Bài 26. Cảm ứng ở động vật

BÀI 26: CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
NỘI DUNG
I- Khái niệm cảm ứng ở động vật.
II- Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức hệ thần kinh.
III- Cảm ứng ở động vật có tổ chức hệ thần kinh.
1- Dạng lưới.
2- Dạng chuỗi hạch.

Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể
Khí hậu trở lạnh
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
Khi trời nóng
Chó thè lưỡi để làm mát cơ thể.
Thực vật
Động vật
- Khái niệm: Cảm ứng ở động vật là phản ứng (trả lời) lại các kích thích từ môi trường để tồn tại và phát triển.
- Đặc điểm: Phản ứng nhanh chính xác, dễ nhận biết và phân biệt; hình thức đa dạng.
Ở động vật có hệ thần kinh, phản xạ là một dạng điển hình của cảm ứng và được thực hiện nhờ cung phản xạ. Cung phản xạ gồm:
+ Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm).
+ Đường dẫn truyền vào (đường cảm giác)
+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng. (thần kinh trung ương).
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến…)
+ Đường dẫn truyền ra (đường vận động).
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
SƠ ĐỒ MỘT CUNG PHẢN XẠ
Bộ phận tiếp nhận kích thích
Tác nhân kích thích
 Một bạn lỡ chạm tay vào gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại. Hãy chỉ ra tác nhân kích thích, bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện phản ứng của hiện tượng trên?
Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin
Bộ phận thực hiện phản ứng
Tiến hoá trong hệ thần kinh
HỆ TK DẠNG LƯỚI
HỆ TK DẠNG CHUỖI HẠCH
HỆ TK ỐNG
CHƯA CÓ HỆ TK
I – CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH
Amip tránh ánh sáng chói
III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH
Quan sát H.26.1, đọc thông tin SGK mục III.1 và hoàn thành bảng sau:
1/ Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Thủy tức
Sao biển
Động vật Ngành Ruột khoang
Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh, tạo thành mạng lưới tế bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.

Kích thích
Khi ta dùng một chiếc kim nhọn châm vào thân thủy tức
Hãy cho biết con thủy tức sẽ phản ứng như thế nào khi ta dùng kim nhọn châm vào thân nó?
Phản ứng của thuỷ tức có phải là phản xạ không? Tại sao?
Động vật Ngành Ruột khoang
Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh tạo thành mạng lưới tế bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.

Khi bị kích thích thông tin truyền từ tế bào cảm giác-> mạng lưới thần kinh-> các tế bào biểu mô cơ-> cả cơ thể co lại.

Phản ứng kịp thời nhưng chưa chính xác
Tốn nhiều năng lượng.
CHÂU CHẤU
BỌ CẠP
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
GIUN DẸP
ĐỈA
CÔN TRÙNG
Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh nối với nhau bởi các dây thần kinh => chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể.
Mỗi hạch chỉ đạo một phần cơ thể
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
GIUN DẸP
ĐỈA
CÔN TRÙNG
Tại sao hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có thể trả lời cục bộ (như co một chân) khi bị kích thích?
Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh nối với nhau bởi các dây thần kinh =>chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể.
Mỗi hạch chỉ đạo một phần cơ thể
Theo nguyên tắc phản xạ (phản xạ không điều kiện).

2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Đáp án nào sau đây không đúng về ưu điểm của hệ thần kinh chuỗi hạch?
Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng tế bào thần
kinh của động vật tăng lên.
Do mỗi hạch thần kinh điều khiển một vùng xác định
trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn so
với hệ thàn kinh dạng lưới.
Do các tế bào thần kinh trong hạch nằm gần nhau và
hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khảnăng
phối hợp hoạt động giữa chúng được tăng cường.
A
D
B
Nhờ các hạch thần kinh liên hệ với nhau nên khi kích
thích nhẹ tại một điểm thì gây ra phản ứng toàn thân
và tiêu tốn nhiều năng lượng.
C
Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh nối với nhau bởi các dây thần kinh =>chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể
Mỗi hạch chỉ đạo một phần cơ thể
Theo nguyên tắc phản xạ (phản xạ không điều kiện).
Phản ứng chính xác hơn
Tiêu tốn ít năng lượng.
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
CỦNG CỐ
Chọn đáp án đúng nhất:
Câu 1. Ở động vật, cảm ứng là:
Các phản xạ có điều kiện, giúp cơ thể thích nghi
với môi trường.
Khả năng tiếp nhận và đáp ứng các kích thích của
môi trường, giúp cơ thể tồn tại và phát triển.
Các phản xạ không điều kiện, giúp bảo vệ cơ thể.
Là sự thích nghi của cơ thể, do các hoocmon điều
khiển
A
C
B
D
CỦNG CỐ
Chọn câu đúng nhất:
Câu 2. Cơ thể động vật đã xuất hiện tổ chức thần kinh, nhưng đáp ứng không hoàn toàn chính xác bằng cách co rút toàn thân, xảy ra ở:
Cá
Giáp xác
Thân mềm
D
C
B
Ruột khoang
A
Động vật Ngành Ruột khoang
Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh, =>mạng lưới tế bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.

Khi bị kích thích thông tin truyền từ tế bào cảm giác-> mạng lưới thần kinh-> các tế bào biểu mô cơ-> cả cơ thể co lại.

Phản ứng kịp thời nhưng chưa chính xác
- Tốn nhiều năng lượng.
Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh nối với nhau bởi các dây thần kinh => chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể.
Mỗi hạch chỉ đạo một phần cơ thể
Theo nguyên tắc phản xạ (phản xạ không điều kiện).
Phản ứng chính xác hơn
Tiêu tốn ít năng lượng
DẶN DÒ
1) Trả lời câu hỏi 1, 2 SGK trang 110.
2) Hãy nêu chiều hướng tiến hoá về khả năng cảm ứng của các động vật có tổ chức thần kinh khác nhau?