Bài 25. Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc (1873 - 1884)

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY, CÔ GIÁO
VỀ THAM DỰ HỘI THI GIÁO VIÊN GIỎI CẤP TỈNH
NĂM HỌC 2016 - 2017
“Dân ta phải biết sử ta Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”
MÔN LỊCH SỬ 8
GIÁO VIÊN: TRỊNH VĂN LỤC
ĐƠN VỊ: TRƯỜNG THCS GIAO THIỆN – GIAO THỦY – NAM ĐỊNH
Liên quân Pháp – Tây Ban Nha đổ bộ bán đảo Sơn Trà xâm lược nước ta ngày 31 – 8 -1858
* Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh chiếm Bắc Kì
Về phía Pháp thực dân Pháp
- Tiến hành thiết lập bộ máy cai trị và ra sức bóc lột về kinh tế.
- Âm mưu biến nơi đây thành bàn đạp để để đánh chiếm Cam-pu-chia, rồi chiếm nốt ba tỉnh tây Nam Kì.
- Thủ đoạn:
+ Xây dựng bộ máy cai trị có tính chất quân sự;
+ Đẩy mạnh bóc lột tô thuế;
+ Cướp đoạt ruộng đất;
+ Mở trường đào tạo tay sai;
+ Xuất bản báo chí tuyên truyền cho chính sách xâm lược sắp tới.
Về phía triều đình nhà Nguyễn
- Vơ vét tiền của nhân dân để phục vụ cho cuộc sống xa hoa và bồi thường chiến phí.
- Đối với Pháp triều đình muốn tiếp tục thương lượng để chia sẻ quyền thống trị.
=> Tác động: Kinh tế công, nông, thương nghiệp sa sút. Tài chính thiếu hụt. Binh lực suy yếu. Đời sống nhân dân cơ cực, khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp nơi bị triều đình đàn áp dữ dội.
=> Đây là những chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời.

...Cơm thì nỏ (chẳng) có
Rau cháo cũng không
Đất trắng xoá ngoài đồng
Nhà giàu niêm kín cổng
Còn một bộ xương sống
Vơ vất đi ăn mày
Ngồi xó chợ, lùm cây
Quạ kêu vang bốn phía
Xác đầy nghĩa địa
Thây thối bên cầu
Trời ảm đạm u sầu
Cảnh hoang tàn đói rét
Dân nghèo cùng kiệt...”
(Vè cái thời Tự Đức)
Khởi nghĩa nông dân nổ ra ở nhiều nơi bị triều đình đàn áp: Tuần Vĩnh ở Hà Đông; Đỗ Văn Đạo, Nguyễn Văn Năm... ở Phúc Yên; Lê Văn Khuông, Đỗ Chuyên... ở Bắc Ninh; các toán thổ phỉ, hải phỉ từ Trung Quốc tràn sang ngày một nhiều.
Khởi nghĩa nông dân bị đàn áp.
Đời sống nhân dân khó khăn.
* Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh chiếm Bắc Kì
- Thủ đoạn :
+ Xây dựng bộ máy cai trị có tính chất quân sự;
+ Đẩy mạnh bóc lột tô thuế;
+ Cướp đoạt ruộng đất;
+ Mở trường đào tạo tay sai;
+ Xuất bản báo chí tuyên truyền cho chính sách xâm lược sắp tới.
=> Tác động: Kinh tế công, nông, thương nghiệp sa sút. Tài chính thiếu hụt. Binh lực suy yếu. Đời sống nhân dân cơ cực, khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp nơi bị triều đình đàn áp dữ dội.
=> Tình hình có lợi cho Pháp tiếp tục việc xâm lược nước ta.
=> Đất nước khủng hoảng, rối loạn, suy yếu về mọi mặt.
Về phía triều đình nhà Nguyễn
- Vơ vét tiền của nhân dân để phục vụ cho cuộc sống xa hoa và bồi thường chiến phí.
- Đối với Pháp triều đình muốn tiếp tục thương lượng để chia sẻ quyền thống trị.
=> Đây là những chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời.
Về phía Pháp thực dân Pháp
- Tiến hành thiết lập bộ máy cai trị và ra sức bóc lột về kinh tế.
