Bài 26. Câu trần thuật đơn

Tiết 110. Tiếng Việt.

Câu trần thuật đơn.
Người thực hiện: Nguyễn Văn Cư
KIỂM TRA BÀI CŨ
Ngày mai, trên đất nước này, sắt thép có

thể nhiều hơn tre nứa.
Thế nào là thành phần chính của câu?
- Xác định thành phần chính của câu sau:
Trả lời:
Thành phần chính của câu là những thành
phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo
hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn.
Thành phần chính gồm có chủ ngữ và vị ngữ.
CN
VN
Trn
Trn
Tiết 110:
TIẾNG VIỆT
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
1. Tìm hiểu ví dụ: Đọc đoạn văn sau:
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.
Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.
(Tô Hoài)
I. CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN LÀ GÌ?
Đoạn văn gồm mấy câu?
9 câu
Kể
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Cầu khiến
Bộc lộ cảm xúc
Nêu ý kiến
Dựa vào kiến thức đã học ở tiểu học, con hãy phân loại câu theo mục đích nói?
Mục đích nói
Câu trần thuật, câu nghi vấn, câu cảm thán, câu cầu khiến

- CÂU NGHI VẤN (câu hỏi)
- CÂU CẢM THÁN (câu cảm)
- CÂU CẦU KHIẾN
CÂU TRẦN THUẬT
- Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. ( kể)
- Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng. (tả )
- Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. (tả)
- Tôi về, không một chút bận tâm. ( nêu ý kiến)
- Thông ngách sang nhà ta?
- Đào tổ nông thì cho chết!
- Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
- Hức!
- Dễ nghe nhỉ!
- Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.( kể)
- Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được (tả)
- Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng. (tả)
- Tôi về, không một chút bận tâm. ( nêu ý kiến)
* Con hiểu thế nào là câu trần thuật?
Câu trần thuật: là câu dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự kiện, sự vật hay để nêu một ý kiến.
- Hãy xác định chủ ngữ, vị ngữ của 5 câu trần thuật?
* Xếp các câu trần thuật trên thành hai loại:
- Câu do 2 hoặc nhiều cụm C - V sóng đôi (C-V, C-V) tạo thành?
- Câu do 1 cụm C - V tạo thành?
CN
CN
CN
CN
CN
VN
VN
VN
VN
VN
Trn
Trn
- Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
CN
VN
(giới thiệu)
- Tôi về, không một chút bận tâm.
- Câu do 2 hoặc nhiều cụm C - V sóng đôi (C-V, C-V) tạo thành

- Câu do 1 cụm C - V tạo thành?
- Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.
- Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng.
* Hãy nêu cấu tạo của câu trần thuật đơn?
- Cấu tạo: do 1 cụm C - V tạo thành
- Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.
*GHI NHỚ: SGK/101:
2. Kết luận:
- Câu trần thuật: là câu dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự kiện, sự vật hay để nêu một ý kiến.
II LUYỆN TẬP
* Hãy đặt một câu trần thuật đơn với hình ảnh sau:
Bài tập 1/ 101: Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây?
Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì?
Ngày thứ 5 trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần giông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy. Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biết đậm đà hơn hét cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa. Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong một ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẽ cá giã đôi. (Nguyễn Tuân)
Trả lời: Các câu trần thuật đơn
Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo sáng sủa
b) Từ khi có vịnh bắc bộ và từ khi có quần đảo Cô Tô mang lấy
dấu hiệu của sự sống con người thì sau mỗi lần giông bão, bao
giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy.
(dùng để tả)
(dùng để nêu ý kiến nhận xét)
Bài tập 2/ 102: Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tac dụng gì?
a) Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long nữ, tên là
Lạc Long Quân.
(Con Rồng, cháu Tiên)
b) Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
( Ếch ngồi đáy giếng)
c) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
(Vũ Trinh)
Trả lời: Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật
Bài tập 3/ 102: Cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện sau có gì khác với cách giới thiệu nêu ở bài tập 2?
a) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một dấu chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô.
( Thánh Gióng)
- Giới thiệu nhân vật phụ trước
- Miêu tả việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ
- Thông qua việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ rồi mới giới thiệu nhân vật chính
Trả lời:
c) Ngày xưa có một ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có một người nào thật lỗi lạc.
Một hôm viên quan đi qua cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nọ đang làm ruộng (...)
(Em bé thông minh)
b) Hùng vương thứ 18 có một người con gái tên là Mị Nương,
người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng
hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)

Bài 4/103: Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở
đầu sau đây còn có tác dụng gì?
a) Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày.
( Đẽo cày giữa đường)
Trả lời:
- Giới thiệu nhân vật
- Miêu tả hoạt động của nhân vật
b) Người kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở
sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không
ngớt mới vác búa đến xem, thấy có một con hổ trán trắng, cúi
đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc
họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt dãi trào ra.
(Vũ Trinh)
Bài tập 5/103: Chính tả( Nhớ viết)
“ Lượm” (Từ “Ngày Huế đổ máu” đến “Nhảy trên đường vàng”
Lượm
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau hàng bè
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh.
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...
C. CỦNG CỐ:
Thế nào là câu trần thuật đơn? Cho ví dụ.
D. DẶN DÒ
- Về nhà học thuộc ghi nhớ/ 101SGK.
- Làm lại các bài tập đã sửa.
- Viết một đoạn văn ngắn (5 đến 7 câu) có câu trần thuật đơn.
- Xem trước bài Câu trần thuật đơn có từ “là”.