Bài 26. Câu trần thuật đơn

Chào mừng các thầy cô giáo
và các em học sinh!
Kiểm tra bài cũ:
Cho câu văn: Sáng nay, em đi học.
? 1. Hãy chỉ ra thành phần chính, thành phần phụ trong câu văn trên.
2. Chỉ ra chủ ngữ, vị ngữ và cho biết chúng trả lời cho những câu hỏi gì, chúng có cấu tạo như thế nào và có số lượng bao nhiêu.
Tiết 110: Câu trần thuật đơn
Tìm hiểu bài:
Câu trần thuật đơn là gì?
a. Ví dụ: sgk 101
Các câu dưới đây được dùng để làm gì ?
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài (1). Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng (2):
- Hức(3)! Thông ngách sang nhà ta (4)? Dễ nghe nhỉ(5)! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được (6). Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi(7). Đào tổ nông thì cho chết (8)!
Tôi về, không một chút bận tâm.(9)
(Tô Hoài)
Trả lời:
- Câu dựng d? kể, tả, nêu ý kiến: Câu 1, 2, 6, 9. (Cõu tr?n thu?t)
- Câu dựng d? bộc lộ cảm xúc:
Câu 5, 3, 8. (Cõu c?m thỏn)
- Câu dùng để hỏi: Câu 4. (Cõu nghi v?n)
- Câu dựng d? cầu khiến: Câu 7. (Cõu c?u khi?n)
Các câu trần thuật :
(1) Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.
(2) Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
(6) Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.
(9) Tôi về, không một chút bận tâm.
(1).tôi/ đã hếch răng lên, xì một
CN VN
hơi rõ dài.
(2) .tôi/ mắng.
CN VN
(6) Chú mày/ hôi như cú mèo thế này,
CN VN
ta/ nào chịu được.
CN VN
(9) Tôi/ về, không một chút CN VN bận tâm.
Tiết 110: Câu trần thuật đơn
I. Tìm hiểu bài:
1. Câu trần thuật đơn là gì?
a. Ví dụ: sgk 101
b. Nhận xét:
- Các câu (1), (2), (6), (9): dùng để giới thiệu, tả hoặc kể hay nêu một ý kiến.
-> Câu trần thuật.
- Các câu trần thuật (1), (2), (9) do một cụm chủ - vị tạo thành -> Câu trần thuật đơn.
2. Ghi nhớ: sgk 101

*Bài tập nhanh:
Trong các câu sau, câu nào là câu trần thuật đơn ? Vì sao em biết ?

1. Lớp em học rất chăm.
2. Mùa xuân, chim chóc vui đùa, bướm ong bay lượn.
3. Có một đội bóng thuộc khối sáu chơi rất hay trong mùa giải này.
4. Bác Hồ là vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc ta.


*Chú ý: Dạng đặc biệt của câu
trần thuật đơn có mục đích giới thiệu:
- Dạng 1: “có” + cụm danh từ
VD: Có một chú chim non nằm trong chiếc tổ.

- Dạng 2: “là” + cụm danh từ
VD: Đêm nay con ngủ giấc tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.
(Thơ Trần Quốc Minh).
II. Luyện tập:
BT1. Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây. Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng để làm gì.
Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần dông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy. Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biếc đặm đà hơn hết c? mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa. Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẻ cá giã đôi.
(Nguyễn Tuân)
Đáp án:
Cõu 1: Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô/ là một
C V ng�y trong trẻo, sáng sủa.
-> Dùng để giới thiệu, miêu tả khỏi quỏt về Cô Tô.
Cõu 2: Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi qu?n đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần dông bão, bao giờ
bầu trời Cô Tô/ cũng trong sáng như vậy.
C V
-> Dùng để nêu ý kiến nhận xét về vẻ đẹp trong sáng của Cô Tô sau trận bão.
BT2. Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tác dụng gì?
a. Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ, tên là Lạc Long Quân.
(Con Rång, ch¸u Tiªn)
-> C©u trÇn thuËt ®¬n - giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh: L¹c Long Qu©n.
b. Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
( Ếch ngồi đáy giếng)
-> C©u trÇn thuËt ®¬n - giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh: con Õch.

c. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
(Vũ Trinh)
-> C©u trÇn thuËt ®¬n - giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh: bµ ®ì TrÇn.



BT3a) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một vết chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô.
(Thánh Gióng)
b) Hùng Vương thứ mười tám có một người con gái tên là Mị Nương, người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm, có hai chàng trai đến cầu hôn.
(Sơn Tinh, Thủy Tinh)
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan
đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nh� nọ đang làm ruộng. (Em bé thông minh)
-> Khỏc: BT2: gi?i thi?u ngay nhõn v?t chớnh cũn BT3: giới thiệu nhân vật phụ trước, r?i t? nh?ng vi?c l�m, quan h? c?a nhõn v?t
ph? mới giới thiệu nhân vật chính.
BT4. Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở đầu sau đây còn có tác dụng gì ?
a) Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày.
(Đẽo cày giữa đường)
b) Người kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không ngớt mới vác búa đến xem, thấy một con hổ trán trắng, cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt dãi trào ra.
(Vũ Trinh)
* Trò chơi tiếp sức
Em hãy điền những từ ngữ thích hợp vào chỗ trống để tạo thành những câu trần thuật đơn hoàn chỉnh:

1. Trường em…………………………….
2. Môn Văn………………………………….
3. ………………………. tưới cây mỗi ngày.
4. ………………………......…. là truyện ngắn của nhà văn Tạ Duy Anh.


**************************
Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc ghi nhớ trong sgk trang 101.
Hoàn thiện cỏc bài tập vào vở bài tập Ngữ văn.
T?p viết một đoạn văn (3 - 5 câu) tả cảnh quột d?n sõn tru?ng c?a l?p em trong đó có sử dụng câu trần thuật đơn.
D?c di?n c?m van b?n, chỳ thớch, so?n ph?n D?c - hi?u van b?n: " Lũng yờu nu?c".

**************************
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC !
XIN CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM !