Bài 26. Cảm ứng ở động vật

TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
1
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
2
KIỂM TRA BÀI CŨ
Ghép các khái niệm, hiện tượng tương ứng cho đúng nghĩa?
A - Kiểu ứng động không có sự thay đổi về tốc độ sinh trưởng của các tế bào.
B - Phản ứng của thực vật với kích thích không định hướng.
C - Phản ứng của thực vật với kích thích có định hướng.
D - Ứng động tiếp xúc và hoá ứng động.
E - Kiểu ứng động có sự thay đổi về tốc độ sinh trưởng của các tế bào.
1- Ứng động là:
2 - Hướng động là:
3 - Ứng động sinh trưởng là:
4 - Ứng động không sinh trưởng là:
5 - Hiện tượng bắt mồi ở cây nắp ấm là:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
3
10 - Hướng dương là:
H - Giúp sinh vật tồn tại và phát triển.
6 - Hoa tulip nở và cụp là:
7- Cây trinh nữ cụp lá là:
8 - Nguyên nhân của hiện tượng hướng động là:
9 - Vai trò của ứng động
G - Hướng tới nguồn kích thích.
L - Ứng động không sinh trưởng.
I - Hiện tượng nhiệt ứng động.
K - Sự phân bố không đồng đều Auxin ở 2 phía cơ quan.
KIỂM TRA BÀI CŨ
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
4
B - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
TIẾT 26
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
5
Khí hậu trở lạnh.
Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể.
Kích thích
Lá cây cụp lại.
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
Cảm ứng là phản ứng của sinh vật đối với kích thích từ môi trường.
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
6
Khí hậu trở lạnh.
Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể.
Sâu bọ phản ứng với kích thích
Cảm ứng ở động vật là gì ? So sánh với cảm ứng ở thực vật ?
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
7
* Khái niệm: Cảm ứng ở động vật là khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại với các kích thích từ môi trường sống, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển.
Cảm ứng ở thực vật và cảm ứng ở động vật có gì khác biệt nhau?
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
8
- Cảm ứng diễn ra nhanh, dễ phát hiện.
- Mức độ, hình thức cảm ứng thay đổi tuỳ thuộc vào mức độ tổ chức của hệ thần kinh.
- Cảm ứng diễn ra chậm, khó nhận biết.
- Chịu sự ảnh hưởng của các hoocmon.
ĐẶC ĐIỂM
Biểu hiện bằng các phản xạ ở các động vật có hệ thần kinh:
- Phản xạ không điều kiện.
- Phản xạ có điều kiện.
Biểu hiện bằng:
Hướng động: Hướng đất, hướng sáng, hướng nước…
Ứng động: Sinh trưởng và không sinh trưởng.
HÌNH THỨC
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT
NỘI DUNG
SO SÁNH CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT VÀ ĐỘNG VẬT
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
9
Cảm ứng ở động vật nhờ vào yếu tố nào?
Nhờ vào hoạt động của hệ thần kinh dưới dạng phản xạ.
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
10
-> Cơ co. Đó là phản xạ tự vệ, phản xạ thực hiện do có đầy đủ các thành phần của cung phản xạ…
-> Cơ co. Do cơ, chế phẩm thần kinh có khả năng hưng phấn. Nghĩa là có tính cảm ứng chứ không phải là phản xạ.
Phân biệt co cơ trong trường hợp sau:
=> Cảm ứng là đặc tính chung của mọi tổ chức sống.
Kích thích vào cơ đùi ếch
(Ếch còn sống)?
Kích thích vào cơ đã tách rời hay chế phẩm thần kinh?
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
Hệ thần kinh ở các loài động vật tiến hoá như thế nào?
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
11
HỆ TK ỐNG
HỆ TK LƯỚI
HỆ TK HẠCH
HỆ TK CHUỖI
TIẾN HOÁ CỦA HỆ THẦN KINH:
CHƯA CÓ HỆ TK
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
12
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
Amip ........... ánh sáng chói
tránh
1 - Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
13
Động vật đơn bào phản ứng với các kích thích như thế nào ?
- Hoạt động cảm ứng: Phản ứng bằng cách chuyển động cả cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh nhờ không bào co rút.
Ví dụ:
- Đặc điểm: Phản ứng đơn giản, chậm.
Bao gồm: Động vật đơn bào.
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
1 - Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
14
* Bao gồm: ĐV đối xứng toả tròn thuộc ngành ruột khoang như: Sao biển, thuỷ tức...
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
Hệ thần kinh lưới có ở những loài động vật nào?
Hệ thần kinh lưới có đặc điểm?
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
a - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
15
* Cấu tạo:
- Các TB cảm giác và TBTK nằm rải rác trên bề mặt cơ thể, liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh  Lưới thần kinh.
- Các sợi thần kinh liên hệ với các TB biểu mô cơ và các TB gai.
Cảm ứng ở các loài động vật này diễn ra thế nào?
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
a - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
16
Kích thích
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
a - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
17
* Hoạt động cảm ứng: Khi bị kích thích, thông tin được truyền từ TB cảm giác  toàn bộ mạng lưới thần kinh  toàn bộ biểu mô cơ  cả cơ thể co lại.
* Hiệu quả phản xạ: Phản ứng lan toả toàn thân, không chính xác.
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
a - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
18
Hệ thần kinh chuỗi thường có ở nhóm ĐV nào? Có gì khác so với hệ thần kinh lưới?
b - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh chuỗi:
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
19
* Bao gồm: ĐV có đối xứng 2 bên, cơ thể phân thành đốt ( Giun dẹp, tròn, đốt...)
