Bài 26. Cảm ứng ở động vật

B. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
Bài 26: CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
NỘI DUNG
I. Khái niệm cảm ứng ở động vật.
II. Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh.
III. Cảm ứng ở động vật có tổ chức thần kinh.
1.Dạng lưới.
2.Dạng chuỗi hạch.

Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể
Trời trở lạnh
I. KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
Khi trời nóng
Chó thè lưỡi để làm mát
cơ thể
- Phản ứng chậm
- Phản ứng nhanh
- Khó nhận thấy
- Hình thức kém đa dạng
- Dễ nhận thấy
- Hình thức đa dạng
Thực vật hướng sáng
Tay chạm vào vật nóng
- Khái niệm: Cảm ứng ở động vật là phản ứng (trả lời) lại các kích thích từ môi trường để tồn tại và phát triển.
- Đặc điểm: Phản ứng nhanh chính xác, dễ nhận biết và phân biệt; hình thức đa dạng.
Ở động vật có hệ thần kinh, phản xạ là một dạng điển hình của cảm ứng và được thực hiện nhờ cung phản xạ. Cung phản xạ gồm:
+ Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm).
+ Đường dẫn truyền vào (đường cảm giác)
+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng (thần kinh trung ương).
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến…)
+ Đường dẫn truyền ra (đường vận động).
I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
SƠ ĐỒ MỘT CUNG PHẢN XẠ
 Một bạn lỡ chạm tay vào gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại. Hãy chỉ ra tác nhân kích thích, bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện phản ứng của hiện tượng trên?
Thần kinh trung ương
SƠ ĐỒ MỘT CUNG PHẢN XẠ
Bộ phận tiếp nhận kích thích
Tác nhân kích thích
Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin
Bộ phận thực hiện phản ứng
Các dạng hệ thần kinh ở động vật
HTK DẠNG LƯỚI
HTK DẠNG CHUỖI HẠCH
HTK DẠNG ỐNG
CHƯA CÓ HỆ THẦN KINH
II. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH: ( giảm tải)
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH
Quan sát H.26.1, đọc thông tin SGK mục III.1 SGK trang 108 và hoàn thành bảng sau:
1.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Thủy tức
Sao biển
Động vật Ngành Ruột khoang
Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh, tạo thành mạng lưới tế bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.

Kích thích
Hãy cho biết con thủy tức sẽ phản ứng như thế nào khi ta dùng kim nhọn châm vào thân nó?
Phản ứng của thuỷ tức có phải là phản xạ không? Tại sao?
Động vật ngành Ruột khoang
Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh tạo thành mạng lưới tế bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.

Khi bị kích thích thông tin truyền từ tế bào cảm giác-> mạng lưới thần kinh-> các tế bào biểu mô cơ-> cả cơ thể co lại.

Phản ứng kịp thời nhưng chưa chính xác
Tốn nhiều năng lượng.
CHÂU CHẤU
BỌ CẠP
Quan sát H.26.2, đọc thông tin SGK mục III.2 SGK trang 108, 109 và hoàn thành bảng sau:
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
GIUN DẸP
ĐỈA
CÔN TRÙNG
Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh, các hạch nối với nhau bởi các dây thần kinh => chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể. Mỗi hạch điều khiển một vùng cơ thể
GIUN DẸP
ĐỈA
CÔN TRÙNG
Tại sao hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có thể trả lời cục bộ (như co một chân) khi bị kích thích?
Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh, các hạch nối với nhau bởi các dây thần kinh => chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể. Mỗi hạch điều khiển một vùng cơ thể
Theo nguyên tắc phản xạ (phản xạ không điều kiện).

Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh, các hạch nối với nhau bởi các dây thần kinh => chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể. Mỗi hạch điều khiển một vùng cơ thể
Theo nguyên tắc phản xạ (phản xạ không điều kiện).
Phản ứng chính xác hơn
Tiêu tốn ít năng lượng.
Học sinh hoạt động nhóm và hoàn thành
phiếu học tập trong 8 phút
Động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Động vật ngành Ruột khoang
Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh,  mạng lưới tế bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.
Khi bị kích thích thông tin truyền từ tế bào cảm giác  mạng lưới thần kinh  các tế bào biểu mô cơ  cả cơ thể co lại.

Tốn nhiều năng lượng.
Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh nối với nhau bởi các dây thần kinh  chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể.

Mỗi hạch thần kinh là một trung tâm điều khiển hoạt động của một vùng xác định của cơ thể.

Tiêu tốn ít năng lượng
Động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Châu chấu
Bò cạp
Giun đất
Dế
Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Các kích thích từ môi trường thường xuyên tác động đến đời sống của động vật, có thể tác động tích cực nhưng cũng có thể tiêu cực.

Vậy ta phải là gì để đảm bảo cho động vật phát triển bình thường, đảm bảo độ đa dạng sinh học, giữ cân bằng sinh thái?
CỦNG CỐ
Chọn đáp án đúng nhất:
Câu 1. Ở động vật, cảm ứng là:
Các phản xạ có điều kiện, giúp cơ thể thích nghi
với môi trường.
Khả năng tiếp nhận và trả lời các kích thích giúp
cơ thể tồn tại và phát triển.
Các phản xạ không điều kiện, giúp bảo vệ cơ thể.
Là sự thích nghi của cơ thể, do các hoocmon điều
Khiển.
A
C
B
D
CỦNG CỐ
Chọn câu đúng nhất:
Câu 2. Cơ thể động vật đã xuất hiện tổ chức thần kinh, nhưng đáp ứng không hoàn toàn chính xác bằng cách co rút toàn thân, xảy ra ở:
Cá
Giáp xác
Thân mềm
D
C
B
Ruột khoang
A