Bài 25. Tình hình chính trị kinh tế văn hóa dưới triều Nguyễn (Nửa đầu thế kỷ XIX)

CHƯƠNG IV
VIỆT NAM Ở NỬA
ĐẦU THẾ KỶ XIX
BÀI 25
TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ, KINH TẾ, VĂN HÓA DƯỚI TRIỀU NGUYỄN
(NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX)
KIỂM TRA BÀI CŨ
Em hãy nêu những nét mới trong văn hoá Việt Nam từ TK XVI - XIX.
1.X�y d?ng v� c?ng c? b? m�y nh� nu?c - chính s�ch ngo?i giao.
Sau khi thành lập, nhà Nguyễn đã xây dựng và củng cố bộ máy chính quyền của mình như thế nào?
Năm 1802 Nguyễn Ánh lên ngôi (Gia Long). Nhà Nguyễn thành lập, đóng đô ở Phú Xuân.
Hiệu kỳ nhà Nguyễn từ 1802 đến 1863
- Ở địa phương:
+ Thêi Gia Long: §Êt n­íc chia lµm ba vïng:
- B¾c thµnh ( có 11 trấn)
- Gia §Þnh thµnh ( có 5 trấn)
- CácTrùc doanh (có 7 trấn)
do triÒu ®×nh trùc tiÕp cai qu¶n
- Caùc traán dinh vaãn giöõ nhö cuõ
B¾c thµnh
Gia Định thành
Trực doanh
* TỔ CHỨC BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
- Chính quyền TW:
Được tổ chức như thời Lê
Chính quyền TW
Chính
quyền
địa
phương
Caûi caùch cuûa Minh Maïng
Năm 1831 - 1832 Minh Mạng thực hiện một cuộc cải cách hành chính
- Chia cả nước là 30 tỉnh và một Phủ Thừa Thiên. Đứng đầu là Tổng đốc tuần phủ hoạt động theo sự điều hành của triều đình.
- Các phủ, huyện, châu, tổng, xã vẫn giữ như cũ.


Lược đồ hành chính VN thời Minh Mạng


Em hãy cho biết cải cách của Minh Mạng có ý nghĩa gì?

* Ý nghĩa:
Tao điều kiện thuận lợi cho việc quản lý.

- Nh?m cung c? quy?n l?c c?a nhà nu?c phong ki?n ( của các vua Nguy?n )
VUA GIA LONG
Vua Minh Mạng

Vua Khải Định
VUA BẢO ĐẠI
HOÀNG HẬU NAM PHƯƠNG
Vua
Duy Tân
Em hãy cho biết: Pháp luật và quân đội nhà Nguyễn được tổ chức như thế nào?
*Pháp luật: Bộ luât: Hoàng triều luật lệ được ban hành (Luật Gia Long) gần 400 điều. Qui định chặt chẽ về việc bảo vệ nhà nước phong kiến và tôn ti trật tự xã hội.

*Quân đội : Tổ chức qui cũ, gồm khoảng 20 vạn người, có trang bị vũ khí đầy đủ: Đại bác, súng tay, thuyền chiến.
Tuyển chọn quan lại thông qua giáo dục và khoa cử
Điều luật 223 ghi rõ: Phàm kẻ mưu phản và đại nghịch và những kẻ cùng mưu đều lăng trì xử tử.

Điều luật 225 quy định những người nói hay viết xúc phạm đến vua quan và nhà nước phong kiến đều bị xử chém
Thuyền chiến thời Nguyễn
b. Chính saùch ngoaïi giao

- Thần phục nhà Thanh (Trung Quốc).
- Bắt Lào, Cam-pu-chia thần phục.
- Với phương Tây "đóng cửa”, không chấp nhận việc đặt quan hệ ngoại giao của họ".
 Nhaø Nguyeãn baûo thuû, khoâng taïo ñieàu kieän giao löu vôùi caùc nöôùc tieân tieán, daãn ñeán tình traïng laïc haäu, keùm phaùt trieån vaø bò coâ laäp vôùi beân ngoaøi.


2. Tình hình kinh tế và chính sách của nhà Nguyễn
Hoạt động nhóm :

Nhóm 1: Tình hình nông nghiệp
Nhóm 2: Tình hình thủ công nghiệp
Nhóm 3: Tình hình thương nghiệp
* NƠNG NGHI?P:
- Lạc hậu, ruộng đất bỏ hoang nhiều
- Nhaø nöôùc thöïc hieän chính saùch quaân ñieàn.
- Nhà nước khuyến khích khai hoang.
- Nhà nước huy động nhân dân đắp đê điều, đào kênh. Song lũ lụt không khắc phục được.
- Nhân dân tăng gia sản xuất để duy trì cuộc sống ,góp phần giảm đói nghèo.
Nhận xét




+ Nông nghiệp Việt Nam vẫn là một nền nông nghiệp thuaàn phong kiến, rất lạc hậu.
+ Nhà Nguyễn đã có những biện pháp phát triển nông nghiệp, song đó chỉ là những biện pháp truyền thống,không có hiệu quả cao.
Em có nhận xét gì về cuộc sống nông nghiệp và tình hình nông nghiệp thời Nguyễn?

* Thuû coâng nghieäp
- Caùc ngheà thuû coâng nghieäp tieáp tuïc phaùt trieån: goám söù, deät vaûi luïa, naáu ñöôøng……..
- Thuû coâng nghieäp nhaø nöôùc toå chöùc vôùi qui moâ lôùn: ñuùc tieàn, vuõ khí, ñoùng thuyeàn, laøm ñoà trang söùc, laøm gaïch ngoùi (ngheà cuõ)


-Thợ quan xưởng đã đóng tàu thủy - được tiếp cận với kỹ thuật chạy bằng máy hơi nước.

