Bài 26. Câu trần thuật đơn

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO MỘC HÓA
Người thực hiện : NGUYEÃN QUOÁC VIEÄT
Lớp 6A 3
L
ớ
p 6
A
3
Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Hãy phân biệt thành phần chính với thành phần phụ trong câu ?
Câu 2 : Chủ ngữ trong câu : “ Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam.” là :
A. người bạn thân B. là người bạn thân
C. nông dân Việt Nam D. Cây tre
X
Trả lời : Thành phần chính của câu là những thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn. Thành phần không bắt buộc có mặt được gọi là thành phần phụ .
/
C
V
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1/ Ví dụ : sgk / 101 .
a) Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng :
- Hức ! Thông ngách sang nhà ta ? Dễ nghe nhỉ ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết !
Tôi về, không một chút bận tâm.
( Tô Hoài )
b) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều .
(Vũ Trinh)
Ở ví dụ a có bao nhiêu câu, ví dụ b có bao nhiêu câu ?
Tiết 118
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1/ Ví dụ : sgk / 101 .
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1/ Ví dụ : sgk / 101 .
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. (1)
Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng : (2)
- Hức ! (3) Thông ngách sang nhà ta ? (4) Dễ nghe nhỉ ! (5)
Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. (6) Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. (7) Đào tổ nông thì cho chết ! (8)
Tôi về, không một chút bận tâm. (9)
b) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều. (10)
Các câu này dùng để làm gì ?
Các em thảo luận nhóm câu hỏi trên trong 3 phút .
Nhóm : 1+2 : Từ câu 1 đến câu 5.
Nhóm : 3+4 : Từ câu 6 đến câu 10 .
Tiết 118
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1/ Ví dụ : sgk / 101 .
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1/ Ví dụ : sgk / 101 .
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. (1)

Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng : (2)
- Hức ! (3)
Thông ngách sang nhà ta ? (4)
Dễ nghe nhỉ ! (5)
Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. (6)

Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. (7)
Đào tổ nông thì cho chết ! (8)
Tôi về, không một chút bận tâm. (9)
b) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều. (10)

 Kể và tả
 Kể
 Bộc lộ cảm xúc
 Hỏi
 Kể
 Bộc lộ cảm xúc
 Yêu cầu
 Nêu ý kiến nhận xét
 Bộc lộ cảm xúc
 Giới thiệu
Tiết 118
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1/ Ví dụ : sgk / 101 .
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1/ Ví dụ : sgk / 101 .

Hức ! (3)
Dễ nghe nhỉ ! (5)
Đào tổ nông thì cho chết ! (8)

Câu dùng để bộc lộ cảm xúc được gọi là câu gì ?
 Bộc lộ cảm xúc
 Bộc lộ cảm xúc
 Bộc lộ cảm xúc
Câu cảm thán
Thông ngách sang nhà ta ? (4)
 Hỏi
Câu dùng để hỏi được gọi là câu gì ?
==>Câu nghi vấn
 Yêu cầu
Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. (7)
Câu dùng để yêu cầu được gọi là câu gì ?
Câu cầu khiến
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một
hơi rõ dài. (1)  Tả và kể
Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng : (2)  Kể
Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu
được. (6)  Nêu ý kiến nhận xét
Tôi về, không một chút bận tâm. (9)  Kể
Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều. (10)Giới thiệu
Câu dùng để kể, tả, nêu ý kiến nhận xét hay giới thiệu về một sự vật, sự việc được gọi là câu gì ?
Câu
trần
thuật
Câu trần thuật dùng để làm gì ?
Dùng để kể, tả, giới thiệu hay nêu ý kiến về vật, việc.
Tiết 118
a) Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. (1)

Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng : (2)

Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. (6)

Tôi về, không một chút bận tâm. (9)

b) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều . (10)
1/ Ví dụ : sgk / 101 .
/
/
/
/
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
V
C
C
V
C
V1 V2
V1 V 2
C
V
V
C
C
/
/
Xác định chủ ngữ và vị ngữ trong các câu trên ?
V
V
Tiết 118
a) Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.
1/ Ví dụ : sgk / 101 .
/
/
/
/
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
V
C
C
V
C
V
V
C
V
V
C
C
/
/
Trong các câu trên, câu nào do một cặp chủ ngữ - vị ngữ (một cụm C – V) tạo thành ?
Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng :
Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.
Tôi về, không một chút bận tâm.
Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều .
(10)
(9)
(6)
(2)
(1)
Câu nào do hai cụm C – V sóng đôi tạo thành ?
Câu đơn là câu như thế nào ?
Câu đơn là câu do một cụm C – V tạo thành.
Câu (6) là câu ghép. Vậy câu ghép là câu như thế nào ?
Là câu do hai hay nhiều cụm C – V sóng đôi tạo thành.
Câu trần thuật ghép là gì ?
Câu trần thuật ghép là câu do hai hoặc nhiều cụm C – V sóng đôi (không bao chứa) nhau tạo thành.
Câu trần thuật đơn là gì ?
Câu trần thuật đơn là câu do một cụm C – V tạo thành .
Câu trần thuật đơn có tác dụng như thế nào ?
Dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến .
Tiết 118

CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1/ Ví dụ : sgk / 101
2/ Ghi nhớ : sgk / 101
Câu trần thuật đơn là loại câu do một cụm C–V tạo thành, dùng để giới thiệu, tả, hoặc kể về một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến .
Tiết 118

Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, tôi mắng : (2)

Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. (6)
/
/
/
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
C
V
V
V
C
C
Dựa vào hai câu trên, em hãy cho biết xét về mặt cấu tạo ngữ pháp câu trần thuật gồm những loại nào ?
Xét về mặt cấu tạo ngữ pháp câu trần thuật có hai loại : câu trần thuật đơn và câu trần thuật ghép.





Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều . (1)
V
C
/
Nam quê ở huyện Mộc Hoá . (2)
C
V
/
Xét về hình thức thì câu (1) và câu (2) có gì khác nhau ?
là
Xét về đặc điểm hình thức thì câu trần thuật đơn có những loại nào ?
Xét về đặc điểm hình thức thì câu trần thuật đơn có 2 loại : câu trần thuật đơn có từ là và câu trần thuật đơn không có từ là .
Tiết 118
Thứ nhất : Làm thế nào để tìm được câu trần thuật đơn :
+Câu đó có dùng để kể, tả, giới thiệu hay nêu ý kiến không ?
+Câu đó có được tạo thành bởi 1 cụm C – V không ?
 Nếu hội đủ 2 yếu tố trên thì ta mới kết luận nó là câu trần thuật đơn .
Thứ hai : Những câu do hai hay nhiều chủ ngữ nhưng chỉ có một vị ngữ và ngược lại vẫn được xem là câu trần thuật đơn .Chẳng hạn như những câu sau :

CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
Lưu ý :
/
V
C1 C2 C3 C4
Tôi / về , không một chút bận tâm .
C V1 V 2
Tre , nứa , mai , vầu giúp người trăm công nghìn việc khác nhau.
Tiết 118
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
II. Luyện tập
Bài tập 1 : Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây. Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì ?

.

. Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biếc đậm đà hơn hết cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa. Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẻ cá giã đôi.
(Nguyễn Tuân)
Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng
sủa
Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy
dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần dông bão, bao
giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy
Câu 1 : Dùng để tả hoặc giới thiệu .
Câu 2 : Dùng để nêu ý kiến nhận xét .
Tiết 118
17
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
II. Luyện tập
Đáp án :
a) Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật (Lạc Long Quân).
b) Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật (con ếch).
Bài tập 2 : Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tác dụng gì ?
Ngày xưa , ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ, tên là Lạc Long Quân.
(Con rồng, cháu tiên)
b) Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ .
(Ếch ngồi đáy giếng)
Với yêu cầu trên các em tiến hành thảo luận theo bàn trong 2 phút .
Tiết 118
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
Bài tập 3 : Cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện sau có gì khác với cách giới thiệu nêu trong bài tập 2 ?
a) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một vết chân rất to, liền đặt bàn chân lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô. (Thánh Gióng)
b) Hùng Vương thứ mười tám có một người con gái tên là Mị Nương, người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn. (Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
c) Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc .
Một hôm, viên quan đi qua cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng […]. (Em bé thông minh)
Tiết 118
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
Câu trần thuật đơn là gì ?
Luyện tập
Đáp án bài tập 3:
- Cách giới thiệu ở bài tập 2 là giới thiệu thẳng vào nhân vật chính (giới thiệu trực tiếp) .
- Cách giới thiệu ở bài tập 3 là giới thiệu nhân vật phụ trước, rồi từ những việc làm của nhân vật phụ mới giới thiệu nhân vật chính (giới thiệu gián tiếp) .
Tiết 118
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
II. Luyện tập
Bài tập 4 : Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở đầu sau đây còn có tác dụng gì ?
a)Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày.
(Đẽo cày giữa đường)
b) Người kiếm củi mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không ngớt mới vác búa đến xem, thấy một con hổ trán trắng, cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt dãi trào ra.
(Vũ Trinh)
Đáp án : Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật chính thì những câu mở đầu trên còn có tác dụng là miêu tả hoạt động của nhân vật .
Tiết 118
Củng cố
X
X
X
Câu 1 : Câu trần thuật đơn là câu do :
A. Hai cụm C – V tạo thành.
B. Nhiều cụm C – V tạo thành.
C. Một cụm C – V tạo thành .
D. Hai hay nhiều cụm C – V tạo thành.
Câu 2 : Câu văn “Bạn An có làn da trắng hồng .” là câu trần thuật đơn ?
A.Đúng . B. Sai .
Câu 3 : Câu trần thuật đơn “Bạn An có làn da trắng hồng” dùng để làm gì ?
Giới thiệu. B. Nêu ý kiến
C. Kể . D. Tả .
Câu 3 :
Dặn dò :
Về nhà học bài, xem lại ví dụ và các bài tập đã làm đồng thời làm tiếp bài tập còn lại .
Soạn bài “Câu trần thuật đơn có từ là ” cho tiết sau :
+ Đọc kĩ ví dụ của phần I và II. Đồng thời trả lời các câu hỏi của ví dụ.
+Làm các bài tập ở phần luyện tập .