* Cấu tạo:
- Các TBTK đã tập trung thành các hạch.
- Hạch lớn nhất gọi là não. Từ não phát đi 2 chuỗi hạch bụng chạy dọc cơ thể.
- Mỗi đốt cơ thể có 1 đôi hạch. Các hạch được nối với nhau bởi các dây TK.
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
b - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh chuỗi:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
20
* Hiệu quả phản xạ:
- Phản ứng được định khu ở chuỗi hạch.
 Chính xác hơn, tiêu tốn ít năng lượng hơn hệ thần kinh lưới.
Hiệu quả phản xạ của các loài động vật này như thế nào?
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
b - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh chuỗi:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
21
c - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh hạch:
Hệ thần kinh hạch thường có ở nhóm ĐV nào? Có gì khác so với hệ thần kinh chuỗi?
* Bao gồm: ĐV không XS bậc cao ( Thân mềm, côn trùng, giáp xác ).
* Cấu tạo:
- Các TBTK tập trung  3 khối hạch lớn ở đầu (lớn nhất), ngực, bụng.
- Các dây thần kinh liên hệ với các giác quan rất phát triển và phân hoá.
Hiệu quả hoạt động cảm ứng như thế nào?
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
22
* Hiệu quả phản xạ:
Phản ứng được định khu ở 3 khối hạch nên chính xác hơn hệ thần kinh chuỗi.
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
c - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh hạch:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
23
TẠM BIỆT CÁC EM !
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
24
B - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
TIẾT 27
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
25
Quan sát hình vẽ và cho biết cấu tạo hệ thần kinh ống?
d - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống:
* Bao gồm: Các loài ĐV có xương sống.
* Cấu tạo: Nhiều TBTK, chia làm 2 phần:
- TK trung ương:
+ Não: 5 phần ( Não trước, não trung gian, não giữa, não sau và hành tuỷ ).
+ Tuỷ sống:Trong cột sống.
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
- TK ngoại biên: Dây TK và hạch TK.
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
26
d - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống:
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
27
Điền tên các bộ phận tương ứng?
Não
Tuỷ
Hạch TK
Dây TK
Hệ thần kinh ống tiến hoá hơn hệ thần kinh lưới, chuỗi, hạch như thế nào?
Có sự phân hóa rõ rệt các phần và chuyên hoá về mặt chức năng.
Hệ thần kinh ống cấu tạo phức tạp thể hiện như thế nào?
- Số lượng tế bào lớn.
- Có sự phân hoá về cấu tạo.
- Có sự liên kết phối hợp hoạt động của các TB tạo thành hệ thống liên tục.
Hoạt động cảm ứng ở dạng thần king ống diễn ra như thế nào?
- Hoạt động cảm ứng: Ngày càng hoàn thiện và rất chính xác hơn.
d - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống:
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
2- Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
28
I –
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
29
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
30
II - CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT KHÁC NHAU:
Điều khiển, điều hoà hoạt động của các nội quan( Cơ quan sinh dưỡng và sinh sản), đó là những hoạt động tự động, không theo ý muốn.
Thần kinh giao cảm và đối giao cảm hoạt động đối lập nhau.
- Điều khiển hoạt động của các cơ vân trong hệ vận động, đó là hoạt động có ý thức ( Theo ý muốn ).
CHỨC NĂNG
Gồm TK giao cảm và phó giao cảm.
Trung ương: Trụ não, đoạn cùng của tuỷ sống, các nhân xámở sừng bên của tuỷ sống( Từ đốt tuỷ I -> III )
Dây TK sinh dưỡng, hạch TK.
Trung ương: Vỏ não và chất xám ( Sừng trước) của tuỷ sống.
Dây thần kinh vận động.
CẤU TẠO
HỆ TK SINH DƯỠNG
HỆ TK VẬN ĐỘNG
NỘI DUNG
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
31
1
2
3
* Phản xạ: Là cảm ứng ở động vật có tổ chức thần kinh, phản xạ được thực hiện nhờ cung phản xạ.
* Cung phản xạ gồm:
1 - Bộ phận tiếp nhận kích thích ( Thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm ).
2 - Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin ( Hệ thần kinh ).
3 - Bộ phận thực hiện ( cơ, tuyến ).
III - PHẢN XẠ - MỘT THUỘC TÍNH CƠ BẢN CỦA MỌI CƠ THỂ CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH:
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
32
HỆ THẦN KINH TẬP TRUNG DẦN:
Phản ứng chính xác, mau lẹ, phức tạp.
Cảm ứng bằng sự co rút của chất nguyên sinh.
Phản ứng toàn thân, thiếu chính xác.
Phản ứng định khu ở các hạch, thiếu chính xác.
Phản ứng định khu ở khối hạch, chính xác hơn.
Chưa có hệ thần kinh ở động vật nguyên sinh.
Hệ thần kinh lưới: Các tế bào TK nằm rải rác khắp cơ thể.
Hệ thần kinh chuỗi: Các tế bào TK tập trung thành các hạch.
Hệ thần kinh hạch: Các TB TK tập trung thành 3 khối hạch.
Hệ thần kinh ống: Các TB TK tập trung thành não, tuỷ sống.
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
33
BÀI TẬP VỀ NHÀ:
1 - Trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa.
2 - Trình bày hướng tiến hoá trong hệ thần kinh và cảm ứng của động vật?
3 - Chuẩn bị bài thực hành theo hướng dẫn.
4 - Đọc bài 27.
TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2
34
TẠM BIỆT CÁC EM !