa trước, nghĩ đến những mùa sau, hay nghĩ đến một ngày mai sẽ khác…
Suốt một đời người, từ thưở lọt lòng trong chiếc nôi tre, đến khi nhắm mắt xuôi tay, nằm trên giường tre, tre với mình, sống có nhau, chết có nhau, chung thủy.
Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất! Ta kháng chiến, tre lại là đồng chí chiến đấu của ta. Tre vốn cùng ta làm ăn, lại vì ta mà cùng ta đánh giặc.
Buổi đầu, không một tấc sắt trong tay, tre là tất cả, tre là vũ khí. Muôn ngàn đời biết ơn chiếc gậy tầm vông đã dựng nên thành đồng Tổ quốc! Và sông Hồng bất khuất có cái chông tre.
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!
Nhạc của trúc, nhạc của tre là khúc nhạc của đồng quê. Nhớ một buổi trưa nào, nồm nam cơn gió thổi, khóm tre làng rung lên man mác khúc nhạc đồng quê.
Diều bay, diều lá tre bay lưng trời…
Sáo tre, sáo trúc vang lưng trời…
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Gió đưa tiếng sáo, gió nâng cánh diều…
Trời cao lồng lộng, đồng ruộng mênh mông hãy lắng nghe tiếng hát giữa trời cao của trúc, của tre…
“Tre già măng mọc”. Măng mọc trên phù hiệu ở ngực thiếu nhi Việt Nam, lứa măng non của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Các em, các em rồi đây lớn lên, sẽ quen dần với sắt, thép và xi măng cốt sắt.
Nhưng, nứa, tre sẽ còn mãi với các em, còn mãi dân tộc Việt Nam, chia bùi sẻ ngọt của những ngày mai tươi hát, còn mãi với chúng ta, vui hạnh phúc, hòa bình.
Ngày mai, trên đất nước này, sắt, thép có thể nhiều hơn tre, nứa. Nhưng, trên đường trường ta dấn bước, tre xanh vẫn là bóng mát. Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình. Tre sẽ càng tươi những cổng chào thắng lợi. Những chiếc đu tre vẫn dướn lên bay bổng. Tiếng sáo diều tre cao vút mãi.
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
b. Thể loại
c. Đọc
d. Giải thích từ khó
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Nứa: giống cây cùng họ với tre, thân nhỏ và mỏng hơn tre, độ bền và dẻo kém hơn tre.
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Trúc: giống cây cùng họ với tre, thân nhỏ, lá nhỏ, đốt thẳng.
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Mai: giống cây cùng họ với tre, thân to hơn tre, gióng dài, lá to.
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Vầu: giống cây cùng họ với tre, thân nhỏ hơn mai.
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Giang: cây thuộc loại tre, nứa, thân dẻo, gióng dài, dùng để chẻ lạt hoặc đan lát.
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tầm vông: loại tre thân nhỏ, cứng, đặc, không có gai, thường dùng làm gậy.
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Đánh chắt (còn gọi là chuyền thẻ): trò chơi dân gian của trẻ em, thường là của con gái.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
b. Thể loại
c. Đọc
d. Giải thích từ khó
e. Bố cục
1. Từ đầu...chí khí như người  Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
2. Tiếp theo... của trúc của tre  Sự gắn bó của cây tre với đời sống con người Việt Nam
3. Còn lại  Cây tre với con người Việt Nam trong tương lai
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
- Tre là người thân, gắn bó bền chặt, lâu đời với nông dân và nhân dân Việt Nam
+ Vẻ đẹp: mọc thẳng, lớn lên cứng cáp, dẻo dai, vững chắc
+ Phẩm chất: thanh cao, chí khí
- Đó cũng chính là phẩm chất cứng cáp của con người Việt Nam
Tiết 111. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 112. Chủ đề 7: kí: cây tre việt nam
Thép mới
(tiết 2)
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
2. Tre gắn liền với cuộc sống của người dân Việt Nam
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
2. Tre gắn liền với cuộc sống của người dân Việt Nam
- Tre gắn bó trong cuộc sống lao động và sinh hoạt hàng ngày:
+ Tre là người bạn thân thiết, là cánh tay của người nông dân, là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ, tuổi già
- Tre gắn bó khăng khít với con người trên nhiều phương diện: đời sống vật chất, tinh thần và truyền thống văn hóa dân tộc
