Bài 26. Câu trần thuật đơn

Hãy quan sát tranh và nêu những phẩm chất cây tre qua văn bản “Cây tre Việt Nam” của Thép Mới ?
Tiết 110 :
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
Đọc đoạn văn sau :
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng :
- Hức ! Thông ngách sang nhà ta ? Dễ nghe nhỉ ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết !
Tôi về, không một chút bận tâm.
(Tô Hoài)
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
Tiết 110: CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
Kể
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Nêu ý kiến
Cầu khiến
Bộc lộ cảm xúc
Kể
Tác dụng

CÂU NGHI VẤN (câu hỏi) : câu 4.
CÂU CẢM THÁN (câu cảm) : câu 3,5,8.
CÂU CẦU KHIẾN : câu 7.
CÂU TRẦN THUẬT : câu 1,2,6,9.
- Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. (kể)
- Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng. (tả)
- Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.(nêu ý kiến)
- Tôi về, không một chút bận tâm. (kể)
- Thông ngách sang nhà ta?
- Đào tổ nông thì cho chết !
- Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
- Hức !
- Dễ nghe nhỉ !
1. Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. (kể)
3. Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.
(nêu ý kiến)
2. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng. (tả)
4. Tôi về, không một chút bận tâm. (kể)
* Qua tìm hiểu tác dụng của các câu trên, em hãy cho biết câu trần thuật dùng để làm gì ?
Câu trần thuật : là câu dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về
một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến.

* Hãy xác định chủ ngữ, vị ngữ của 5 câu trần thuật ?
* Xếp các câu trần thuật trên thành hai loại :
- Câu do 2 hoặc nhiều cụm C - V sóng đôi tạo thành ?
- Câu do 1 cụm C - V tạo thành ?
C
C
C
C
C
V
V
V
V
V
TN
TN
5. Em gái tôi là Kiều Phương.
C
V
(giới thiệu)
Hãy cho biết cấu tạo và tác dụng của câu trần thuật đơn ?
2. Tác dụng : dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến.
Ví dụ :
I. Câu trần thuật đơn là gì ?
1. Cấu tạo : do một cụm C - V tạo thành.
* GHI NHỚ : SGK/101 :
Tiết 110: CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
II. Luyện tập :
Bài tập 1/101 : Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây? Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì?
Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa(1). Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần giông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy(2). Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biếc đậm đà hơn hết cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa(3). Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong một ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẽ cá giã đôi(4).
(Nguyễn Tuân)
Trả lời bài tập 1/101
Bài tập 2/102 : Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tác dụng gì?
a) Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ, tên là
Lạc Long Quân.
(Con Rồng, cháu Tiên)
b) Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
(Ếch ngồi đáy giếng)
c) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
(Vũ Trinh)
Trả lời: Bài tập 2/102 câu a, b,c là câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật
Bài tập 3/102 : Cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện sau có gì khác với cách giới thiệu nêu ở bài tập 2 ?
a) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một dấu chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô.
(Thánh Gióng)
b) Hùng Vương thứ mười tám có một người con gái tên là Mị Nương, người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
- Giới thiệu nhân vật phụ trước.
- Miêu tả việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ.
- Thông qua việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ
rồi mới giới thiệu nhân vật chính.
Trả lời: bài tập 3a,b/102

Bài 4/103 : Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở
đầu sau đây còn có tác dụng gì ?
a) Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày.
(Đẽo cày giữa đường)
Bài tập : Chọn câu trả lời đúng nhất với yêu cầu và nội dung của bài tập 4a. sgk/103.

Câu 4 a.
a. Giới thiệu nhân vật đẽo cày.
b. Giới thiệu công việc đẽo cày.
c. Giới thiệu nghề đẽo cày.
d. Giới thiệu nhân vật và miêu tả hoạt động của nhân vật.
d

Bài 4/103 : Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở
đầu sau đây còn có tác dụng gì ?

b) Người kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở
sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không
ngớt mới vác búa đến xem, thấy có một con hổ trán trắng, cúi
đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc
họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt dãi trào ra.
(Vũ Trinh)

Bài tập : Chọn câu trả lời đúng nhất với yêu cầu và nội dung của bài tập 4b. sgk/103.
Câu 4 b.
a. Giới thiệu người kiếm củi.
b. Giới thiệu hoạt động kiếm củi.
c. Giới thiệu nhân vật và miêu tả hoạt động nhân vật.
d. Giới thiệu nhân vật, sự việc kiếm củi.

c
Bài tập 5/103: Chính tả (Nhớ viết)
“Lượm” (Từ “Ngày Huế đổ máu” đến “Nhảy trên đường vàng. . .”)
LƯỢM
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh.
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng ...

Hướng dẫn về nhà :
- Học bài : cấu tạo và tác dụng của câu trần thuật đơn, cho ví dụ câu trần thuật đơn. Làm bài tập 3.c sgk/102
Bài mới : Tiết 111 hướng dẫn đọc thêm bài “Lòng yêu nước” của tác giả I-li-a Ê-ren-bua sgk/106.
Đọc văn bản, chú thích sgk/107
Chú ý :
Câu 3 : Nêu những vẻ đẹp tiêu biểu của quê hương ở từng vùng mà người dân Xô viết nhớ đến.
Câu 4 : Tìm trong bài câu văn nào thâu tóm chân lí phổ biến và sâu sắc về lòng yêu nước ghi lại và học thuộc những câu đó.