Bài 25. Tạo giống bằng công nghệ gen

Câu hỏi kiểm tra bài cũ
Cho biết phương pháp tạo giống bằng đột biến được thực hiện theo những bước nào?
Đối với tế bào hực vật, người ta đã tạo giống bằng những công nghệ nào?
* Công nghệ gen là gì?
Các phương pháp tạo giống
Lai giống rồi chọn lọc giống tốt dựa vào nguồn biến dị tổ hợp (có ưu thế lai).
Gây đột biến.
Công nghệ tế bào:
+ Nuôi cấy mô.
+ Lai tế bào xôma, dung hợp tế bào trần.
+ Nuôi cấy hạt phấn, noãn rồi đa bội hóa.
+ Nhân bản vô tính.
+ Cấy truyền phôi.
- Công nghệ gen: Kĩ thuật chuyển gen
Bài 10
TẠO GIỐNG NHỜ CÔNG NGHỆ GEN
CÔNG NGHỆ GEN
Khái niệm công nghệ gen:
2. Các bước tiến hành trong kỹ thuật chuyển gen
II. ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ GEN TRONG TẠO GIỐNG BIẾN ĐỔI GEN
Khái niệm sinh vật biến đổi gen
Một số thành tựu tạo giống biến đổi gen
Enzim cắt
Enzim cắt Restrictaza
Chuyển đến tế bào nhận
ADN của tế
bào nhận
ADN Plasmit
tái tổ hợp
dạng vòng
ADN tái tổ hợp
Công nghệ gen là gì?
Gen là gì?
I. CÔNG NGHỆ GEN
1. Khái niệm công nghệ gen
Công nghệ gen là qui trình tạo ra những tế bào hoặc sinh vật có gen bị biến đổi hoặc có thêm gen mới.
Kĩ thuật chuyển gen là kỹ thuật chuyển gen từ tế bào này sang tế bào khác ñeå tạo ADN tái tổ hợp.
2. Các bước tiến hành
a) Một số khái niệm
I. CÔNG NGHỆ GEN
Thảo luận nhóm 3HS, 1 phút
AND taùi toå hôïp laø gì?
Theå truyeàn laø gì?
1. Khái niệm công nghệ gen:
2. Các bước tiến hành
a, Một số khái niệm:
ADN tái tổ hợp là 1phân tử ADN nhỏ được lắp ráp từ các đoạn ADN của các tb khác nhau ( thể truyền + ADN )

Thể truyền: là một phân tử ADN nhỏ có khả năng tự nhân đôi độc lập với hệ gen của tế bào củng như có thể gắn vào hệ gen của tế bào
VD: plasmit, virut...

I. CÔNG NGHỆ GEN
b) Các bước tiến hành
Xem so dơ` chuy�?n gen ba`ng plasmit va` tra? lo`i ca?c c�u ho?i sau
Nêu các bước tiến hành của kĩ thuật chuyển gen.
Tạo ADN tái tổ hợp bằng cách nào?
Muốn cho ADN tái tổ hợp xâm nhập được vào tế bào nhận một cách dễ dàng thì ta cần phải làm gì?
Làm thế nào để có thể nhận biết được tế bào nào có chứa ADN tái tổ hợp?
Nhóm 3HS, 3 phút
KỸ THUẬT CẤY GEN DÙNG PLASMIT LÀM THỂ TRUYỀN
ADN của tế
bào nhận
ADN Plasmit
tái tổ hợp
dạng vòng
ADN tái tổ hợp
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: QUY TRÌNH THỰC HIỆN KT CHUYỂN GEN.
-Tách chiết thể truyền(A) và gen cần chuyển(B) ra khỏi tế bào ,
-Xử lý A và B bằng cùng 1 loại enzim giới hạn (enzim restrictaza), tạo “đầu dính”
-Dùng 1 loại “keo dính”(enzim ligaza) gắn các đầu dính của A & B tạo thành AND tái tổ hợp.

Dùng muối CaCl2 hoặc dùng xung điện làm dãn màng sinh chất của tế bào nhận,làm cho AND tái tổ hợp dễ dàng đi qua màng.
Nhờ các gen đánh dấu trên thể truyền, người ta có thể biết được các tế bào có AND tái tổ hợp, (sản phẩm của các gen đánh dấu có thể dễ dàng được nhận biết bằng các kỹ thuật nhất định) từ đó người ta có thể tách được dòng tế bào có AND tái tổ hợp
Thu được AND tái tổ hợp(gen cần chuyển gắn vào thể truyền)
Trong tế bào nhận, AND tth sẽ được nhân lên rất nhiều
Thu được dòng tế bào có AND tái tổ hợp,tổng hợp các sản của gen cần chuyển.
Plasmid
Plasmit được cấu tạo như thế nào?
+ Plasmid l� ph�n t? ADN nh?, d?ng vịng na`m trong t�? ba`o ch�?t cu?a nhi�`u loa`i vi khu�?n.
+ Plastmit cĩ kh? nang nh�n dơi d?c l?p v?i h? gen c?a t? b�o.