- Tre không thể thiếu đối với con người Việt Nam
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
2. Tre gắn liền với cuộc sống của người dân Việt Nam
3. Tre gắn bó với người trong chiến đấu
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất! Ta kháng chiến, tre lại là đồng chí chiến đấu của ta. Tre vốn cùng ta làm ăn, lại vì ta mà cùng ta đánh giặc.
Buổi đầu, không một tấc sắt trong tay, tre là tất cả, tre là vũ khí. Muôn ngàn đời biết ơn chiếc gậy tầm vông đã dựng nên thành đồng Tổ quốc! Và sông Hồng bất khuất có cái chông tre.
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
2. Tre gắn liền với cuộc sống của người dân Việt Nam
3. Tre gắn bó với người trong chiến đấu
- Tre là vũ khí lợi hại, tre bảo vệ quê hương đất nước, tre là đồng đội, đồng chí luôn sát cánh cùng nhân dân kháng chiến
* Tre, anh hùng chiến đấu: ca ngợi công lao, phẩm chất, giá trị của tre
- Bằng biện pháp nghệ thuật nhân hóa đã ca ngợi vai trò của tre đối với đời sống con người và dân tộc Việt Nam
- Nhà văn đã nhắc lại quá khứ hào hùng của dân tộc, đặc biệt là thời kì đầu của cuộc kháng chiến. Lúc đó, tương quan lực lượng giữa ta và địch vô cùng chênh lệch, cả dân tộc không có: “một tấc sắt trong tay” nên phải dùng tre làm vũ khí chống lại sắt thép của quân thù.
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
2. Tre gắn liền với cuộc sống của người dân Việt Nam
3. Tre gắn bó với người trong chiến đấu
4. Trong tương lai
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Các em, các em rồi đây lớn lên, sẽ quen dần với sắt, thép và xi măng cốt sắt.
Nhưng, nứa, tre sẽ còn mãi với các em, còn mãi dân tộc Việt Nam, chia bùi sẻ ngọt của những ngày mai tươi hát, còn mãi với chúng ta, vui hạnh phúc, hòa bình.
Ngày mai, trên đất nước này, sắt, thép có thể nhiều hơn tre, nứa. Nhưng, trên đường trường ta dấn bước, tre xanh vẫn là bóng mát. Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình. Tre sẽ càng tươi những cổng chào thắng lợi. Những chiếc đu tre vẫn dướn lên bay bổng. Tiếng sáo diều tre cao vút mãi.
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam
2. Tre gắn liền với cuộc sống của người dân Việt Nam
3. Tre gắn bó với người trong chiến đấu
4. Trong tương lai
- Tre là người bạn mãi mãi đồng hành cùng con người trên con đường phát triển
- Tre là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn. Dưới bóng tre của ngàn xưa, thấp thoáng mái đình mái chùa cổ kính. Dưới bóng tre xanh, ta gìn giữ một nền văn hóa lâu đời. Dưới bóng tre xanh, đã từ lâu đời, người dân cày Việt Nam dựng nhà, dựng cửa, vỡ ruộng, khai hoang. Tre ăn ở với người, đời đời, kiếp kiếp. Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau. Tre là cánh tay của người nông dân:
Cánh đồng ta năm đôi ba vụ
Tre với người vất vả quanh năm.
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Dưới bóng tre xanh
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Suốt một đời người, từ thưở lọt lòng trong chiếc nôi tre, đến khi nhắm mắt xuôi tay, nằm trên giường tre, tre với mình, sống có nhau, chết có nhau, chung thủy.
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Giường tre
Nôi tre
Nhạc của trúc, nhạc của tre là khúc nhạc của đồng quê. Nhớ một buổi trưa nào, nồm nam cơn gió thổi, khóm tre làng rung lên man mác khúc nhạc đồng quê.
Diều bay, diều lá tre bay lưng trời…
Sáo tre, sáo trúc vang lưng trời…
Gió đưa tiếng sáo, gió nâng cánh diều…
Trời cao lồng lộng, đồng ruộng mênh mông hãy lắng nghe tiếng hát giữa trời cao của trúc, của tre…
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Sáo trúc
Diều
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
“Tre già măng mọc”. Măng mọc trên phù hiệu ở ngực thiếu nhi Việt Nam, lứa măng non của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Huy hiệu của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tre Việt Nam
Tre xanh 
Xanh tự bao giờ? 
Chuyện ngày xưa... đã có bờ tre xanh 

Thân gầy guộc, lá mong manh 
Mà sao nên luỹ nên thành tre ơi? 
Ở đâu tre cũng xanh tươi 
Cho dù đất sỏi đất vôi bạc màu 


Có gì đâu, có gì đâu 
Mỡ màu ít, chắt dồn lâu hoá nhiều 
Rễ siêng không ngại đất nghèo 
Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù 
Vươn mình trong gió tre đu 
Cây kham khổ vẫn hát ru lá cành 
Yêu nhiều nắng nỏ trời xanh 
Tre xanh không đứng khuất mình bóng râm 


Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Bão bùng thân bọc lấy thân 
Tay ôm tay níu tre gần nhau thêm 
Thương nhau tre chẳng ở riêng 
Luỹ thành từ đó mà nên hỡi người 
Chẳng may thân gãy cành rơi 
Vẫn nguyên cái gốc truyền đời cho măng 
Nòi tre đâu chịu mọc cong 
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường 
Lưng trần phơi nắng phơi sương 
Có manh áo cộc tre nhường cho con 
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Măng non là búp măng non 
Đã mang dáng thẳng thân tròn của tre 
Năm qua đi, tháng qua đi 
Tre già măng mọc có gì lạ đâu 

Mai sau, 
Mai sau, 
Mai sau... 
Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh.
(Nguyễn Duy)
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
TỤC NGỮ:
- Tre già khó uốn.
- Tre non dễ uốn.
- Tre già là bà lim.
- Tre già măng mọc.
THƠ:
Làng tôi sau lũy tre mờ xa
Tình yêu quê hương những nếp nhà.
(Làng tôi - Hồ Bắc)

Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
(Viếng lăng Bác - Viễn Phương)
Tiết 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
CA DAO:
- Chặt tre gài bẫy vót chông
Tre bao nhiêu lá, thương chồng bấy nhiêu.
- Em về cắt rạ đánh tranh
Chặt tre chẻ lạt cho anh lợp nhà
Sớm khuya hòa thuận đôi ta
Hơn ai gác tía lầu hoa một mình.
- Một cành tre, năm bảy cành tre
Đẹp duyên thì lấy chớ nghe họ hàng.
- Làng tôi có lũy tre xanh
Có sông Tô Lịch uốn quanh xóm làng.
- Trăng lên tắm lũy tre làng
Trăng nhòm qua cửa, trăng nhòm vô nôi.

TRUYỆN CỔ TÍCH:
Cây tre trăm đốt
Tiết 111 + 112. Chủ đề 7: Kí: Cây tre Việt Nam
Thép Mới
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Đọc lại bài hôm nay: Cây tre Việt Nam (Thép Mới).
+ Sưu tầm thêm một số câu ca dao, tục ngữ, thơ, truyện cổ tích Việt Nam liên quan đến cây tre.
- Soạn bài: Câu trần thuật đơn
+ Đọc trước bài
+ Trả lời các câu hỏi
+ Làm bài tập phần II
Kính chúc các thầy cô giáo mạnh khỏe!
Chúc các con chăm ngoan, học giỏi!
Xin trân trọng cảm ơn!
Tạm biệt và hẹn gặp lại!