Bài 26. Câu trần thuật đơn

KI?M TRA B�I CU

- Xác định thành phần chính của câu sau:
* Thành phần chính của câu là những thành
phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo
hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn.
Thành phần chính gồm có chủ ngữ và vị ngữ.
CN
VN
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng Dế thanh niên cường tráng.
TN
- Thế nào là thành phần chính của câu?
..................
TIẾT 110. CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
Tiết 110: câu trần thuật đơn
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.
( Tụ Ho�i )
(1)
(2)
(4)
(6)
(9)
(8)
(7)
(5)
(3)
Đọc đoạn trích sau:
Đoạn trích trên gồm mấy câu ?
Các câu trong đoạn trích được dùng l�m gì ?
Kể
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Cầu khiến
Bộc lộ cảm xúc
Nêu ý kiến
Trong 9 câu trên câu nào có đủ hai thành phần chính của câu?
(Mục đích nói)
I. Câu trần thuật đơn là gì?
Tiết 110: câu trần thuật đơn
1.Ví dụ: ( SGK/101)
2. Nhận xét.
(1) Chưa nghe hết câu , tôi đã hếch

rang lờn, xì một hơi rõ dài.

(2) Rồi, với điệu bộ khinh khỉnh,
tôi mắng:

(6)Chỳ m�y hụi nhu cỳ mốo th?

n�y, ta n�o ch?u du?c.

(9)Tụi v?, khụng m?t chỳt b?n tõm.
?Xác định chủ ngữ, vị ngữ của các câu vừa tìm được.
( )
CN VN
( )
CN VN
CN VN
VN
CN
CN VN
? Xếp các câu vừa tìm được thành hai loại:


- Câu 1, 2, 9: Là câu trần thuật đơn - có một cụm C-V
- C©u 6 Không phải là câu trần thuật đơn ( c©u trÇn thuËt ghÐp)- cã hai côm C-V.
Câu 1,2,6,9, là câu có đủ hai thành phần chính.
I. Câu trần thuật đơn là gì?
Tiết 110: câu trần thuật đơn
1.Ví dụ: ( SGK/101)
2. Nhận xét.
* Xét về mục đích nói: Dùng để kể, tả, giới thiệu, hay nêu ý kiến.
*Xét về cấu tạo ngữ pháp: Do một cum C-V tạo thành.
Đoạn trích có 9 câu.
- Câu 1, 2, 9: Là câu trần thuật đơn - có một cụm C-V
- C©u 6 Không phải là câu trần thuật đơn ( c©u trÇn thuËt ghÐp)- cã hai côm C-V.
Tiết 110: câu trần thuật đơn
* Ghi nhớ (SGK/101):
Em hiểu thế nào là câu trần thuật đơn ?
Tiết 110: câu trần thuật đơn
GHI NHỚ( SGK/101 )
C©u trÇn thuËt ®¬n lµ lo¹i c©u do mét côm C-V t¹o thµnh, dïng ®Ó giíi thiÖu, t¶ hoÆc kÓ vÒ mét sù viÖc sù vËt hay ®Ó nªu mét ý kiÕn.
Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích sau: "Xưa, mẹ Âu Cơ sinh được trăm con. Năm mươi xuống biển, năm mươi lên non."
Xưa, mẹ Âu Cơ sinh được trăm con
Trong các câu sau, câu nào không phải là câu trần thuật đơn ? Vì sao ?
1. Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình.
2. Trăng đẹp quá !
3. Gió đưa tiếng sáo, gió nâng cánh diều.
2. Trăng đẹp quá !
3. Gió đưa tiếng sáo, gió nâng cánh diều.
BÀI TẬP NHANH
Tiết 110: câu trần thuật đơn
sai
BÀI TẬP NHANH
Tiết 110: câu trần thuật đơn
sai
BÀI TẬP NHANH
Tiết 110: câu trần thuật đơn
Đúng
Hai câu:
1.Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
2.Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
Là câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật. Đúng hay sai?
BÀI TẬP NHANH
Tiết 110: câu trần thuật đơn
II. Luyện tập.
Bài tập 1: (SGK/101)
Tiết 110: câu trần thuật đơn
T×m và phân tích cấu tao ngữ pháp của các c©u trÇn thuËt ®¬n trong ®o¹n trÝch sau . Cho biÕt nh÷ng c©u trÇn thuËt ®¬n Êy ®­îc dïng lµm g×?
Ngµy thø n¨m trªn ®¶o C« T« lµ mét ngµy trong trÎo, s¸ng sña. Tõ khi cã vÞnh B¾c Bé vµ tõ khi quÇn ®¶o C« T« mang lÊy dÊu hiÖu cña sù sèng con ng­êi th×, sau mçi lÇn động b·o, bao giê bÇu trêi C« T« còng trong s¸ng nh­ vËy. C©y trªn nói ®¶o l¹i thªm xanh m­ît, n­íc biÓn l¹i lam biÕc ®ậm ®µ h¬n hÕt c¶ mäi khi, vµ c¸t l¹i vµng gißn h¬n n÷a. Vµ nÕu c¸ cã v¾ng t¨m biÖt tÝch trong ngµy động b·o th× nay l­íi cµng thªm nÆng mÎ c¸ gi· ®«i.
( Nguyễn Tuân)
Bài tập 1/ 101: Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây?
Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì?
Ngày thứ 5 trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa .(1) Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần giông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy.(2) Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biết đậm đà hơn hét cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa.(3) Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong một ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẽ cá giã đôi. (4)
(Nguyễn Tuân)
Trả lời: Các câu trần thuật đơn
(1) Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo sáng sủa.
(dùng để tả)
2/ Từ khi có vịnh Bắc bộ…bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy.
( Dùng để nêu ý kiến nhận xét)
Bài tập 2/ Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tác dụng gì?

Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long nữ, tên là Lạc Long Quân.
(Con Rồng, cháu Tiên)

b) Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
( Ếch ngồi đáy giếng)

c) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
(Vũ Trinh)
Trả lời: Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật chính.
Bài tập 3 (SGK/102)
Cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện sau có gỡ khác so với cách giới thiệu nêu trong bài tập 2 ?
b. Hùng Vương thứ mười tám có một người con gái tên là Mị Nương, người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn.
( Sơn Tinh, Thuỷ Tinh )

Tiết 110: câu trần thuật đơn
II. Luyện tập.
Bài tập 2/ 102: Giới thiệu nhân vật chính
Bài tập 1/ 101: Câu (1), (2) là câu đơn trần thuật đơn.
Tiết 110: câu trần thuật đơn
II. Luyện tập.
Bài tập 3 (SGK/102)
Trả lời:
*Gièng nhau: C¶ hai bµi tËp ®Òu giíi thiÖu nh©n vËt.
*Kh¸c nhau:
Bài tập 4(SGK/105)
Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở đầu sau đây còn có tác dụng gỡ ?
a) Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày.
( Đẽo cày giữa đường)
b) Người kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không ngớt mới vác búa đến xem, thấy con hổ trán trắng, cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc họng, mở miệng nhe cỏi răng, máu me, nước dãi trào ra.
( Vũ Trinh )
=>Cõu m? d?u miêu tả hoạt động của các nhân vật:
Người thợ mộc: dốc vốn mua gỗ để đẽo cày
Người kiếm củi: đang bổ củi, thấy con hổ, vác búa d?n xem.
Tiết 110: câu trần thuật đơn
II. Luyện tập.
Bài tập 3 (SGK/102): Gi?i thi?u nhõn v?t ph?.

Tiết 110: câu trần thuật đơn
II. Luyện tập.
Bài tập 2( SGK/ 102) : Giới thiệu nhân vật chính.
Bài tập 1( SGK/ 101): Câu (1), (2) là câu đơn trần thuật đơn.
Bài tập 4 ( SGK/ 103): miªu t¶ ho¹t ®éng cña c¸c nh©n vËt
Bài tập 5, vận dụng đặt câu :
+ Đặc mỗi câu có mục đích kể, tả, giới thiệu, nêu ý kiến nhận xét.
1
2
3
4
5
CÁNH HOA MAY MẮN
Chơi mà học
Hãy đặt một câu trần thuật đơn nói về buổi chào cờ.
VD: Buổi chào cờ hôm nay thật nghiêm trang.
Cho biết tác dụng của các trần thuật đơn :
- Trời chớm hè.
- Cây cối um tùm.
- Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật ở hoa.
Giới thiệu
Tả
kể
Có ý kiến cho rằng câu văn sau là câu trần thuật đơn em có đồng ý không ? vì sao ?

Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng

mực nên tôi chóng lớn lắm.


=> Đây không phải là câu trần thuật đơn vì câu có hai cụm C-V.

C
V
C
V
Thế nào là câu trần thuật đơn ?
Câu trần thuật đơn do một cụm C – V tạo thành dùng để giới thiệu, tả, hoặc kể một sự vật, sự việc hay nêu ý kiến.
Chúc mừng bạn
Câu trần thuật đơn
Do một cụm c-v tạo thành.
Dùng để giới thiệu,tả hoặc kể về một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến.
Củng cố
Dặn dò
-Học thuộc ghi nhớ trong SGK
-Hoàn thiện bài tập vào vở bài tập ngữ văn.
-Viết một đoạn văn (4-6 câu) tả cảnh trường em trong đó có sử dụng câu trần thuật đơn.
-Chu?n b? b�i Cõu tr?n thu?t don cú t? l�
( SGK/ 114)