Bài 26. Cảm ứng ở động vật

Tiết 26
I- Khái niệm cảm ứng ở ĐV:
Cho 1 vài VD về cảm ứng ở TV và ở ĐV?
Khi trời rét, chim sẻ xù lông để giữ ấm cơ thể.

Vậy cảm ứng ở ĐV là gì?
I- Khái niệm cảm ứng ở ĐV:
Cảm ứng ở ĐV có gì khác với cảm ứng ở TV?
- Cảm ứng là khả năng tiếp nhận kích thích và pứ lại các kích thích từ mt sống đảm bảo cho SV tồn tại & phát triển.
- Ở động vật có tổ chức TK, phản xạ là một dạng điển hình của cảm ứng.
Vậy:
- Phản xạ là gì?
Tại sao phản xạ ở ĐV có tổ chức TK là cảm ứng?
- Khái niệm cảm ứng rộng hơn khái niệm pxạ. Cảm ứng có cả ở ĐV không có tổ chức TK, còn pxạ là cảm ứng của cơ thể có sự tham gia của tổ chức TK

- Pxạ là pứ của cơ thể thông qua HTK để trả lời lại KT bên ngoài hoặc bên trong cơ thể.
I- Khái niệm cảm ứng ở ĐV:
- Cảm ứng là khả năng tiếp nhận kích thích và pứ lại các kích thích từ mt sống đảm bảo cho SV tồn tại & phát triển.
- Ở động vật có tổ chức TK, phản xạ là một dạng điển hình của cảm ứng. Phản xạ thực hiện được là nhờ cung phản xạ.
Một cung phản xạ gồm các bộ phận:
+ Bộ phận tiếp nhận KT (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm).
+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng. (HTK).
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến…)
Một cung phản xạ gồm những bộ phận nào?
 Một bạn lỡ chạm tay vào gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại. Hãy chỉ ra tác nhân kích thích, bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện phản ứng của hiện tượng trên?

SƠ ĐỒ MỘT CUNG PHẢN XẠ
Bộ phận tiếp nhận kích thích
Tác nhân kích thích
Cơ tay
 Một bạn lỡ chạm tay vào gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại. Hãy chỉ ra tác nhân kích thích, bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện phản ứng của hiện tượng trên?
Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin
Bộ phận thực hiện phản ứng
Hình thức, mức độ và tính chính xác của cảm ứng ở các loài ĐV khác nhau là khác nhau, chúng phụ thuộc vào mức độ tổ chức TK của chúng.
Các TB và các cơ quan trong cơ thể đều có khả năng cảm ứng, nghĩa là pứ lại kích thích, nhưng không phải tất cả các phản ứng của chúng đều là phản xạ.
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời khỏi cơ thể, khi ta kích thích thì cơ đùi này vẫn co nhưng đó không phải là phản xạ. Vì không có sự tham gia của tổ chức thần kinh.
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời khỏi cơ thể, khi ta kích thích thì cơ đùi này vẫn co. Sự co cơ đùi ếch trong trường hợp này có phải là phản xạ không? Vì sao?
Từ hiện tượng trên ta có thể kết luận ntn về khả năng cảm ứng của tế bào và các cơ quan trong cơ thể?
II- Cảm ứng ở ĐV chưa có tổ chức TK:
Động vật đơn bào, chưa có tổ chức TK - chúng phản ứng lại các kích thích bằng chuyển động của cả cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh.
Nêu đại diện của động vật chưa có tổ chức thần kinh?
Trùng đế giày bơi tới chỗ có nhiều oxi, amip thu chân giả để tránh ánh sáng chói.
Vậy: ĐV đơn bào (NSĐV) phản ứng lại các kích thích ntn?
Tại sao Trùng đế giày bơi tới chỗ có nhiều oxi, Amip thu chân giả để tránh ánh sáng chói đều là cảm ứng?

III- Cảm ứng của ĐV có tổ chức thần kinh:
- Có ở ĐV có cơ thể đối xứng toả tròn thuộc ngành Ruột khoang. (Thuỷ tức)
- HTK dạng lưới được cấu tạo từ các TBTK nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau bằng các sợi TK tạo thành mạng lưới TBTK.
- Các sợi TK liên hệ với TB cảm giác và TB biểu mô cơ. Khi TB cảm giác bị kích thích thông tin sẽ được truyền về mạng lưới TK và sau đó đến các TB biểu mô cơ => động vật phản ứng với kích thích bằng cách co toàn bộ cơ thể, tốn nhiều năng lượng.
……...
………..
……...
………….....
……...
……............
…………….
…………………..
……...
……...
……………………….
……………………
……

1- Cảm ứng ở ĐV có HTK dạng lưới:
HTK dạng lưới của thuỷ tức
…….........
▼- Hãy cho biết con thuỷ tức sẽ phản ứng ntn khi ta dùng một chiếc kim nhọn châm vào thân nó?
- Phản ứng của thuỷ tức có phải là pxạ không? Tại sao?

TBTK
Sợi TK
TB cảm giác
TB biểu mô cơ

2- Cảm ứng ở ĐV có HTK dạng chuỗi hạch:
- Có ở ĐV có cơ thể đối xứng 2 bên thuộc ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các TBTK tập trung lại tạo thành hạch TK. Các hạch TK được nối với nhau bởi các dây TK và tạo thành chuỗi hạch TK nằm dọc theo chiều dài cơ thể.
Mỗi hạch thần kinh là một trung tâm điều khiển một vùng xác định trên cơ thể nên phản ứng chính xác hơn và tiêu tốn ít năng lượng hơn so với HTK dạng lưới.
……..
…………………….
……………
………….
……………..
…………….
……….
……
………………………..
……
Hạch TK
Các TBTK
▼ Tại sao HTK dạng chuỗi hạch có thể trả lời cục bộ (như co 1 chân) khi bị kích thích?

 Đánh dấu x vào ô cho ý không đúng về ưu điểm cho hệ thần kinh dạng chuỗi hạch:
A – Nhờ có hạch TK nên số lượng của TBTK của động vật tăng lên.
B – Do các TBTK trong hạch nằm gần nhau và hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả năng phối hợp hoạt động giữa chúng được tăng cường.
C – Nhờ các hạch TK liên hệ với nhau nên kích thích nhẹ tại một điểm thì gây ra phản ứng toàn thân và tốn nhiều năng lượng.
D – Do mỗi hạch TK điều khiển một vùng xác định trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn, tiết kiệm năng lượng hơn so với HTK dạng lưới.
X
Tiến hoá trong hệ thần kinh
HTK DẠNG LƯỚI
HỆ TK DẠNG CHUỖI HẠCH
HTK DẠNGỐNG

TRÒ CHƠI Ô CHỮ
1
2
3
4
5
6
Hệ thần kinh của đĩa, châu chấu … thuộc dạng này.
1- Có 9 ký tự
Phản xạ thực hiện được là nhờ vào tổ chức này.
2- Có 10 ký tự
Tên của 1 loài động vật đơn bào chưa có tổ chức thần kinh.
3- Có 4 ký tự
Hệ thần kinh của Sao biển, thuỷ tức… thuộc dạng này.
4- Có 4 ký tự
Hình thức phản ứng của cây trước tác nhân kích thích không định hướng được gọi là gì?
5- Có 7 ký tự
6- Có 9 ký tự
Hình thức phản ứng của cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích từ một hướng xác định được gọi là gì?

VỀ NHÀ
2- Soạn bài mới, chú ý nội dung sau:
Sự ưu việt trong hoạt động của hệ thần kinh dạng ống.
1- Học bài cũ, trả lời các câu hỏi Sgk.