Bài 26. Câu trần thuật đơn

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ
VỀ THĂM LỚP - DỰ GIỜ
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi:
Nêu khái niệm thành phần chủ ngữ, vị ngữ? Đặt một câu và xác định thành phần chủ ngữ, vị ngữ.
Đáp án:
- Chủ ngữ: là thành phần chính của câu nêu tên sự vật, hiện tượng có hành động, đặc điểm, trạng thái, ... được miêu tả ở vị ngữ. Chủ ngữ thường trả lời cho các câu hỏi Ai?, Con gì? hoặc Cái gì?
- Vị ngữ: là thành phần chính của câu có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian và trả lời cho các câu hỏi Làm gì?, Làm sao?, Như thế nào? hoặc Là gì?
Câu
Mục đích nói
Cấu tạo ngữ pháp
Nghi vấn
Cảm thán
Cầu khiến
Trần thuật

Đơn

Ghép
Câu trần thuật đơn
Tiết 109
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN
1. Ví dụ:
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.
Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.
(Tô Hoài)
I. Câu trần thuật đơn là gì?
2. Nhận xét:
Đoạn văn gồm mấy câu?
Kể
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Cầu khiến
Bộc lộ cảm xúc
Nêu ý kiến
Mục đích nói
Hãy xác định tên các kiểu câu phân loại theo mục đích nói?
Kể
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Tả
Cầu khiến
Bộc lộ cảm xúc
Nêu ý kiến
Mục đích nói
a. Đoạn văn gồm 9 câu
Câu 1,2,6,9: Câu mục đích kể, tả nêu ý kiến -> Câu trần thuật.
Câu 4: Câu mục đích hỏi -> Câu hỏi.
Câu 3,5,8: Câu mục đích hỏi -> Câu bộc lộ cảm xúc.
- Câu 7: Câu mục đích cầu khiến -> Câu cầu khiến.
Em hiểu thế nào là câu trần thuật?
Tóm lại: Câu trần thuật dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự viêc, sự vật hay để nêu một ý kiến .
b. Câu trần thuật
- Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.
- Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.
- Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng.
- Tôi về, không một chút bận tâm.
Hãy xác định chủ ngữ, vị ngữ của 4 câu trần thuật?
Xếp các câu trần thuật trên thành hai loại:
- Câu do 2 hoặc nhiều cụm C - V sóng đôi (C-V, C-V) tạo thành?
- Câu do 1 cụm C - V tạo thành?
CN
CN
CN
CN
CN
VN
VN
VN
VN
VN
- Câu 1,2,9 do 1 cụm C - V tạo thành.
- Câu 6 do 2 cụm C - V tạo thành.
Hãy nêu cấu tạo của câu trần thuật đơn?
Cấu tạo: do 1 cụm C - V tạo thành
* GHI NHỚ: SGK/101:
Câu trần thuật đơn
Do một cụm
C - V
tạo thành
Dùng để giới
thiệu , tả hoặc
kể về một sự
việc,sự vật
hay để nêu
một ý kiến
Bài tập nhanh
b) Tre, nøa, tróc, mai, vÇu gióp ng­êi tr¨m ngh×n c«ng viÖc kh¸c nhau

a) Đôi càng tôi mẫm bóng

c) Thấp thoáng những cánh cò.



* Một số mô hình cấu tạo thường gặp của câu trần thuật đơn
C V
C V
V C
II Luyện tập:
Hãy xác định thành phần chính trong các câu sau:
Bài tập 1/ 101: Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây.
Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì?
Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần dông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy. Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biết đặm đà hơn hết cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa. Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong một ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẻ cá giã đôi. (Nguyễn Tuân)
Trả lời: Các câu trần thuật đơn
Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo sáng sủa (dùng để tả)
b) Từ khi có vịnh bắc bộ và từ khi có quần đảo Cô Tô mang lấy
dấu hiệu của sự sống con người thì sau mỗi lần giông bão, bao
giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy
(dùng để nêu ý kiến nhận xét)
Bài tập 2/ 102: Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tac dụng gì?
a) Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long nữ, tên là Lạc Long Quân.
(Con Rồng, cháu Tiên)
b) Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.
( Ếch ngồi đáy giếng)
c) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
(Vũ Trinh)
Trả lời: Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật
Bài tập 3/ 102: Cách giới thiệu nhân vật chính trong những truyện sau có gì khác với cách giới thiệu nêu ở bài tập 2?
a) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ươc có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một dấu chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thu kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô.
( Thánh Gióng)
b) Hùng vương thứ 18 có một người con gái tên là Mị Nương,
người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng
hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
c) Ngày xưa có một ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có một người nào thật lỗi lạc.
Một hôm viên quan đi qua cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nọ đang làm ruộng (...)
(Em bé thông minh)
Trả lời:
- Giới thiệu nhân vật phụ trước
- Miêu tả việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ
- Thông qua việc làm, quan hệ của các nhân vật phụ rồi mới giới thiệu nhân vật chính
Bài 4/103: Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở đầu sau đây còn có tác dụng gì?
a) Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày.
( Đẽo cày giữa đường)
b) Người kiếm cũi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không ngớt mới vác búa đến xem, thấy có một con hổ trán trắng, cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc họng, mở miệng nhe cái răng, máu me, nhớt dãi trào ra.
(Vũ Trinh)
Trả lời:
- Giới thiệu nhân vật
- Miêu tả hoạt động của nhân vật
Củng cố:
Thế nào là câu trần thuật đơn? Cho ví dụ.
Hướng dẫn về nhà
- Học thuộc ghi nhớ/ 101SGK.
- Làm lại các bài tập đã sửa.
- Viết một đoạn văn ngắn (5 đến 7 câu) có câu trần thuật đơn.
- Xem trước bài Cây tre Việt Nam.
CHÚC CÁC THẦY GIÁO - CÔ GIÁO VÀ CÁC EM SỨC KHOẺ !