Bài 26. Câu trần thuật đơn

Giáo viên: Hµ ThÞ Anh Th¬
Bộ môn : Ngữ Văn 6
Kiểm tra bài cũ

Thế nào là thành phần chính của câu?
Cho một ví dụ minh hoạ.

Trả lời: Thành phần chính của câu là thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn .
VD : Em / đang học trường Nguyễn Đức Cảnh.
C V
Tiết 111: Câu trần thuậT đơn
I. Lý thuyết
1.Câu trần thuật đơn là gì?
a.Ngữ liệu (SGK/ 101)
b. Phân tích ngữ liệu
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng:
-Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.


I. Lý thuyết
1.Câu trần thuật đơn là gì?
a.Ngữ liệu( SGK/101)
b. Phân tích ngữ liệu

?1 Đoạn văn trên được trích từ văn bản nào?
Trả lời: Đoạn văn trên được trích từ văn bản: "Bài học đường đời đầu tiên" của Tô Hoài.
? 2 Đoạn văn trên cho ta biết nội dung gì?
Trả lời: Đoạn văn trên cho biết thái độ, lời nói của Dế Mèn với Dế Choắt khi Choắt nhờ Mèn giúp đỡ.
Tiết 111: Câu trần thuật đơn
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng:
-Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.


I. Lý thuyết
1.Câu trần thuật đơn là gì?
a.Ngữ liệu( SGK/101)
b. Phân tích ngữ liệu

Tiết 111: Câu trần thuật đơn
? 3. Em hãy cho biết các câu trong đoạn văn trên được dùng để làm gì?
Trả lời: Các câu trong đoạn văn :
Câu 1: Được dùng tả hình dáng, kể hành động của Dế Mèn
Câu 2: Được dùng để tả, kể hành động của Dế Mèn
Câu 3. Được dùng để bộc lộ cảm xúc của Dế Mèn
Câu 4. Được dùng để hỏi
Câu 5. Được dùng để bộc lộ cảm xúc của Dế Mèn
Câu 6. Được dùng để nêu ý kiến của Dế Mèn
Câu 7. Được dùng để nêu yêu cầu của Dế Mèn
Câu 8. Được dùng để bộc lộ cảm xúc của Dế Mèn
Câu 9. Được dùng để kể hành động nêu ý kién của Dế Mèn



Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng
-Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.


Tiết 111: Câu trần thuật đơn
Câu 1: Tả hình dáng, kể hành động của Dế Mèn.
Câu2: Tả,kể hành động của Dế Mèn
Câu3: Bộc lộ cảm xúc của Dế Mèn.
Câu 4: Câu hỏi của Dế Mèn.
Câu 5: Bộc lộ cảm xúc của Dế Mèn.
Câu 6: Nêu ý kiến của Dế Mèn.
Câu 7: Nêu yêu cầu của Dế Mèn.
Câu8: Bộc lộ cảm xúc của Dế Mèn.
Câu 9: Kể hành động nêu ý kiến của Dế Mèn.

? 4. Dựa vào kiến thức ở Tiểu học, hãy gọi tên các kiểu câu đó.
Trả lời:
Các câu kể, tả, nêu ý kiến (câu1, 2, 6, 9) được gọi là các câu kể .
Các câu bộc lộ cảm xúc (câu3, 5, 8) được gọi là các câu cảm thán.
Câu hỏi (câu 4) được gọi là câu nghi vấn.
Câu nêu yêu cầu (câu 7) được gọi là câu cầu khiến.

1. Chưa nghe hết câu, tôi/ đã hếch răng lên xì một hơi rõ dài.

2. Rồi,với điệu bộ khinh khỉnh, tôi/ mắng.

6. Chú mày/ hôi như cú mèo thế này, ta/ nào chịu được.

9. Tôi/ về, không một chút bận tâm.

Tiết 111: Câu trần thuật đơn
I. Lý thuyết
1.Câu trần thuật đơn là gì?
a.Ngữ liệu( SGK/101)
b. Phân tích ngữ liệu


? 5 Hãy xác định chủ ngữ, vị ngữ của các câu trần thuật (câu 1, 2, 6, 9) vừa tìm được.



? 6. Hãy xếp các câu trên thành 2 loại- câu có một cụm C-V;
câu có hai cụm C-V.
Trả lời:
- Câu 1, 2, 9 là các câu có một cụm C-V.
- Câu 6 là câu có hai cụm C-V.

