Bài 26. Cảm ứng ở động vật

Người thực hiện: Nguyễn Thị Mai
Trường THPT Hiệp Hoà số 4 – Bắc giang
nhiệt liệt chào mừng cácthầy cô giáo và các em học sinh
Cảm ứng ở Động vật

B�i 26
Cảm ứng ở Động vật
B .
Khí hậu trở lạnh.
Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể.
Vậy cảm ứng ở động vật là gì ?
Cảm ứng ở động vật có gì khác so với thực vật?
I. KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT

Cảm ứng là khả năng tiếp nhận và phản ứng(trả lời) lại các kích thích từ môi trường sống để tồn tại và phát triển.

Phản ứng của động vật diễn ra nhanh hơn, mức độ chính xác của phản ứng thì tùy thuộc vào mức độ tổ chức hệ thần kinh của chúng.

Ở động vật có HTK, phản xạ là một dạng điển hình của cảm ứng . Vậy Phản xạ là gì?
- Phản xạ là phản ứng của cơ thể thông qua HTK để trả lời lại kích thích bên ngoài hoặc bên trong cơ thể.
Một cung phản xạ gồm những bộ phận nào?
Một cung phản xạ gồm các bộ phận:
+ Bộ phận tiếp nhận KT (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm).
+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng. (HTK).
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến…)
 Một bạn lỡ chạm tay vào gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại. Hãy chỉ ra tác nhân kích thích, bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện phản ứng của hiện tượng trên?
SƠ ĐỒ MỘT CUNG PHẢN XẠ
Bộ phận tiếp nhận kích thích
Tác nhân kích thích
Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin
Bộ phận thực hiện phản ứng
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời khỏi cơ thể, khi ta kích thích thì cơ đùi này vẫn co nhưng đó không phải là phản xạ. Vì không có sự tham gia của tổ chức thần kinh.
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời khỏi cơ thể, khi ta kích thích thì cơ đùi này vẫn co. Sự co cơ đùi ếch trong trường hợp này có phải là phản xạ không? Vì sao?
II/. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ
TỔ CHỨC THẦN KINH
Amip ......... ánh sáng chói
TRÁNH
Động vật đơn bào phản ứng với các kích thích như thế nào ?

Động vật đơn bào, chưa có tổ chức TK - chúng phản
ứng lại các kích thích bằng chuyển động của cả cơ
thể hoặc co rút chất nguyên sinh.




III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH
1. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới :
Hệ thần kinh lưới gặp ở những loài động vật nào?
Nêu đặc điểm hệ thần kinh d¹ng lưới ?

Hệ thần kinh lưới có ở cơ thể đối xứng toả tròn thuộc ngành ruột khoang như: Sao biển, thuỷ tức...

Cấu tạo: Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể, liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh tạo thành mạng lưới thần kinh. Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.


Hãy cho biết con thuỷ tức sẽ phản ứng như thế nào khi ta dùng một chiếc kim nhọn châm vào thân nó?
- Phản ứng của thuỷ tức có phải là phản xạ không? Tại sao?
Khi bị kích thích, thông tin được truyền từ tế bào cảm giác  toàn bộ mạng lưới thần kinh  toàn bộ biểu mô cơ cả cơ thể co lại.

- Hiệu quả phản xạ: Phản ứng lan toả toàn thân, không chính xác ,tốn nhiều năng lượng.
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch :
Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch thường gặp ở những loài động vật nào ?
Quan sát hình sau đây và cho biết cÊu t¹o Hệ thần kinh d¹ng chuỗi hạch có gì khác so với hệ thần kinh l­íi ?

Sự khác đó có dẫn tới điểm gì khác trong hiệu quả phản xạ không ?

- Cấu tạo: Các tế bào thần kinh đã tập trung thành các hạch. Hạch lớn nhất gọi là não. Các hạch được nối với nhau bởi các dây thần kinh.

- Hiệu quả phản xạ: Ph¶n øng theo vïng. Mçi h¹ch ®iÒu khiÓn mét vïng trªn c¬ thÓ nªn ph¶n øng chính xác hơn, tiêu tốn ít năng lượng hơn hệ thần kinh lưới
Đáp án nào sau đây không phải là ưu điểm của hệ thần kinh
chuỗi hạch?
B.
C.
D.
A.
Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng tế bào thần kinh của động vật tăng lên.
Do các tế bào thần kinh trong hạch nằm gần nhau và hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả năng phối hợp hoạt động giữa chúng được tăng cường.
Nhờ các hạch thần kinh liên hệ với nhau nên khi kích thích nhẹ tại một điểm thì gây ra phản ứng toàn thân và tiêu tốn nhiều năng lượng.
Do mỗi hạch thần kinh điều khiển một vùng xác định trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn so với hệ thàn kinh dạng lưới.
Động vật
nguyên sinh
Ruột khoang
(thủy tức)
Chân Khớp
Nhóm động
vật
Đặc điểm tổ chức
TK
Hình thức
cảm ứng
Ưu, nhược điểm
Chưa có tổ chức thần kinh,

Chuyển động cơ
thể bằng co rút
chất nguyên sinh
Phản ứng chậm,
thiếu chính xác,
tốn nhiều năng lượng
Các tế bào thần kinh
nằm rải rác trong cơ thể,
liên hệ với nhau qua
các sợi thần kinh
Phản ứng
toàn thân
Phản ứng nhanh hơn,
tiêu tốn năng lượng,
thiếu chính xác.
Hệ thống hạch TK nằm
dọc theo chiều dài cơ theo
mỗi hạch điều khiển hoạt
động của một vùng xác định
Phản ứng
theo vùng
Phản ứng nhanh hơn,
đỡ tiêu tốn năng lượng,
chính xác hơn.
CỦNG CỐ

Câu 1: Ở động vật, cảm ứng là:
Các phản xạ có điều kiện, giúp cơ thể thích nghi với môi trường
Các phản xạ không điều kiện, giúp bảo vệ cơ thể.
Là khả năng tiếp nhận và đáp ứng các kích thích của môi trường, giúp cơ thể tồn tại và phát triển.
Là sự thích nghi của cơ thể, do các hoocmon điều khiển
Câu 2: Cơ thể động vật đã xuất hiện tổ chức thần kinh, nhưng đáp ứng không hoàn toàn chính xác bằng cách co rút toàn thân, xảy ra ở:
Ruột khoang
Thân mềm
Giáp xác
Cá
Câu 3: Kể tên bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích tổng hợp thông tin và bộ phận thực hiện của cung phản xạ ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch?
1)Bộ phận tiếp nhận kích thích:
 Các giác quan: mắt, da…
2)Bộ phận phân tích và tổng hợp:
 chuỗi hạch thần kinh
3) Bộ phận thực hiện:
 cơ, các nội quan,…
 VỀ NHÀ
1. HỌC BÀI, CHÚ Ý KHUNG GHI NHỚ CUỐI BÀI VÀ TRẢ LỜI 3 CÂU HỎI SGK TRANG 110


2. CHUẨN BỊ BÀI 27 – CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (tt)