Bài 26. Câu trần thuật đơn

KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Cho biết thành phần chính của câu là gì?
Thành phần chính của câu là những thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn.
-Chủ ngữ: tôi ;
-Vị ngữ: đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
2. Xác định thành phần chính trong câu sau: “Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.”
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
“Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.
Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
Hức! Thông nghách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về không một chút bận tâm.”
(Tô Hoài)
(1)
(2)
(4)
(7)
(5)
(9)
(8)
(6)
(3)
Kể
Bộc lộ cảm xúc
Tả, kể
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Nêu ý kiến
Yêu cầu, ra lệnh
Bộc lộ cảm xúc
Kể và nêu ý kiến
Kể
Bộc lộ cảm xúc
Tả, kể
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Nêu ý kiến
Yêu cầu, ra lệnh
Bộc lộ cảm xúc
Kể và nêu ý kiến
Mục đích nói
Câu trần thuật : câu 1,2,6,9 - Câu nghi vấn (câu hỏi) :4
Câu cảm thán : câu 3,5,8 - Câu cầu khiến :câu 7

Câu trần thuật
Câu trần thuật
Câu trần thuật
Câu trần thuật
Câu nghi vấn
Câu cảm thán
Câu cảm thán
Câu cảm thán
Câu cầu khiến
(1) Chua nghe h?t cõu, tụi dó h?ch rang lờn, xỡ m?t hoi rừ d�i.


(2) R?i, v?i b? di?u khinh kh?nh, tụi m?ng:


(6) Chỳ m�y hụi nhu cỳ mốo th? n�y, ta n�o ch?u du?c.



(9) Tụi v?, khụng m?t chỳt b?n tõm.

CN VN

CN VN
CN2 VN2
VN1
CN1
CN VN

=> Câu có 2 cụm C-V
=> Câu có 1 cụm C-V
=> Câu có 1 cụm C-V
=> Câu có 1 cụm C-V
Tôi là học sinh lớp 6C.
CN VN

Giới thiệu
Cõu tr?n thu?t don
Cõu
Xét về
cấu tạo:
Là câu đơn (chỉ có một cụm C-V)


Xét về mục đích nói (ý nghĩa): (dùng để giới thiệu, kể, tả, nêu ý kiến)
(1)Chưa nghe hết câu, tôi / đã hếch răng
CN VN
lên, xì một hơi rõ dài.
-> Kể

(2) Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh,
tôi / mắng:
CN VN
-> Tả và kể

(9) Tôi / về, không một chút bận tâm.
CN VN
-> Kể và nêu ý kiến

Tôi là học sinh lớp 6C. Giới thiệu


Ghi nhớ:
Câu trần thuật đơn là loại câu do một cụm C-V tạo thành, dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến.

Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và tác dụng gì ?
Bài tập
a. Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ tên là Lạc Long Quân.
( Con Rồng cháu tiên )
b. Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
( Ếch ngồi đáy giếng )
c. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
( Con hổ có nghĩa )
 Đều là câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật.
CN
VN
CN
VN
CN
VN
Bài tập 1(101) Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây? Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì?


Ngày thứ 5 trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần giông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy. Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biếc đậm đà hơn hết cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa. Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong một ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẽ cá giã đôi.

(Nguyễn Tuân)

(1)
(2)
(3)
(4)
II. LUYỆN TẬP:
Trả lời: Các câu trần thuật đơn
(1) Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo sáng sủa. CN VN
Từ khi có vịnh bắc bộ và từ khi có quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì sau mỗi lần dông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy. CN VN
- > Giới thiệu vẻ đẹp của Cô Tô

->Nêu ý kiến nhận xét về vẻ đẹp trong sáng của Cô Tô sau trận bão.
1. Bài tập 1:
II. Luyện tập.

Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và tác dụng gì ?
Bài tập 2
a. Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ tên là Lạc Long Quân.
( Con Rồng cháu tiên )
b. Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
( Ếch ngồi đáy giếng )
c. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
( Con hổ có nghĩa )
 Đều là câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật.
CN
VN
CN
VN
CN
VN

TIẾT 111: Câu trần thuật đơn
Bài 3(102)
a ) Tục truyền , đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một vết chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô .
( Thánh Gióng )
b) Hùng Vương thứ mười tám có một người con gái tên là Mị Nương , người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm, có hai chàng trai đến cầu hôn .
( Sơn Tinh , Thủy Tinh )
c ) Ngày xưa, có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con người nọ đang làm ruộng.
( Em bé thông minh )
Giới thiệu ngay
nhân vật chính
Giới thiệu nhân vật
phụ trước rồi từ
những việc làm
của nhân vật
phụ mới giới thiệu
nhân vật chính
So sánh cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện sau
có gì khác với cách giới thiệu nêu trong bài tập 2?
B�i t?p 3 : SGK.
b. Hựng Vuong th? mu?i tỏm cú m?t ngu?i con gỏi tờn l� M? Nuong , ngu?i d?p nhu hoa, tớnh n?t hi?n d?u. Vua cha yờu thuong n�ng h?t m?c, mu?n kộn cho con m?t ngu?i ch?ng th?t x?ng dỏng.
M?t hụm, cú hai ch�ng trai d?n c?u hụn
( Son Tinh, Th?y Tinh )
4. Bài tập 4 (SGK/103)

Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở đầu còn có tác dụng gì?

Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày.
(Đẽo cày giữa đường)


b) Kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không ngớt mới vác búa đến xem, thấy một con hổ trán trắng, cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt dãi trào ra.
( Vũ Trinh )

=> Ngoài việc giới thiệu nhân vật, các câu trong bài tập này còn miêu tả hoạt động của nhân vật.

Bài tập bổ trợ
Viết một đoạn văn ngắn (5 đến 7 câu) trong đó có sử dụng câu trần thuật đơn.
“Mùa xuân đã đến. Khắp không gian tràn ngập mùi hương của các loài hoa. Từng đàn chim én bay lượn trên bầu trời xanh. Chúng cất tiếng hót véo von như đón chào mùa xuân. Cây bàng đang nhú những chồi non xanh biếc. Mấy chú chim sâu nhảy nhót trên luống rau cải đang trổ bông vàng hoe. Xuân đến khiến mọi vật đều hân hoan chào đón.”
.Bài tập : Viết đoạn văn miêu tả có sử dụng câu trần thuật đơn.


Nam là bạn thân nhất của em. Bạn Nam học rất giỏi.
Năm nào bạn ấy cũng là học sinh xuất sắc. Em rất thán
phục bạn và hứa sẽ học giỏi như bạn.
Cõu tr?n thu?t don
Cõu
Xét về
cấu tạo:
Là câu đơn (chỉ có một cụm C-V)


Xét về mục đích nói (ý nghĩa): (dùng để giới thiệu, kể, tả, nêu ý kiến)
Hướng dẫn học sinh tự học:
- Học thuộc ghi nhớ, nhớ được khái niệm câu trần thuật đơn.
- Xem lại bài tập SGK. Nhận diện được câu trần thuật đơn và biết tác dụng của câu trần thuật đơn.
-Vận dụng kiến thức, đặt câu trần thuật đơn.
Về nhà các em chuẩn bị trước bài: Hoạt động ngữ văn : Thi làm thơ năm chữ
Đọc phần ngữ liệu( 3 đoạn thơ), từ đó cho biết:
Đặc điểm về thể thơ này
-Sưu tầm các bài, khổ thơ năm chữ.
-Tập làm bài thơ năm chữ(đề tài tự do)

Hướng dẫn HS chuẩn bị bài mới: