Bài 26. Cảm ứng ở động vật

B. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT

Tiết 26
Quan sát hình trên, em hãy phân biệt hướng động và ứng động?

Hình. Cụp lá của cây Trinh nữ
Hình. Tính hướng sáng của
cây non
- Kí hiệu (?) và (∇) ở đầu dòng là câu hỏi mà các em phải trả lời.
* Chú Ý:
Các nội dung của bài học thể hiện trên phiếu học tập phải hoàn thành ngay vào vở học hoặc vở nháp về nhà hoàn thiện lại.
Ghi các bài tập mà giáo viên đưa ra.
- Kí hiệu bàn tay cầm bút () là nội dung bắt buộc các em phải ghi vào vở.
BÀI 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH
Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
NỘI DUNG
Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể
Cảm ứng ở động vật là gì?
Khí hậu trở lạnh
Mèo nằm co rúm lại
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
Khái niệm:

() Cảm ứng ở động vật là khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại với các kích thích từ môi trường sống, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển.
Phản xạ là gì? Một cung phản xạ gồm những bộ phận nào?
Ở động vật có tổ chức thần kinh, phản xạ được xem là một dạng điển hình của cảm ứng.
() - Phản xạ là phản ứng của cơ thể thông qua HTK để trả lời lại kích thích bên ngoài hoặc bên trong cơ thể.
- Một cung phản xạ gồm các bộ phận:
+ Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm).
+ Đường dẫn truyền vào (đường cảm giá
+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng. (HTK).
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến…)
+ Đường dẫn truyền ra (đường vận động).
Cảm ứng ở thực vật và cảm ứng ở động vật có gì khác biệt nhau?
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
SO SÁNH CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT VÀ ĐỘNG VẬT
Biểu hiện bằng:
Hướng động: Hướng đất, hướng sáng, hướng nước…
Ứng động: Sinh trưởng và không sinh trưởng.

Biểu hiện bằng các phản xạ ở các động vật có hệ thần kinh:
- Phản xạ không điều kiện.
- Phản xạ có điều kiện.

- Cảm ứng diễn ra chậm, khó nhận biết.
- Chịu sự ảnh hưởng của các hoocmon.

