Bài 26. Câu trần thuật đơn

Câu
trần thuật
đơn
Tiết: 110
Giáo Viên: Hoàng Xuân Đào
Trường: TH & THCS Đồng Sơn
KIỂM TRA BÀI CŨ
Ngày mai, trên đất nước này, sắt thép có

thể nhiều hơn tre nứa.
Thế nào là thành phần chính của câu?
- Xác định thành phần chính của câu sau:
Trả lời:
Thành phần chính của câu là những thành
phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo
hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn.
Thành phần chính gồm có chủ ngữ và vị ngữ.
CN
VN
Trn
Trn
Tiết 110 : câu trần thuật đơn
I - Câu trần thuật đơn là gì ?
1) Tìm hiểu ví dụ
Chưa nghe hết câu , tôi đã hếch răng lên , xì một hơi rõ dài (1). Rồi , với bộ điệu khinh khỉnh , tôi mắng (2):
- Hức(3)!Thông ngách sang nhà ta (4)? Dễ nghe nhỉ(5)! Chú mày hôi như cú mèo thế này , ta nào chịu được (6).Thôi , im cái điệu hát mưa rầm sùi sụt ấy đi(7).Đào tổ nông thì cho chết (8)!
Tôi về , không một chút bận tâm.(9)
(Tô Hoài)
2)Nhận xét:
- Câu có tác dụng kể, tả, nêu ý kiến : câu 1; 2; 6; 9
- Câu bộc lộ cảm xúc : câu 5; 3; 8
- Câu dùng để hỏi : câu 4
- Câu cầu khiến : câu 7


? Các câu trong ví dụ
dùng để làm gì ?
Tiết 110 : câu trần thuật đơn
I -Câu trần thuật đơn là gì ?
1) Tìm hiểu ví dụ
2) Nhận xét:- Câu có tác dụng kể, tả, nêu ý kiến : câu 1; 2; 6; 9
- Câu bộc lộ cảm xúc : câu 5; 3; 8
- Câu cầu khiến : câu 7
Cõu tr?n thu?t l� cõu dựng d? gi?i thi?u, miờu t? ho?c k? v? m?t s? v?t, s? vi?c hay d? nờu m?t ý ki?n.
Những câu 1, 2, 6, 9 là những câu
trần thuật. Vậy em hiểu câu trần
thuật là gì ?
Kể
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Cầu khiến
Bộc lộ cảm xúc
Nêu ý kiến
Dựa vào kiến thức đã học ở tiểu học, em hãy phân loại câu theo mục đích nói?
Mục đích nói
Câu trần thuật, câu nghi vấn, câu cảm thán, câu cầu khiến
- Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.( kể)
- Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được (tả)
- Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng. (tả)
- Tôi về, không một chút bận tâm. ( nêu ý kiến)
* Em hiểu thế nào là câu trần thuật?
Câu trần thuật: là câu dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự kiện, sự vật hay để nêu một ý kiến.
- Hãy xác định chủ ngữ, vị ngữ của 5 câu trần thuật?
* Xếp các câu trần thuật trên thành hai loại:
- Câu do 2 hoặc nhiều cụm C - V sóng đôi (C-V, C-V) tạo thành?
- Câu do 1 cụm C - V tạo thành?
CN
CN
CN
CN
CN
VN
VN
VN
VN
VN
Trn
Trn
- Tôi về, không một chút bận tâm.
- Câu do 2 hoặc nhiều cụm C - V sóng đôi (C-V, C-V) tạo thành

- Câu do 1 cụm C - V tạo thành?
- Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.
- Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng.
* Hãy nêu cấu tạo của câu trần thuật đơn?
2. Cấu tạo: do 1 cụm C - V tạo thành
- Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.
Câu trần thuật đơn là loại câu do một cụm C-V tạo thành, dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến.
1. Câu trần thuật: là câu dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự kiện, sự vật hay để nêu một ý kiến.
Tiết 110 : câu trần thuật đơn
I - Câu trần thuật đơn
1) Tìm hiểu ví dụ
2) Nhận xét
là gì ?
3) Ghi nhớ ( SGK)
II- Luyện tập
Bài tập 1
Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây.Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì ?
Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo , sáng sủa.Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quân đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì , sau mỗi lần dông bão , bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy.Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt , nước biển lại lam biếc đậm đà hơn hết cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa .Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong ngày động bão ,thì nay lưới càng thêm nặng mẻ cá giã đôi.
(Nguyễn Tuân)
Đáp án bài tập1

Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô / là một ngày trong trẻo, sáng sủa.
C V
->Dùng để giới thiệu , miêu tả về Cô Tô.

2.Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quân đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì , sau mỗi lần dông bão ,bao giờ
bầu trời Cô Tô / cũng trong sáng như vậy
C V
-> Dùng để nêu ý kiến nhận xét về vẻ đẹp trong sáng của Cô Tô sau trận bão.
Bài tập 2
Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tác dụng gì?
a) Ngày xưa ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị
thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ, tên là Lạc Long Quân.
(Con Rồng cháu Tiên)
b) Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
(ếch ngồi đáy giếng)
c) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều
(Con hổ có nghĩa)
Trả lời : Cả 3 câu a, b, c đều là câu trần thuật đơn. Có tác dụng giới thiệu nhân vật .


Bài tập 3/ 102: Cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện sau có gì khác với cách giới thiệu nêu ở bài tập 2?
a) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một dấu chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô.
( Thánh Gióng)
b) Hùng vương thứ 18 có một người con gái tên là Mị Nương,
người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng
hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
- Giới thiệu nhân vật phụ trước
- Miêu tả việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ
- Thông qua việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ rồi mới giới thiệu nhân vật chính
Trả lời:
c) Ngày xưa có một ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có một người nào thật lỗi lạc.
Một hôm viên quan đi qua cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nọ đang làm ruộng (...)
(Em bé thông minh)
Bài tập 3/ 102: Cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện sau có gì khác với cách giới thiệu nêu ở bài tập 2?
a) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một dấu chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô.
( Thánh Gióng)
b) Hùng vương thứ 18 có một người con gái tên là Mị Nương,
người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng
hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
c) Ngày xưa có một ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có một người nào thật lỗi lạc.
Một hôm viên quan đi qua cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nọ đang làm ruộng (...)
(Em bé thông minh)
Trả lời:
- Giới thiệu nhân vật phụ trước
- Miêu tả việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ
- Thông qua việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ rồi mới giới thiệu nhân vật chính

Bài 4/103: Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở
đầu sau đây còn có tác dụng gì?
a) Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày.
( Đẽo cày giữa đường)
b) Người kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở
sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không
ngớt mới vác búa đến xem, thấy có một con hổ trán trắng, cúi
đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc
họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt dãi trào ra.
(Vũ Trinh)
Trả lời: - Giới thiệu nhân vật
- Miêu tả hoạt động của nhân vật.
Bài tập 5/103: Chính tả( Nhớ viết)
“ Lượm” (Từ “Ngày Huế đổ máu” đến “Nhảy trên đường vàng”
Lượm
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau hàng bè
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh.
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...
* Hãy đặt một câu trần thuật đơn với hình ảnh sau:
C. CỦNG CỐ:
Thế nào là câu trần thuật đơn? Cho ví dụ.
D. DẶN DÒ
- Về nhà học thuộc ghi nhớ/ 101SGK.
- Làm lại các bài tập đã sửa.
- Viết một đoạn văn ngắn (5 đến 7 câu) có câu trần thuật đơn.
- Xem trước bài Câu trần thuật đơn có từ “là”.
Xin chân thành cảm ơn các thầy các cô