Khái niệm sinh vật biến đổi gen
Sinh vật biến đổi gen là sinh vật mà hệ gen của nó đã được con người làm biến đổi cho phù hợp với lợi ích của mình
Người ta có thể làm biến đổi hệ gen của một sinh vật theo 3 cách sau:
+ Đưa thêm một gen lạ vào hệ gen
+ Làm biến đổi một gen có sẵn trong hệ gen
+ Loại bỏ hoặc làm bất hoạt một gen nào đó trong hệ gen.
Ví dụ: ở cà chua gen làm chín quả bị bất hoạt nên có thể vận chuyển xa hoặc bảo quản lâu dài mà không bị hỏng.
2. Một số thành tựu tạo giống biến đổi gen
a) Tạo động vật chuyển gen

Lấy trứng ra khỏi con vật nào đó.
Cho thụ tinh trong ống nghiệm.
Tiêm gen cần chuyển vào hợp tử và hợp
tử phát triển thành phôi.
Cấy phôi đã được chuyển gen vào tử
cung con vật khác để mang thai và sinh
đẻ bình thường.
Sinh ra một con vật chuyển gen
Phương pháp tạo động vật biến đổi gen
Một số hình ảnh về động vật chuyển gen
Glofish
Chuột được chuyển gen GFP phát huỳnh quang
Cá hồi (salmon) chuyển gen hormone tăng trưởng
Một số hình ảnh về động vật chuyển gen
Heo chuyển gen phát huỳnh quang
b) Tạo giống cây trồng biến đổi gen

Cây bông chuyển gen Bt kháng sâu bệnh (bên phải) và cây
bông không chuyển gen Bt mẫn cảm với sâu bệnh (bên trái)
Chuyển gen trừ sâu từ vi khuẩn vào cây bông
Bắp chuyển gen Bt
BT
Bt control
Bt control
Control Bt
Một số thành tựu về tạo giống bằng công nghệ gen.
Đu đủ đã được chuyển gen kháng virut(trái), đu đủ chưa được chuyển gen ( phải)
Biến nạp gen và ứng dụng trong chọn giống ở thực vật
M?t s? thành t?u v? gi?ng chuy?n gen

c) Tạo dòng vi sinh vật biến đổi gen
Tạo ra dòng vi khuẩn mang gen của loài khác như gen insulin của người. Những dòng vi khuẩn này có khả năng sinh sản cao nên có thể nhanh chóng sản sinh ra một lượng insulin làm thuốc chữa bệnh tiểu đường…….
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Câu 1.Người ta phải dùng thể truyền để chuyển một gen từ tế bào này sang tế bào khác là vì:
A. nếu không có thể truyền thì gen cần chuyển sẽ không chui vào được tế bào nhận.
B. nếu không có thể truyền thì gen có vào được tế bào nhận cũng không thể nhân lên và phân li đồng đều về các tế bào con khi tế bào phân chia.
C. nếu không có thể truyền thì khó có thể thu được nhiều sản phẩm của gen trong tế bào nhận.
D. nếu không có thể truyền thì gen sẽ không tạo ra sản phẩm trong tế bào nhận.
Câu 2: Công nghệ gen là:
A. quy trình công nghệ dung để tạo ra các sinh vật có gen bị biến đổi
B.quy trình công nghệ dùng để tạo ra các sinh vật có gen bị biến đổi hoặc có thêm gen mới
C.kĩ thuật gắn gen cần chuyển vào thể truyền.
D.kĩ thuật đưa ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Câu 4: vì sau cà chua biến đổi gen có thể được bảo quản lâu dài mà không bị hỏng?

A.Vì có 1 gen trong hệ gen của chúng bị biến đổi
B.Vì đưa 1 gen lạ vào hệ gen của chúng
C.Vì chúng có khả năng kháng virut
D.Vì gen làm chín quả bị bất hoạt
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Câu 5:Ưu thế nổi bật của kĩ thuật chuyển gen so với các phương pháp lai truyền thống là gì?
A.Dễ thực hiện, thao tác nhaanh, ít tốn thời gian
B.Tổng hợp được các phân tử ADN lại giữa loài này và loài khác
C.Sản suất các sản phẩm sinh học trên qui mô công nghiệp
D.Lai giữa các loài xa nhau trong hệ thống phân loại không giao phối được
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
DẶN DÒ
Các em về nhà học bài và soạn các phần sau:
1.Tóm tắt bệnh phêninkêto niệu ở người bằng sơ đồ ( xem phần I bệnh di truyền phân tử bài 20)
2.Xem lại phần cơ chế phát sinh thể lệch bội ( Bài 6: Đột biến số lượng NST ) và trình bày cơ chế phát sinh hội chứng Đao
3. Kể tên các loại bệnh ung thư mà em biết, nguyên nhân gây ra bệnh ung thư?