Tiết 111: Câu trần thuật đơn
1. Chưa nghe hết câu, tôi/ đã hếch răng lên xì một hơi rõ dài.
C V
2. Rồi,với điệu bộ khinh khỉnh, tôi/ mắng.
C V
6.Chú mày/ hôi như cú mèo thế này, ta/ nào chịu được.
C V C V
9.Tôi/ về, không một chút bận tâm.
C V

Tiết 111: Câu trần thuật đơn
I. Lý thuyết
1.Câu trần thuật đơn là gì?
a.Ngữ liệu(SGK/101)
b. Phân tích ngữ liệu
c. Nhận xét:
- Các câu 1, 2, 9 là những câu chỉ có một cụm C-V được dùng để kể, tả một sự vật, sự việc, để nêu một ý kiến. Đó là các câu trần thuật đơn.
- Câu 6 : Là câu trần thuật kép.


? 7. Qua đó em có nhận xét gì về cấu tạo ngữ pháp và chức năng của các câu 1, 2, 9?
Trả lời: Các câu 1, 2, 9 có :
- Cấu tạo ngữ pháp: Một cụm C-V
- Chức năng: Dùng để tả, kể một sự việc, sự vật, nêu một ý kiến.

Tiết 111: Câu trần thuật đơn
I. Lý thuyết
1.Câu trần thuật đơn là gì?
a.Ngữ liệu(SGK/101)
b. Phân tích ngữ liệu
c. Nhận xét:
- Các câu 1, 2, 9 là những câu chỉ có một cụm C-V được dùng để kể, tả một sự vật, sự việc, để nêu một ý kiến. Đó là các câu trần thuật đơn.
- Câu 6: Là câu trần thuật kép.

? 8. Vậy em hiểu thế nào là câu trần thuật đơn?

Trả lời: Câu trần thuật đơn là câu do một cụm C-V tạo thành, dùng để giới thiệu, tả, kể về một sự việc,sự vật hay để nêu một ý kiến.
Tiết 111: Câu trần thuật đơn
I. Lý thuyết
1.Câu trần thuật đơn là gì?
a.Ngữ liệu( SGK/101)
b. Phân tích ngữ liệu
c. Nhận xét:
Các câu 1,2,9 là những câu chỉ có một cụm C-V được dùng để kể,tả một sự vật, sự việc, để nêu một ý kiến. Đó là các câu trần thuật đơn.
Câu 6: là câu trần thuật kép.
2. Ghi nhớ: ( SGK / 101)
Câu trần thuật đơn là loại câu do một cụm C - V tạo thành, dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến.



Bài tập 1:
Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây. Cho biết những câu trần thuật đơn đó dùng để làm gì?
Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần dông bão, bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy. Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biếc đặm đà hơn hết cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa.Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẻ cá giã đôi.
(Nguyễn Tuân)
Tiết 111: Câu trần thuật đơn
I. Lý thuyết
II. Luyện tập


Bài tập 2: Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tác dụng gì?
a. Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ, tên là Lạc Long Quân. (Con Rồng cháu Tiên)
b. Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
( ếch ngồi đáy giếng)
c. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
( Vũ Trinh)

Trả lời: Các câu trên đều là câu trần thuật đơn, có tác dụng dùng để:
a. Giới thiệu nhân vật Lạc Long Quân
b. Giới thiệu con ếch
c. Giới thiệu nhân vật bà đỡ Trần
Bài tập 3: Cách giới thiệu nhân vật chính có gì
khác với cách giới thiệu trong bài tập 2?
Trả lời: Cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện trên khác với cách giới thiệu nhân vật trong bài tập 2 là: giới thiệu nhân vật phụ trước, rồi từ những việc làm của nhân vật phụ mới giới thiệu nhân vật chính.
(Nhân vật chính ở các truyện này được giới thiệu một cách gián tiếp, thông qua hành động, việc làm của nhân vật phụ)

Bài tập 4: Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật , những câu mở đầu sau đây còn có tác dụng gì?
a. Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày. ( Đẽo cày giữa đường)
b. Người kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không ngớt mới vác búa đến xem, thấy một con hổ trán trắng, cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt nhãi trào ra. ( Vũ Trinh)
Trả lời: Ngoài việc giới thiệu nhân vật, các trên còn được dùng để:
a. Miêu tả hoạt động của nhân vật người thợ mộc
b. Miêu tả hoạt động của người tiều phu, hành động của con hổ

Bài tập 5: Đối chiếu với đoạn thơ sau đây

Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè

Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng.
Tiết 111: Câu trần thuật đơn
I. Lý thuyết
1.Câu trần thuật đơn là gì?

a.Ngữ liệu
b. Phân tích ngữ liệu
c. Nhận xét:
2.Ghi nhớ: (SGK/ 101)





Củng cố:
Hoàn chỉnh các bài tập vào vở bài tập
Học thuộc phần ghi nhớ trong SGK/ 101.
Viết một đoạn văn từ 5 đến 7 câu miêu tả cảnh trường em trong đó có sử dụng câu trần thuật đơn.
Nghiên cứu, trả lời các câu hỏi trong bài:
Câu trần thuật đơn có từ "là".