- Âm mưu biến nơi đây thành bàn đạp để để đánh chiếm Cam-pu-chia, rồi chiếm nốt ba tỉnh tây Nam Kì.
Lược đồ hành chính Việt Nam cuối thế kỉ XIX
Pháp nổ súng đánh thành Hà Nội ngày 20 – 11 -1873
Khu mộ và nhà thờ danh tướng Nguyễn Tri Phương
Tượng danh tướng Nguyễn Tri Phương ở nhà thờ Phong Điền -Huế
“Bây giờ nếu ta chỉ cố gắng lây lất mà sống, sao bằng thung dung chết vì việc nghĩa”. (Nguyễn Tri Phương)
Ông làm quan trải qua ba triều vua: Minh mạng (1820-1841); Thiệu Trị (1841-1847); Tự Đức (1847-1883). Ông làm quan tới các chức: Thượng thư, Tổng đốc, Kinh lược sứ... có lúc giáng chức làm Tham tri, Thư lại... Nhưng dù làm chức gì ông là người đức độ, tận lực với triều đình, chăm lo cho dân và quyết tâm đánh giặc giữ nước. Với công lao và sự nghiệp của ông, Nguyễn Tri Phương mãi được dân tộc Việt Nam nhớ tới như một vị anh hùng tộc.
Lược đồ Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất
Căn cứ khởi nghĩa nông dân
Nơi thực dân Pháp chiếm đóng
Tương quan lực lượng giữa quân triều đình và quân Pháp
=> Quân triều đình đông gấp nhiều lần quân Pháp.
Quân triều đình ở Hà Nội đông gấp nhiều lần quân địch mà không thắng thực dân Pháp là do:
- Vì quân triều đình không chủ động tấn công địch, trang thiết bị lạc hậu, không được thường xuyên tập luyện.
- Do sự chủ quan của Nguyễn Tri Phương không ngờ địch trở mặt sớm nên không có sự chuẩn bị chu đáo để đối phó với Pháp.
- Triều đình Huế vẫn giữ tư tưởng chủ hòa, muốn thương lượng với Pháp để chuộc lại Nam Kì.
Cửa ô Thanh Hà (ô quan Chưởng) thế kỉ XIX
Cửa ô Thanh Hà (ô quan Chưởng) thế kỉ XX
Quân ta gồm 100 người, dưới sự chỉ huy của viên Chương cơ (không rõ tên), chặn đánh địch quyết liệt ở cửa ô Thanh Hà. Họ đã hi sinh đến người cuối cùng.
Lược đồ Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất
Căn cứ khởi nghĩa nông dân
Nơi thực dân Pháp chiếm đóng
Căn cứ kháng chiến của Nguyễn Mậu Kiến (Thái Bình)
Căn cứ kháng chiến của Phạm Văn Nghị (Nam Định)
Căn cứ khởi nghĩa của Phạm Văn Nghị thuộc địa bàn núi An Hòa (Phong Doanh - Ý Yên), Nam Định, ông đã chiêu mộ được 7000 quân, xây dựng căn cứ, tổ chức chống Pháp.
Lược đồ chiến thắng Cầu Giấy lần I
Quân ta tiến công và chặn đánh quân Pháp
Quân Pháp tiến công
Thành Hà Nội
Chiến thắng Cầu Giấy lần I
Quân ta tiến công và chặn đánh quân Pháp
Quân Pháp tiến công
Thành Hà Nội
Gác-ni-ê cùng nhiều sĩ quan thực dân và binh lính bị giết chết tại trận Cầu Giấy ngày 21 – 12 – 1873.
Quân Cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc
Lưu Vĩnh Phúc
21 – 12 -1873
Một số điều khoản quan trọng trong Hiệp ước Giáp Tuất 1874.
Điều 5: Triều Đình Huế thừa nhận chủ quyền của Pháp trên tất cả 6 tỉnh Nam Kì.
Điều 11: Triều đình cam kết mở cửa Thị Nại (Quy Nhơn), Cửa Ninh Hải (Hải Phòng), tỉnh lị Hà Nội, sông Hồng và tùy theo tình hình về sau sẽ mở thêm nhiều nơi khác nữa để người ngoại quốc vào buôn bán.