-Trong nhân dân: Nghề thủ công truyền thống được duy trì nhưng không phát triển như trước.
Triều phục
Bản khắc gỗ in tranh (Đông Hồ)
Nghề in tranh dân gian truyền thống
* Thöông nghieäp
- Thöông nghieäp trong nöôùc: phát triển chậm chạp do chính sách thuế khóa phức tạp của Nhà nước

- Ngoại thương: Nhà nước nắm độc quyền, buôn bán với các nước láng giềng: Hoa, Xiêm, Malai.
- Dè dặt với phương Tây, tàu thuyền các nước phương Tây chỉ được ra vào cảng Đà Nẵng.
Đô thị tàn lụi dần.
Phố cổ Hội An
Phố Hiến


3. Tình hình văn hóa – giáo
dục
Caû lôùp thaûo luaän nhoùm theo toå vaø traû lôøi caâu hoûi: Tình hình vaên hoaù - giaùo duïc döôùi trieàu Nguyeãn treân caùc maët sau nhö theá naøo?
Giaùo duïc
Toân giaùo
Vaên hoïc
Söû hoïc
Kieán truùc
Ngheä thuaät daân gian
 


*Giáo dục:
Giáo dục Nho học được củng cố.
- Naêm 1802 khoa thi höông ñaàu tieân ñöôïc toå chöùc.
- Naêm 1822 khoa thi hoäi ñaàu tieân ñöôïc toå chöùc
=> Tuy nhieân GD khoâng phaùt trieån baèng caùc theá kyû tröôùc.
THẦY ĐỒ DẠY HỌC
SĨ TỬ ĐANG LÀM BÀI THI
Hội đồng giám khảo.
Xem tên trên bảng vàng
Nhận mũ áo vua ban  
*Tôn giáo:

- Nhà Nguyễn chủ trương độc tôn Nho giáo.
- Hạn chế hoạt động của thiên chúa giáo.
- Tín ngưỡng dân gian tiếp tục phát triển.



*Văn học:
- Vaên hoïc chöõ haùn keùm phaùt trieån
- Vaên hoïc chöõ Noâm ngaøy caøng phong phuù vaø hoaøn thieän. Xuaát hieän moät soá taùc phaåm VH chöõ Noâm tieâu bieåu nhö:
+ Nguyeãn Du ( Truyeän Kieàu…)
+ Hoà Xuaân Höông
+ Baø Huyeän Thanh Quan…

CHỮ NÔM
Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
Đầu lòng hai ả tố nga
Thuý Kiều là chị, em là Thuý Vân
Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười
Vân thì trang trọng khác vời
Khuân trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da
Kiều càng sắc sảo mặn mà
So bề tài sắc lại là phần hơn
Sử học:
- Quoác söû quaùn trieàu Nguyeãn ñöôïc thaønh laäp.
- Nhieàu boä söû lôùn ñöôïc bieân soaïn:
+ Lòch trieàu hieán chöông loaïi chí cuûa Phan Huy Chuù.
+ Lòch trieàu taïp kæ cuûa Ngoâ Cao Laõng.
+ Gia Ñònh thaønh thoâng chí cuûa Trònh Hoaøi Ñöùc…
- Nhieàu taïp chí ñòa phöông ñöôïc bieân soaïn
Kieán truùc:
Ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu khaù ñaëc saéc
+ Quaàn theå cung ñieän nhaø vua vaø laêng taåm ôû Hueá.
+ Thaønh luyõ ôû caùc tænh xaây theo kieåu Phaùp coå.
+ Coät côø ôû thaønh Haø Noäi

Bản đồ kinh thành Huế
Vua Baûo Ñaïi ñaêng quang
CỔNG NGỌ MÔN
MỘT GÓC KINH ĐÔ HUẾ
Lăng Minh Mạng


*Ngh? thu?t dân gian tiếp tục phát triển như cũ

thờ cúng tổ tiên
Lễ hội Hai Bà Trưng
Tranh Lợn đàn (Đông Hồ )

Bài tập. HS lập bảng thống kê các thành tựu văn hóa tiêu biểu của thời Nguyễn ở nửa đầu thế kỷ XIX theo mẫu

Lĩnh vực
Thành tựu
Tôn giáo
Nho giáo giữ vị trí độc tôn, hạn chế Thiên chúa giáo. Tín ngưỡng dân gian tiếp tục phát triển.
Giáo dục
Giáo dục Nho học được củng cố.
Quốc sử quán được thành lập, biên soạn các bộ sử chính thống..và nhiều tập địa chí địa phương
Văn học
Kiến trúc
Quần thể kiến trúc cung điện nhà vua, lăng tẩm..Tiêu biểu là: cột cờ ở thành Hà Nội.
Nghệ thuật
Nghệ thuật dân gian tiếp tục phát triển.
Sử học
VH chữ Hán kém phát triển. VH chữ Nôm phong phú và hoàn thiện.
NỘI DUNG CẦN NẮM
1.Chính quyền nhà Nguyễn được xây dựng và củng cố như thế nào?
2.Cuộc cải cách cuûa Minh Mạng có ý nghĩa gì?
3.Tình hình kinh tế và chính sách của nhà Nguyễn đối sự phát triển kinh tế đất nước?