- Cảm ứng diễn ra nhanh, dễ phát hiện.
- Mức độ, hình thức cảm ứng thay đổi tuỳ thuộc vào mức độ tổ chức của hệ thần kinh.
SƠ ĐỒ MỘT CUNG PHẢN XẠ
Bộ phận tiếp nhận kích thích
Tác nhân kích thích
 Một bạn lỡ chạm tay vào gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại. Hãy chỉ ra tác nhân kích thích, bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện phản ứng của hiện tượng trên?
Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin
Bộ phận thực hiện phản ứng
I - KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
Phân biệt co cơ trong trường hợp sau:
Kích thích vào cơ đùi ếch
(Ếch còn sống)?
Kích thích vào cơ đã tách rời hay chế phẩm thần kinh?
-> Cơ co: Đó là phản xạ tự vệ, phản xạ thực hiện do có đầy đủ các thành phần của cung phản xạ…
-> Cơ co: Do cơ, chế phẩm thần kinh có khả năng hưng phấn. Nghĩa là có tính cảm ứng chứ không phải là phản xạ.
=> Cảm ứng là đặc tính chung của mọi tổ chức sống.
HỆ TK ỐNG
HỆ TK LƯỚI
HỆ TK HẠCH
HỆ TK CHUỖI
TIẾN HOÁ CỦA HỆ THẦN KINH:
CHƯA CÓ HỆ TK
Quan sát hình bên và đọc thông tin ở SGK mục II. Hoàn thành bảng sau :
Động vật đơn bào: trùng Amíp, trùng roi
Chuyển động cả cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh
II. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TÔ CHỨC THẦN KINH
Amíp
Amip tránh ánh sáng
II. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH
Quan sát H.26.1, đọc thông tin SGK mục III.1 và hoàn thành bảng sau:
1 / Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới:
Động vật có cơ thể đối xứng tỏa tròn, thuộc ngành ruột khoang: Thủy tức
Các tế bào thần kinh nằm rãi rác trong cơ thể và liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh mạng lưới tế bào thần kinh.
Bằng cách co toàn bộ cơ thể phản ứng nhanh kịp thời nhưng chưa thật chính xác,vì vậy mà phản ứng tiêu tốn nhiều năng lượng.
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TÔ CHỨC THẦN KINH
1 / Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới:
Hãy cho biết con thủy tức sẽ phản ứng như thế nào khi ta dùng kim nhọn châm vào thân nó?
Phản ứng của thủy tức có phải là phản xạ không? Tại sao?
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TÔ CHỨC THẦN KINH
1 / Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch:
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TÔ CHỨC THẦN KINH
Quan sát H.26.2, đọc thông tin SGK mục III.2 và hoàn thành bảng sau:
Động vật có cơ thể đối xứng 2 bên thuộc ngành giun dẹp, giun tròn, chân khớp.
Các tế bào TK tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh, các hạch thần kinh được nối với nhau bởi các dây thần kinh và tạo thành chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể
Theo nguyên tắc phản xạ nên phản ứng chính xác hơn và tiêu tốn ít năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới.
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TÔ CHỨC THẦN KINH
1 / Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch:
Tại sao hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có thể trả lời cục bộ (như co một chân) khi bị kích thích?
Mỗi hạch thần kinh là một trung tâm điều khiển hoạt động của một vùng xác định của cơ thể, nên tiết kiệm được năng lượng truyền xung thần kinh.
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TÔ CHỨC THẦN KINH
1 / Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch:
Quan sát hình trên và cho biết cấu tạo hệ thần kinh chuỗi hạch khác với hệ thần kinh dạng lưới ở điểm nào?
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TÔ CHỨC THẦN KINH
Đánh dấu x vào ô cho ý không đúng về ưu điểm của hệ thần kinh dạng chuỗi hạch.

A - Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng tế bào thần kinh của động vật tăng lên.
B – Do các tế bào thần kinh trong hạch nằm gần nhau và hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả năng phối hợp hoạt động giữa chúng được tăng cường.
C - Nhờ các hạch thần kinh liên hệ với nhau nên khi bị kích thích nhẹ tại một điểm thì gây ra phản ứng toàn thân và tiêu tốn nhiều năng lượng.
D – Do mỗi hạch thần kinh điều khiển một vùng xác định trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn, tiết kiệm năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới.




X
CỦNG CỐ

Câu 1: Ở động vật, cảm ứng là:
Các phản xạ có điều kiện, giúp cơ thể thích nghi với môi trường
Các phản xạ không điều kiện, giúp bảo vệ cơ thể.
Là khả năng tiếp nhận và đáp ứng các kích thích của môi trường, giúp cơ thể tồn tại và phát triển.
Là sự thích nghi của cơ thể, do các hoocmon điều khiển
Câu 2: Cơ thể động vật đã xuất hiện tổ chức thần kinh, nhưng đáp ứng không hoàn toàn chính xác bằng cách co rút toàn thân, xảy ra ở:
Ruột khoang
Thân mềm
Giáp xác
Cá
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ
1) Trả lời các câu hỏi trang 110/ SGK .
2) Hãy so sánh hình thức cảm ứng của các động vật có tổ chức thần kinh khác nhau?
3) Nghiên cứu trước bài 27: Cảm ứng ở động vật (tiếp theo).
Phản ứng chậm, thiếu chính xác, tốn năng lượng
Phản ứng nhanh hơn, tốn năng lượng, thiếu chính xác.
Phản ứng nhanh hơn, đỡ tốn năng lượng, chính xác hơn.
HẸN GẶP LẠI