So sánh nội dung của Hiệp ước Giáp Tuất 1874 với nội dung của Hiệp ước Nhâm Tuất 1862 theo bảng sau:
So sánh nội dung của Hiệp ước Giáp Tuất 1874 với nội dung của Hiệp ước Nhâm Tuất 1862 theo bảng sau:
Đáp án
- Đều là những hiệp ước bán nước, đầu hàng thực dân Pháp.
- Triều đình thừa nhận quyền cai quản của nước Pháp ở ba tỉnh miền Đông Nam Kì: Gia Định, Định Tường, Biên Hòa và đảo Côn Lôn.
- Triều đình chính thức thừa nhận sáu tỉnh Nam Kì hoàn toàn thuộc về Pháp: Gia Định, Định Tường, Biên Hòa, An Giang, Hà Tiên, Vĩnh Long.
- So với Hiệp ước Nhâm Tuất năm 1862 thì Hiệp ước Giáp Tuất 1874 đã làm mất đi nhiều hơn chủ quyền quốc gia và quyền lợi dân tộc.
Cầu Giấy 1884
Với Hiệp ước Nhâm Tuất 1862 ba tỉnh Đông Nam Kì thuộc Pháp.
Với Hiệp ước Giáp Tuất 1874 sáu tỉnh Nam Kì hoàn toàn thuộc Pháp .
- Nhà Nguyễn kí hiệp ước Giáp Tuất:
+ Vì sự nhu nhược của nhà Nguyễn.
+ Vì tư tưởng chủ hoà để bảo vệ quyền lợi của giai cấp và dòng họ.
- Việc kí kết hiệp ước này cho thấy:
+ Đây là hành động sai lầm, làm mất cơ hội tiêu diệt hoàn toàn thực dân Pháp khiến chúng tránh được thế bị tiêu diệt.
+ Chủ quyền dân tộc bị chia cắt, tạo điều kiện cho Pháp thực hiện các bước xâm lược tiếp theo.
+ Khiến nước ta trở thành nước bảo hộ của thực dân Pháp, lệ thuộc vào chúng về tất cả mọi mặt.
Câu hỏi thảo luận nhóm
? Tại sao nhà Nguyễn lại ký Hiệp ước 1874? Em có suy nghĩ gì về việc nhà Nguyễn kí kết hiệp ước này?
Đáp án
G I Á P T U Ấ T
Đ U Y P U Y
G Á C N I Ê
N G U Y Ễ N T R I P H Ư Ơ N G
N G U Y Ễ N M Ậ U K I Ế N
T U Ầ N V Ĩ N H
Q U Â N C Ờ Đ E N
TRÒ CHƠI Ô CHỮ
Lực lượng dưới sự chỉ huy của Lưu Vĩnh Phúc?
1
2
Ông là lãnh tụ của khởi nghĩa nông dân ờ Hà Đông?
3
Ông là người đã xây dựng căn cứ và lãnh đạo cuộc khởi nghĩa nông dân ở Ý Yên, Nam Định?
4
Vị danh tướng chỉ huy quân triều đình chống quân Pháp khi chúng đánh thành Hà Nội là ai?
5
Tên của tướng giặc cầm đầu quân xâm lược Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất?
6
Hiệp ước này được triều đình Huế kí kết với thực dân Pháp năm 1874 làm mất đi một phần quan trọng chủ quyền lãnh thổ, ngoại giao và thương mại của Việt Nam?
7
Tên lái buôn người Pháp gây rối ở Hà Nội tạo cớ cho thực dân Pháp Tiến đánh Bắc Kì lần thứ nhất?
C
Ầ
U
G
I
Ấ
Y
?
Bài tập 1: Điền thông tin vào bảng sau
Cầu Giấy
Mai phục
Đội quân của Hoàng Tá Viêm và đội quân Cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc
Tiêu diệt tên tướng giặc: Gác-ni-ê cùng nhiều sĩ quan và binh lính Pháp.
Địch hoang mang, hoảng sợ. Quân ta phấn khởi hăng hái đánh giặc.
Bài tập 2: Điền sự kiện vào thời gian sau:
Pháp nổ súng chiếm thành Hà Nội
Chiến thắng Cầu Giấy
Hiệp ước Giáp Tuất được kí kết.
Pháp chiếm các tỉnh đồng bằng Bắc Kì
Chân thành ảm ơn quý thầy cô giáo